Alle de brieven. Deel 1: 1673-1676

[p. 19]

Voorrede voor Deel I.
Preface to Vol. I.

[p. 20]

Voorrede voor deel I.

Dit eerste deel bevat de oudste door Leeuwenhoeck geschreven brieven ten getale van 21 uit het tijdvak van 23 April 1673 tot 22 Februari 1676, op enkele na naar de oorspronkelijke exemplaren in Leeuwenhoeck's eigen handschrift.

Van den oudsten, door bemiddeling van Reinier de Graaf aan de Royal Society toegezonden brief is het Nederlandsche handschrift nog steeds niet teruggevonden. De Engelsche text hiervan is dus ontleend aan de oude Engelsche vertaling in de Philosophical Transactions en de Nederlandsche text is ontstaan door terugvertaling hiervan in modern Nederlandsch. Van de meeste overige brieven is de oorspronkelijke text in Leeuwenhoeck's handschrift nog behouden. De brieven uit deze periode, gericht aan de Royal Society of haar secretaris, liggen voor het meerendeel in het archief der Royal Society. De meeste brieven aan Constantijn Huygens zijn bewaard in de Universiteitsbibliotheek te Leiden; één is teruggevonden, gedeeltelijk in de Preussische Staatsbibliothek te Berlijn, gedeeltelijk in de Universiteitsbibliotheek te Leipzig.

Enkele dezer brieven zijn slechts ten deele in druk verschenen. Hun text wordt thans voor het eerst in zijn geheel openbaar gemaakt.

Met de vertaling uit het Nederlandsch in het Engelsch heeft zich Prof. Dr. A.E.H. Swaen willen belasten. Deze heeft ook den eersten brief uit het Engelsch terugvertaald. Prof. Swaen heeft in hoofdzaak de bestaande, oude vertaling in de Philosophical Transactions overgenomen, deze echter naar behoeve verbeterd en aangevuld. Van de in 1932 door Dr. A. Querido voor de Opuscula Selecta Neerlandicorum gemaakte vertaling der 14 eerste tot voordien nooit in druk verschenen brieven is ten deele gebruik gemaakt. De veranderingen, aan den ouden text aangebracht, en de toevoegingen staan in vierkante haken [].

De brieven zijn in tijdsorde afgedrukt. Aan elken brief gaat vooraf een titelblad bevattende achtereenvolgens: 1) het volgnummer dezer uitgave, met daarachter tusschen vierkante haken de door Leeuwenhoeck gegeven en door Dr. C. Dobell aangevulde nummering; 2) den datum; 3) den naam van den geadresseerde; 4) een inlichting omtrent het al of niet bekend zijn van het bestaan en c.q. de plaats van bewaring van het oorspronkelijke handschrift; 5) een verwijzing naar de plaatsen waar de inhoud van den brief eventueel geheel of gedeeltelijk reeds in druk is verschenen; 6) een korte inhoudsopgave van den brief; 7) zoonoodig enkele mededeelingen omtrent de lotgevallen van het hand-

[p. 21]

Preface to part I.

This volume contains the earliest letters written by Leeuwenhoeck, twenty-one in number and dating from April 23, 1673 till February 22, 1676. With a few exceptions they are printed from the original autographs.

The Dutch manuscript of the earliest letter, sent to the Royal Society through Reinier de Graaf's good offices, has not yet been recovered. Consequently the English text is that of the old translation in the Philosophical Transactions while the Dutch text is a rendering in modern Dutch of the English version. The autograph text of most of the other letters is still in existence. Most of the letters of this period addressed to the Royal Society, are kept in its archives. Most of the letters addressed to Constantijn Huygens are kept in the University library of Leiden; part of one has been discovered in the Preussische Staatsarchiv in Berlin, and the other part in the University library of Leipzig.

Some of these letters have appeared in print only partly; they are here printed in full for the first time.

Prof. Dr. A.E.H. Swaen has undertaken the translation from Dutch into English. He has also translated the first letter back into Dutch. He based his version mainly on the existing old translation in the Philosophical Translations, but correcting and amplifying it where necessary. A translation of the fourteen first letters, unprinted till then, was made by Dr. A. Querido in 1928 for the Opuscula Selecta Neerlandicorum de arte medica. This translation has been partly used for the present edition. Changes in and additions to the old text of the Philosophical Transactions are printed in square brackets.

The arrangement of the letters is chronological. Each letter is preceded by a titlepage containing: 1. the serial number in this edition, and in square brackets the number given it by Leeuwenhoeck with Dr. Dobell's additions; 2. the date; 3. the name of the addressee; 4. information concerning the existence of the original manuscript and eventually its present repository; 5. a reference to previous publications of the letter, partial or entire; 6. a summary of the contents; 7. particulars about the history of the manuscript,

[p. 22]

schrift; 8) zoo noodig enkele opmerkingen aangaande de figuren. Deze titelbladen zijn, wat den korten inhoud der brieven aangaat, voornamelijk samengesteld door Dr. M.A. van Andel en Dr. F.M.G. de Feyfer; wat betreft het overige gedeelte hoofdzakelijk door Mevr. Mr. M. van Eijsden-van Rijnberk. Zij geven in zeer beknopten vorm een volledige kenmerking en geschiedenis der onderscheiden brieven.

