De rebellie van 1815, algemeen bekend als Slachters Nek

No. 98.
R. 7. Minuten 13den Jan. 1816.
Uitenhagen.

Compareerde &c.

Hermanus Potgieter, oud 50 jaren, geboren aan Grootvadersbosch, onder Swellendam, thans woonagtig agter Sneeuwberg, in het district van Graaff-Reinet, welke &c:.

Dat hij, Compt:, in de maand November des gepasseerden jaars, bij den Adjunct Landdrost van de Graaff zijnde ontboden, dezelve hem, Compt:, had gezonden naar de verzamelde oproerige

[p. 782]

ingezetenen met een schriftelijke vermaning of uitnoodiging om terug te keeren, - zijnde hierop aan den Compt: vertoond de uitnoodiging van gem: Adjunct Landdrost, in dato 14 November 1815, beginnende ‘Burgers! in aanmerking,’ &c., en door den Compt: voor dezelve erkend.

Dat hij, Compt:, de voorz: verzamelde menschen gezogt hebbende, ze eindelijk had aangetroffen aan de overzijde van de Groote Visrivier, digt bij de plaats van Louw Erasmus, wanneer de Compt: de voorz: boodschap aan hen hebbende overgebragt en voorgelezen, met Willem Krugel had willen spreken, dog daarin door Th: de Klerk was verhinderd geworden, welke gezegd had dat hetgeen er gesproken werd in het openbaar voor allen moest worden gesproken; waarop de Compt: had gerepliceerd dat hij daar niets tegen had, want dat hetgeen hij te zeggen had, iets was dat wel door allen gehoord mogt worden.

Dat voorts de gem. menigte, na de boodschap te hebben verstaan, en nadat ook ter zelve tijd door den schoolmeester Touchon, die mede daar gekomen was, een brief van Major Fraser was voorgelezen, hare tevredenheid over de noodiging van den Adjunct Landdrost Van de Graaff had betuigd, en gezegd dat zulks zeer goed was, en dat zij niet anders begeerden dan de loslating van Hendrik Prinslo, en dat zij verlangden dat de Heer Van de Graaff zelve daar zoude komen om met hen te spreken; en dat zij op denzelven zouden blijven wagten, hebbende zij een schriftelijk antwoord aan den Compt: ter hand gesteld, zijnde de brief in dato 15 November 1815, onderteekend ‘in naam van allen,’ door den Compt: voor 't door hem bedoelde erkend; dan waarop de Compt: hun had geantwoord, dat hij niet geloofde dat de Adjunct Landdrost zulks doen zoude, maar dat, als zij terug trokken, en drie mannen op eene bestemde plaats, bij voorbeeld aan de Van Stadens Dam, wilden zenden, hij dan aan den Adj. Landdrost voorm: zoude voorstellen om ook met drie mannen hun te komen spreken; waarna de Compt: weder was terug gereden, na vooraf bij Majoor Fraser, op de post van Capt: Andrews, te zijn geweest, en van denzelven een copie van zekeren brief van H. Prinslo te hebben bekomen, en dezelve ook aan ieder van de verzamelde menigte naar welke hij, Compt:, andermaal gereden was, te hebben voorgehouden. Waarna aan den Compt: is gevraagd, en door hem beantwoord:-

1. Hebt gij ook terzelver tijd Stephanus Bothma daar gezien met eene boodschap van den Heer Van de Graaff, en is dezelve ook met u mede gereden om Zijn Ed. te noodigen?

Antwoord: Neen, daar waren destijds geen van de Bothma's.

[p. 783]

2. Wien hebt gij bij die menigte voor het hoofd aangezien?	Antwoord: Ik heb niemand hooren spreken dan Johs: Bezuidenhout en Theunis de Klerk; voor het overige waren zij allen op een klomp, maar als er wat gelezen werd, vervoegden zij zig bij Bezuidenhout, zoodat ik denk hij 't hoofd was.
3. Hebt gij ook gemerkt dat er eenige waren, die geneigd waren terug te keeren?	Antwoord: Ja, daar waren er veel die ik hoorde zeggen, dat men nu maar terug moest keeren, maar ik ken dezelven niet, want zij zijn niet van mijne contrijen.
4. Hebt gij naderhand niets verder van hen vernomen?	Antwoord: Toen ik de rivier weder door was, naar Louw Erasmus, is Theunis de Klerk daar ten huize bij mij gekomen, en heeft mij gezegd dat ik naar Majoor Fraser moest rijden, en denzelven zeggen dat hij zorgen moest dat Hendrik Prinslo den volgenden morgen nog daar was, en dat indien dezelve alsdan daar niet mogt zijn, ik de gevolgen konde afwagten; zeggende dat zulks mij gewaarschuwd werd uit last en order van 't algemeen; waarop ik hem slechts heb geantwoord dat 't nu donker was, en regende; dog op zijn zeggen dat dit er niets toe deed, ben ik, na vooraf den Veldcommandant Nel bij Van Aart te hebben afgehaald, met denzelven naar Majoor Fraser gereden, en heb denzelven het hierbovengemelde ter kennis gebragt; waarop dezelve heeft gezegd, dat hij nog niet voornemens was Prinslo weg te sturen, en dat zij hem ook niet hebben zouden.

[p. 784]

5. Hebt gij dat ook gemerkt dat de menschen daar, onder sterken dwang van Bezuidenhout waren?	Antwoord: Neen, maar ik merkte wel dat de menschen vreesachtig waren, en niet wel durfden wegrijden.
6. Welke is de reden dat gij W. Krugel hadt willen afzonderlijk spreken?	Antwoord: Omdat de Adjunct Landdrost mij gezegd had, dat als ik er eenigen van mijne vrienden of bekenden bij vond, ik dezelven moest zien op zijde te krijgen, en te tragten hen om te praten.
7. Hebt gij ook destijds David Malan daar gezien?	Antwoord: Neen, ik heb hem destijds daar niet gezien, en zoo hij daar gekomen is, moet hij er na mij zijn gekomen, want ik ken hem.
8. Zijt gij bereid dit uw getuigenis met eede te bevestigen?	Antwoord: Ja.

Niets meer &c.

Aldus &c., 13 Januari, 1816.

(Get.) Hermanes Potgieter.

Als Gecommitteerdens:

P. Diemel.

W. Hiddingh.

Mij Present:

G. Beelaeets van Blokland,

Secretaris.