De rebellie van 1815, algemeen bekend als Slachters Nek

[p. 446]

No. 38.
R 3. Minuten, den 26sten Dec. 1815.
Uitenhagen.

Compareerde &c.

Philip Albertus Opperman, oud 29 jaren, geboren te Stellenbosch, Veldcornet van de Baviaansrivier onder Graaff-Reinet, welke &c.

Dat bij gelegenheid der zittingen van de laatste Commissie van rechtspleging te Graaff-Reinet de Compt: zig aldaar hebbende bevonden, bij zijn vertrek van dat dorp zijn horloge had vergeten; weshalve hij aan Gerrit Bezuidenhout Gerrit zn:, welke naar Graaff-Reinet reed om te trouwen, verzogt had aldaar naar des Compt: horloge te informeeren, en hetzelve mede te brengen.

Dat vervolgens eenigen tijd daarna, in den nacht tusschen elf en twaalf uren, de Compt: een wagen hoorende aankomen, deszelfs zoontje had gezonden om te zien wie er aankwam, bevonden was te zijn de voorn. G. Bezuidenhout, welke aan den Compt: deszelfs horloge hebbende terug gebragt, bij die gelegenheid aan den Compt: had gezegd, dat hij zig verpligt vond iets aan hem Compt: als Veldcornet bekend te maken, en hetwelk daarin had bestaan, dat voorn: G. Bezuidenhout van zijne schoonzuster, de huisvrouw van Adriaan Engelbregt, welke hij bij zijn schoonvader Diderik Geere had ontmoet, gehoord had dat er menschen uit de Tarka naar Kafferland waren om de Kaffers op te maken, ten einde tegen de troepen te strijden, welke menschen waren Johannes Bezuidenhout, Cornelis Faber, Adriaan Engelbrecht, Frans Marais, en nog twee anderen, welker namen den Compt: ontschoten waren.

Dat de Compt:, op het vernemen van dit berigt, zig dadelijk hebbende op weg begeven naar Graaff-Reinet ten einde daarvan aan den Landdrost Stockenstrom kennis te geven, een uur van zijn, Compt:, huis zijnde, ontmoet had Willem Prinslo Klaas zn:, welke terug kwam van Bruintjeshoogte, alwaar ter plaatse van den Heemraad Barend de Klerk kerk was gehouden, welke aan den Compt: gevraagd hebbende, waar hij Compt:, naar toe ging, de Compt: geantwoord had dat hij eene dagvaarding van zijn Landdrost had ontvangen, en ook dat hij, Compt:, in den toen verloopen nagt van G. Bezuidenhout eene wonderlijke tijding had gehoord, dat er menschen uit Tarka naar Kafferland waren; waarop gen: W. Prinslo had geantwoord, dat hij ook zoo wat daarvan gehoord had; en op des Compt: vraag, hoe hij er zig in gedragen moest, en of hij dit aan zijn Landdrost zoude bekend maken, door voorz Prinslo al verder was gezegd, dat hij, Compt:, zulks gewisselijk aan zijn Landdrost moest bekend maken; na welk gesprek de Compt: zijne reis vervolgd hebbende, van het hem voorgekomene aan den Landdrost Stockenstrom had kennis gegeven, terwijl de

[p. 447]

Compt: ook zijne vrouw en kinderen had laten vertrekken naar Graaff-Reinet.

Waarna door den R.O. Req. aan den Compt. is gevraagd en door hem beantwoord als volgt:

1. Hebt gij niet, vóór dat gij zijt weggereden, uw rol aan een ander overgegeven?	Antwoord: Ja, aan Willem Krugel.
2. Hebt gij dit ook aan uw Landdrost, gerapporteerd?	Antwoord: Ja.
3. Is dat het gewone gebruik, dat een Veldcornet, van huis gaande, zijn rol aan een ander overgeeft, zoodat de andere den dienst kan waarnemen en de manschappen commandeeren?	Antwoord: Ja.
4. Hoe hebt gij die overgaaf gedaan, schriftelijk of mondeling?	Antwoord: Bij een brief: en nadat ik weg was, heeft hij aan mijne vrouw gezegd dat hij getrouw zoude oppassen, en over de contrij zoude waken gedurende dat ik afwezend was.
5. Staat gij niet onder het gebied van den Adjunct Landdrost Van de Graaff?	Antwoord: Ja.
6. Waarom zijt gij, in plaats van rapport aan denzelven te doen, naar Graaff-Reinet gereden?	Antwoord: Omdat G. Bezuidenhout mij gezegd had, dat die menschen mogelijk al weder zouden terug zijn, vermits het al acht of tien dagen geleden was, nadat zij vertrokken waren; daarom was ik in 't vermoeden dat zij tusschen mij en Cradock zouden liggen, en om die reden ben ik naar Graaff-Reinet gereden.
7. Hebt gij niet met W. Prinslo Klaas zn: gesproken over middelen om de Kaffers te keeren?	Antwoord: Hij vroeg mij daar ik weg reed, hoe het gaan zoude? Daarop heb ik hem ge-

