De rebellie van 1815, algemeen bekend als Slachters Nek

No. 5.
S 3. Minuten, 18 Dec. 1815.
Uitenhagen.

Compareerde voor de Speciale Commissie van Justitie, zitting houdende te Uitenhagen,

Johannes Stephanus Hartzenberg, oud omtrent 40 jaren, geboren aan de Kafferkuilsrivier in 't district Swellendam, woonachtig bij Diderik Muller in de Tarka, dewelke &c.,

Dat op zekeren tijd, naar des Compt^s gissing, bijna twee maanden geleden, Johannes Bezuidenhout en Cornelis Faber, welke uit Baviaansrivier waren opgekomen, en aan 't trekken waren naar de districten van Zeekoerivier en Nieuwveld. aan Muller gevraagd hebbende om een disselboom en schamel te maken, en door Muller naar hem Compt. verwezen zijnde, gem. disselboom en schamel en vier rongen door hem, Compt, waren gemaakt, en dat terwijl de genoemde Bezuidenhout en Faber zich daar nog bevonden, ook daar ter plaatse was gekomen Hendrik Prinslo Mart. zn: zonder dat de Compt. wist of vernomen had wat dezelve aldaar was komen verrigten.

Dat gem. H. Prinslo, terwijl Bezuidenhout en Faber aldaar waren gebleven, omtrent veertien dagen daarna met Theunis de Klerk was teruggekomen, wanneer (zooals de Compt. vernomen had) door hem een brief was geschreven geworden om aan Jacobus Krugel te bezorgen, welke brief hij, Compt, gezien had dat door Hendrik Prinslo aan Christiaan Muller was overgegeven, met last om dezelve eigenhandig aan Jacobus Kruger te bezorgen, zonder dat hij, Compt, als dadelijk aan zijn werk zijnde gegaan, iets verder daaromtrent bijgewoond had.

Dat de Compt. den derden dag daarna willende wegtrekken, naar binnen toe, Johannes Bezuidenhout bij hem, Compt., was gekomen, en hem verboden had geen voet verder te zetten. Op

[p. 233]

des Compts. vraag waarom hij niet vertrekken mogt, gezegd had dat het daar te zwak wierd, en op des Comparants andere vraag, waarom men daar bij elkander moest blijven, terwijl het vee van honger stierf, slechts gezegd had, dat men daar blijven moest, en dat daar zijn vee 't houden konde, het onze ook konde blijven, en voorts aan den Compt. had gezegd dat hij mede gaan moest, met bijvoeging dat de Compt. hier alreeds eenen verraden had door aan den Landdrost gezegd te hebben, dat hij over de limieten van de Bassee in 't Tamboekiesland was geweest om zeekoeien te schieten, en dat derhalve, indien hij, Compt., nu wilde weggaan, hij, Bezuidenhout, hem zoude doodschieten.

Dat de Compt., aan Diderik Muller om raad gevraagd hebbende, dezelve hem had gezegd hem, Compt., niet te kunnen raden, maar dat, indien hij in des Comparants plaats was, hij mede rijden, en bij de eerste gelegenheid drossen zoude met zijn Hottentot, welke hem afgedwongen was, en welken Hottentot Muller hem, Compt., ook verzogt mede te brengen, terwijl Muller ook voornemens was naar binnen te trekken om meer onder de menschen te zijn.

Dat de Compt. dienvolgens zijnde medegereden tot naar de Blaauwe Krans, en den anderen dag tot naar Kromme Rivier, alwaar Johannes Engelbrecht woonde, en ten zelven dage naar Willem Krugel, de Compt. aldaar een geheele partij menschen in den nacht had bij elkander gevonden, vanwaar, alle dezelve den volgenden morgen naar de plaats van Van Aart, alwaar de post van Capt. Andrews lag, waren gereden, ten einde te vernemen, zooals hij, Compt., op den weg bij Kromme Rivier had hooren zeggen, om welke reden Hendrik Prinslo daar werd gevangen gehouden; zijnde onder de partij menschen, welke zich ter plaatse van Willem Krugel hadden bij elkander gevonden, geweest, Willem Krugel zelve, Stoffel Botha, Hendrik van den Nest, Cornelis van den Nest, Thomas Dreijer, terwijl onderweg er bij waren gekomen Johannes Prinslo, Willem Prinslo W. zn, Hendrik Klopper en anderen, welke de Compt. zich niet precies konde herinneren,

