Iets over citaten

[p. 39]

V.

Verzen of gezegden van een ander voor eigen werk of eigen gedachten te laten doorgaan, is eenvoudig diefstal, en die alleen dan gewettigd wordt, wanneer men, als Virgilius ex stercore Ennii, of Molière uit de kluchten die voor hem bestonden, ruwe parels haalt en ze weet te polijsten. Zeer te recht zei dan ook laatstgemelde, dat hij zijn eigendom terugnam waar hij 't vond, en ware hij nauwgezetter geweest op dat stuk, hoe menige geestige zet, die thans in ieders mond is, zou verborgen zijn gebleven in werken, die niemand kent. Daarbij, er is niets nieuws onder de zon en al wat men doen kan is, aan het oude een nieuwe tint te geven. Ik zelf, indien ik mij na zulke doorluchtige personen noemen mag, heb mij dikwijls niet gegeneerd, gedachten, ja heele brokken van anderen? over te nemen, maar bij oude of bij vreemde schrijvers. ‘Wie bij hen om buit gaat,’ zegt Chamfort, ‘is een kaper, die zich over de linie begeeft om winst te

[p. 40]

doen; wie bij de modernen steelt is niet meer dan een zakkeroller.’

Toch kan men ook dit laatste somtijds doen op eene wijze die verschoonbaar te achten is. Le Franc de Pompignan had in zijn Didon dezen regel geschreven:

Le premier qui fut roi fut un usurpateur.

De censuur verbood dien; doch Voltaire nam hem in zijn Mérope over, aldus verbeterd en verzacht:

Le premier qui fut roi fut un soldat heureux,

en de censuur liet hem doorgaan. Maar wat het aardigste van de zaak is, Voltaire had ook den regel die er op volgt:

Qui sert bien son pays n'a pas besoin d'ayeux,

gestolen, en wel bij zich zelven: hij kwam namelijk voor in een ander treurspel van hem, Eryphile, dat gevallen was. Nog een anderen regel uit datzelfde stuk:

Je crois valoir au moins les rois que j'ai vaincus,

bracht hij evenzoo in Mérope over, en twee andere uit Eryphile,

Les mortels sont égaux, ce n'est pas la naissance,
C'est la seule vertu qui fait la différence,

die bij het uitfluiten van het stuk door niemand verstaan waren, plaatste hij in een werk, waar zij al 't effect in maakten dat zij verdienden, t.w. in zijn

[p. 41]

Mahomet (acte III sc. 1), waar zij ook vrij wat beter t'huis behoorden, als zijnde zij de vertaling van een oostersche spreuk, die zeer eigenaardig paste in een pseudo-oostersch treurspel.

Maar ook besteelt men somwijlen zich zelven zonder het te weten; namelijk wanneer, wat licht gebeuren kan, dezelfde loop van gedachten ons twee malen denzelfden volzin of 't zelfde vers doet nederschrijven. Ik kan hier bij eigen ondervinding spreken. In de dagen, toen mijn oude vriend P. Meijer Warnars mijn uitgever was, is 't meer dan eens gebeurd, dat hij op de proef van 't een of ander gedicht in margine aanteekende: ‘deze regel komt reeds voor in dit of dat werk van u, blz. zooveel.’