[p. 448]

	zegd dat ik 't commando aan W. Krugel had overgegeven. Prinslo heeft mij daarop verzogt of het hem gepermitteerd zoude zijn, indien de Kaffers mogten komen, met een hunner capteins te spreken, om derzelver voortgang te stuiten? Ik heb hem daarop gezegd, dat ik dit niet permitteeren konde, maar dat er een Hottentot van mij was, die de Kaffertaal verstond, en dat hij denzelven konde gebruiken om met een Kaffercaptein te spreken, en hem tegen te houden.
8. Hebt gij iets verder met hem gesproken?	Antwoord: Neen.
9. Behooren Johannes Bezuidenhout en Cornelis Faber onder uw gebied?	Antwoord: Neen, onder den Veldcornet Van Wijk in de Tarka.
10. Hebben niet anderen van de familie van Bezuidenhout onder u gewoond?	Antwoord: Ja, Joh: Bezuidenhout en Cornelis Faber hebben beiden onder mij gewoond, maar waren sedert agt of tien maanden vertrokken: ook heeft Fredrik Bezuidenhout onder mij gewoond.
11. Hoe was hun gedrag met de Kaffers?	Antwoord: Die kwamen dikwijls bij hen rondloopen en kuijeren: ik heb dezelven dikwijls met patrouilles weggejaagd.
12. Kwamen er ook wel eenigen van de Capteins bij hen?	Antwoord: Neen, die heb ik daar nooit gezien.
13. Terwijl het de order van het Gouvernement was, dat men geene gemeenschap met de Kaffers mogt houden, hebt gij daarvan rapport aan uw landdrost gemaakt?	Antwoord; Ja, maar zij kwamen bij vele menschen, die ze ook wegjaagden, maar bij Bezuidenhout was geen vrees, en ze gingen nooit weg als ik met geen patrouille kwam.

[p. 449]

14. Hebt gij, bij 't overgeven van uw rol aan Krugel hem, eenige schets van het u verhaalde gegeven?	Antwoord: Neen.
15. Waart gij niet verpligt dien man te waarschuwen, toen gij vertrok, en hem uw rol overgaf, terwijl gij zelf uwe vrouw en kinderen hebt laten vertrekken?	Antwoord: Ik wilde eerst van mijn Landdrost vernemen hoe 't was: Ik heb mijne vrouw en kinderen weggezonden omdat aan mij werd toegeschreven den dood van Fredrik Bezuidenhout. Piet Prinslo, Klaas zn; heeft mij zulks in 't gezigt gezegd, en Willem Prinslo had mij ook, toen ik, als bovenopgegeven, hem ontmoet heb, gezegd dat het goed was dat ik wegreed en mijne vrouw en kinderen wegzond, want dat hij geen stuiver voor mijn leven gaf.
16. Wanneer heeft Piet Prinslo Klaas zn: u dit gezegd?	Antwoord: Een dag of drie vier voordat ik ben weggereden.
17. Heeft Piet Prinslo Klaas zn: u toen ook iets meer van de zaak gezegd?	Antwoord: Neen, hij zeide maar dat het mijn toedoen was, dat Fredrik Bezuidenhout was doodgeschoten, en heeft mij uitgescholden voor landverrader.
18. Wat verstond hij daardoor?	Antwoord: Dat ik mijn medeburgers zou hebben laten doodschieten.
19. Waar hebt gij denzelven ontmoet?	Antwoord: Hij was bij mij gekomen van Bruintjeshoogte, en rijdende naar zijn broeder Willem Prinslo.
20. Is hij dezelfde Piet Prinslo, Klaas zn: die eens onder de Kaffers heeft gewoond, en daar een plathuis heeft gebouwd?	Antwoord: Ja.

[p. 450]

21. Om welke reden hebt gij, Willem Prinslo Klaas zn: ontmoetende, gezegd, dat gij gedagvaard waart?	Antwoord: Om de zaak stil te houden voor de menschen: ik was eerst nog van meening om naar W. Krugel te rijden, maar toen W. Prinslo mij te kennen gaf, dat 't op mij gemeend was, ben ik bevressd geworden mij langer op te houden, en direkt naar Graaff-Reinet gereden.
22. Zijt gij, na aan uw Landdrost rapport gedaan te hebben, niet weder terug gereden?	Antwoord: Neen, de Landdrost heeft gezegd dat ik mijn vee uit die contrij weghalen moest.
23. Kent gij Theunis de Klerk, en waar is die woonachtig?	Antwoord: Ja, hij woont omtrent een uur te paard van mij. Willem Prinslo, Klaas zn. heeft mij ook verhaald dat Theunis de Klerk gezegd zou hebben, dat ik Cornelis Faber en Johannes Bezuidenhout zoolang vervolgen zoude tot zij het lot van Frederik Bezuidenhout ondergingen.
24. Hebt gij, kort vóór uw vertrek van huis, ook iets van Hendrik Frederik Prinslo in uwe contrij vernomen?	Antwoord: Ja, drie of vier dagen vóór mijn vertrek sprak Jochem Prinslo, welke bij mij woont, met zijne vrouw over Hendrik Prinslo, dat hij bij zijn oom, den ouden Jochem Prinslo, was, en twist had over een paard.
25. Hebt gij niet gehoord of hij ook bij Joh. Bezuidenhout en C. Faber was geweest?	Antwoord: Neen, ik heb anders niet van hem gehoord. Zijne schoonmoeder, de vrouw van Daniel Erasmus, heeft mij alleen nog verhaald, dat Hendrik Prinslo daar was voorbij gereden naar Willem Prinslo Klaas zn.; maar dat deze niet thuis was, als zijnde naar de kerk gereden.

[p. 451]

26. Zijt gij bereid deze uwe verklaring en antwoorden (des gerequireerd) met eede te bevestigen?

Antwoord: Ja.

Niets meer, enz.

Aldus enz., den 26sten December 1815.

(Get.) Philip H. Opperman.

Als Gecommitteerdens:

P. Diemel.

W. Hiddingh.

Mij present:

G. Beelaerts van Blokland,

Secretaris.