Liefde en logica

[p. 195]

De ijsvogel

Het was op de Loosdrechtse plassen. De dag was zonnig en warm geweest, een der weinige werkelijk mooie dagen van een kille zomer. Maar Augustus liep al op zijn eind en de schemering viel vroeg. De zon ging oranje-rood onder en de weerschijn van de westelijke hemel gaf het water een matte koperglans. De wazigheid van de avond deed de oevers terugwijken en de plas leek een meer, wijd en stil. Er was geen ander geluid dan het wrikken van de riemen en zo nu en dan een zacht klokken van water, alsof ver weg op de oever een groot rustig beest met diepe teugen dronk.

Toen gebeurde het. Over de dof-koperen waterspiegel flitste een blauw, zo intens, zo stralend en diep als de onversluierde hemel, het blauw waarvan ik een schilder eens heb horen zeggen dat je het niet ‘maken’ kunt. Hij bedoelde ‘niet schilderen met verf’.

Ik zag niets dan die hemelsblauwe flits, in een zwak gebogen lijn laag over het water scherend als een blauwe vallende ster. Maar ik wist meteen wat het was. De ijsvogel!

Een absolute pure vreugde doorstroomde me. Alsof alles nu goed was, de wereld, ik zelf, het leven, op onverklaarbare wijze toch goed.

En ik wist weer: dat was vroeger ook zo geweest. Vroeger, toen we kinderen waren. Toen had ik ook een enkele maal een ijsvogel gezien. Daarna nooit meer. Maar zonder een moment van aarzelen had ik zijn onaards blauw herkend.

We woonden toen in een afgelegen buitenhuis en iedere dag moesten we ver lopen naar school. Maar ik zal nooit een kind beklagen, omdat het door weer en wind dagelijks zo'n verre tocht moet maken. Die wandelingen in zomer en winter, bij zonneschijn, regen en sneeuw, zijn nu nog een kostelijke herinnering, een onvervreemdbaar bezit. Juist door de herhaling dag in dag

[p. 196]

uit maakten ze je diep vertrouwd met de natuur. Je ging alles kennen, je voelde een zachte bevrediging als dit of dat er opeens weer was. Als je, eerste bloem na een lange winter, de voorjaarsvroegeling ontdekte, als je de pinksterbloem vond en de hommel het blanke kamertje van de dovenetel zag binnen kruipen; als de ooievaars op hun hoge nest terugkeerden, als tussen het droge gras van de wegberm op heel dunne steeltjes de blauwe klokjes weer wiegden, als de volgeladen hooiwagens je voorbij reden en je met wellust de zomerse geur van het verse hooi opsnoof, als je in November een knol uit de grond trok en opat, als was het een uitgelezen lekkernij. Niet omdat je knollen nu werkelijk zo lekker vond, maar omdat je al etend heel intens de herfst proefde, ruig en prikkelend.

Duizenden ontmoetingen, duizenden herinneringen, die je aan het leven binden, die maken dat je het nooit meer loslaten kunt, dat je het móet beminnen, wat het je ook aandoet, ‘for better and for worse’.

Daar was de kwikstaart, die de hele weg naar school met je meevloog of voor je uit wipte op het pad, de slak, die zijn eigen huis op de rug droeg, de smaragdgroene harige rups, doelbewust op weg naar de overkant. En je schuifelde door de goudkleurige dorre bladeren en de beukenootjes maakten dat je te laat op school kwam en je had je mantelzakken vol glanzende kastanjes. Ijl als een fluittoon was de melodie van de lente, warm doorgloeide je de zomer met zijn rood en goud, geheimzinnig fluisterde de herfst in violette schemering. En dan kwam de winter en op een keer, toen er een dikke laag sneeuw lag, brak onderweg je klomp en je moest, leunend op de schouder van je zusje, een heel eind hinken, tot je verderop bij een boerderij een klomp kon lenen. Bij die boerderij, waar je altijd een lange rij helderwit geschuurde, in grootte afdalende klompen tegen de muur zag staan.

Als je dan 's avonds naar huis ging, zag je de rosse zonsondergangen en de stilte, de verlatenheid van de winterse wereld trokken als een onbegrepen pijn, die je toch moest liefhebben, aan je hart Je moest dan denken aan ‘Alleen op de Wereld’, waar de meester

[p. 197]

uit voorlas op school. En dan kwam het ijs en als het flink hard gevroren had, kon je slierend over de sloten naar school gaan. Dan ontdekte je een nieuwe wereld. Je liet je van de hard bevroren wegberm omlaag zakken. Na de witberijpte wereld, flonkerend in de morgenzon, leek het in de diepe geul tussen de hoge wallen plotseling somber. Het ijs had een grauw-zwarte kleur. Je voelde een beklemming, alsof ergens in deze kille diepte een boze tovenaar loerde. Maar je verzette je tegen die angst en als je na een aanloop dan plotseling ver doorgleed op het harde, gladde ijs werd het opeens heerlijk. De overkant, waar je 's zomers niet komen kon, was nu bereikbaar. Daar hingen nog de prachtige grote bramen, die je nooit had kunnen plukken, bevroren aan een tak. Je gleed onder de kamperfoeliestruik door, die 's zomers zo rijk bloeide en zo zoet geurde. Daar was de stobbe, waar de waterrat gezeten had, die als een poes zijn snorren poetste.

En dan opeens, daar was de ijsvogel. Hij flitste op en verdween, een gloed van het diepste blauw. Nooit zagen we hem zitten. Nooit konden we hem goed bekijken. Hij werd nooit een gewone vogel, nooit helemaal werkelijk. Hij moest uit het land komen, waar het rose droompaard en de witte olifant leefden, waar de grasprinses met groene haren thuis hoorde en de kleine zeemeermin. We dachten toen dat hij kwam en ging met het ijs en daarom ijsvogel heette. Dat maakte hem nog wonderlijker. Altijd gaf zijn verschijnen je die pure vreugde. De hele dag bleef je denken aan dat blauw, dat niet van deze aarde was en dat je toch had mogen zien. Het wonder!

Zo was het toen we kinderen waren. Zo was het nu, zoveel jaren later. Zo raadselachtig, zo snel voorbij flitsend, zo vergankelijk en tegelijk zo eeuwig, zo onwaarschijnlijk blauw in de winter, is het geluk.