Dat het voorz. gezelschap bij de plaats van Van Aart zijnde gekomen, een kleine Hottentot was afgezonden (zonder dat de Compt. wist op te geven door wien) om te vernemen of Hendrik Prinslo noch daar was, en daarna ook Klaas Prinslo; en nadat dezelve was teruggekomen, Pieter Erasmus Lours zn.; en daarheen zijnde gereden, dezelve daarna waren teruggekomen, de laatstgen: met den Commandant Nel, welke zich daar ter plaatse bevond, zonder dat het den Compt. bekend was wat de Commandant Nel daar had verricht, na dien des Comparants gemoed zoo vol was, dat hij geene opmerking had kunnen maken, en geene kans gezien had om bij denzelven te komen.

Dat het voorz volk vervolgens getrokken was naar de overzijde van de Groote Vischrivier aan de beneden zijde van het huis van Louw Erasmus, alwaar zij twee dagen waren stil gebleven, en den

[p. 234]

derden waren opgebroken naar den Slagtersnek, zijnde in dat tijdverloop onderscheidene boodschappen en papieren bij hen gebracht door Hermanus Potgieter en.... Touchon, waarvan de Compt. den inhoud niet had vernomen als alleen van eene derzelve, welke was geweest van den Landdrost Stockenstrom en behelsd had dat die menschen moesten uit elkander gaan, en dat hij er voor in stond, doch niettegenstaande 't welk zij waren blijven liggen, en hadden voorgegeven dat zij den Adjunct Landdrost Van de Graaff verwachtten, en dat Stephanus Bothma was gereden om hem af te halen.

Dat terwijl zij dus op Slagtersnek zich bevonden, de Landdrost Cuyler daar was gekomen, en de Comparant in de confusie gelegenheid hebbende gevonden om weg te komen, zich vandaar met den Hottentot Cobus, hiervorens gemeld, verwijderd had, en in den nagt was thuis gekomen, en den volgenden morgen zich bij den Adjunct Landdrost Van de Graaff had vervoegd, alwaar de Comparant ook de Veldcornets, Stephanus van Wijk en Jacobus Venter, had aangetroffen, aan wie de Comparant hetgeen hem wedervaren was, had bekend gemaakt.

Waarna aan den Comparant is gevraagd en door hem beantwoord als volgt:-

Vragen door den R.O. Requisant.

1. Weet gij ook welk het plan was der verzameling van Joh. Bezuidenhout en de anderen?	Antwoord: Neen, als zij raadpleegden, lieten zij er mij nooit bij, maar noemden mij verrader. Ik heb echter gehoord dat zij den Landdrost Stockenstrom in handen wilden hebben, omdat zij hem hielden voor de oorzaak van den dood van Fredrik Bezuidenhout.
2. Wie waren degenen die gewoon waren te raadplegen?	Antwoord: Johannes Bezuidenhout, Theunis de Klerk, Willem Krugel, Piet Prinslo, bijgenaamd Kafferland, en anderen die ik niet bij name ken.
3. Wie voerde het Commando?	Antwoord: Willem Krugel had den naam omdat hij Veldcornet was, maar 't kwam mij voor dat hij niet doen konde zooals hij wilde, en dat Bezuidenhout eigenlijk daar de opperste was.

[p. 235]

4. Hebt gij geene vroegere gelegenheid gehad om u van die bende te verwijderen?	Antwoord: Neen, en ook had ik aan Muller beloofd om zijn Hottentot mede te brengen, en die kwam eerst met Faber, met wien hij als roerdrager gediend had, terug, toen de Landdrost Cuyler onder den berg stond. Ik had reeds tevoren aan dien Hottentot gezegd dat hij ook moest zien weg te komen, en wij dan samen zouden thuiskomen.
5. Waar was die Hottentot met Faber naar toe geweest?	Antwoord: Naar 't Kafferland.
6. Wat had hij in 't Kafferland wezen doen?	Antwoord: Dat weet ik niet.

Niet meer, enz.

Aldus enz., 18 December 1815.

Jo. St. Harsenberg.

Als Gecommitteerdens:

P. Diemel,

W. Hiddingh.

Mij present:

G. Beelaerts van Blokland.