Onder elken brief staan talrijke aanteekeningen in voetnoten. Deze zijn van tweeërlei aard: taalkundige en natuurwetenschappelijke. Voor den Nederlandschen text heeft de adjunct-secretaresse der Redactie-Commissie, Mej. J.I.H. Mendels, Nederlandsch M.O., adnotities gemaakt. Deze zijn voor niet-philologen bestemd en dienen dus voornamelijk ter verklaring van moeilijkheden voor den modernen lezer, niet van op zich zelf merkwaardige taalkundige verschijnselen. Wanneer een moeilijk woord herhaaldelijk op achtereenvolgende plaatsen terugkeert, is het niet telkens weder herhaald, doch slechts daar waar het zinsverband dit noodzakelijk maakte. Prof. Swaen heeft enkele aanteekeningen gemaakt bij de Engelsche vertaling.

De natuurwetschappelijke aanteekeningen zijn geleverd door de bevoegdste autoriteiten op de verschillende door Leeuwenhoeck aangeroerde gebieden; hun namen vindt men achterin het deel onder de lijst der medewerkers. Bovendien zijn op bijzondere punten nog inlichtingen ingewonnen ter verduidelijking van sommige passages van enkele brieven welke betrekking hebben op eigenaardigheden van het dagelijksche leven uit Leeuwenhoeck's tijd. Zoo heeft de Heer J.L. Adriani, directeur der Delftsche Aardewerkfabriek De Porceleine Fles, een toelichting gegeven over de vervaardiging van Delftsch aardewerk in dien tijd; Prof. Dr. H. Brugmans over het postwezen; Prof. Mr. N.W. Posthumus over het invoerverbod van bepaalde waren uit Frankrijk in die jaren; de Heer R. Schönhut, directeur der N.V. Haas' Azijnfabrieken te Haarlem, over de oude techniek der azijnbereiding; de Heer G. Th. Wilmink, directeur der Talens & Co. Inktfabrieken, over inkt; de Heer C.A. Woltman Elpers over zeepbereiding aan het einde der 17e eeuw.

Ter illustratie zijn in dit deel opgenomen reproducties van een groot aantal oorspronkelijke teekeningen, welke Leeuwenhoeck aan zijn brieven had toegevoegd en welke zijn bewaard in het archief der Royal Society. De overige zijn gereproduceerd naar de kopergravures in de Philosophical Transactions. Telkens waar dit voor de duidelijkheid noodig was, is een moderne illustratie opgenomen. Dit is in de eerste plaats geschied in vele gevallen waarin Leeuwenhoeck zelf geen teekening gegeven heeft. In andere ge-

[p. 23]

if necessary; 8. particulars about the figures, if required. The summaries on these title-pages have been chiefly written by Dr. M.A. van Andel and Dr. F.M.G. de Feyfer; the remaining details mostly by Mrs. M. van Eijsden Ll.D., née van Rijnberk. In a concise form they bring a complete characterization and history of the various letters.

The numerous footnotes to each letter are of twofold nature, some being philological, others scientific. The annotations to the Dutch text have been made by the assistant-secretary of the editorial committee, Miss J.I.H. Mendels, a qualified teacher of Dutch. Most of her notes are meant for non-philologists and mainly serve to explain what will prove difficulties to a modern reader; they are not meant to discuss linguistic phenomena. Repeatedly recurring difficulties are only explained when the text requires elucidation. Prof. Swaen added some notes to the English translation.

The scientific annotations were made by the most competent authorities on the various subjects dealt with by Leeuwenhoeck. Their names are given in the index of collaborators at the back of this volume. Moreover, information has been gathered concerning peculiar facts and institutions of Leeuwenhoeck's day. Thus Mr. J.L. Adriani, director of the Delft Earthenware Factories (Ltd.) ‘De Porceleyne Fles’, has given details concerning the Delf ware of that period; Prof. Dr. H. Brugmans has given information concerning the postal service; Prof. N.W. Posthumus about the prohibition of the importation of certain wares from France in those days; Mr. R. Schönhuth, director of Haas' Vinegar Works Ltd., at Haarlem, has explained the old method of making vinegar; Mr. G. Th. Wilmink, director of Talens & Co., inkmakers, has given details concerning ink; and Mr. C.A. Woltman Elpers, director of the Vergulde Hand Soapworks, about soap-boiling at the end of the 17th century.

This volume has been illustrated with reproductions of a number of original drawings, added by Leeuwenhoeck to his letters and kept in the archives of the Royal Society. The remaining illustrations are reproductions of the copper plates in the Philosophical Transactions. Wherever required for the sake of clearness, modern illustrations have been inserted, in the first place where Leeuwenhoeck gave no figures. In other cases modern

[p. 24]

vallen zijn moderne photo's van hetzelfde object naast teekeningen van Leeuwenhoeck geplaatst om een volledigen indruk en oordeel mogelijk te maken over wat Leeuwenhoeck gezien heeft. De moderne photo's zijn vervaardigd door den Heer C.J. van de Stad, de teekeningen door Mej. P.L. Alsberg, beiden beambten aan het Histologisch Laboratorium der Universiteit van Amsterdam.

In den Hollandschen text zijn de spelling en de interpunctie van Leeuwenhoeck zonder critiek overgenomen, alleen is het verschil tusschen y en ij verwaarloosd. Woorden die bij Leeuwenhoeck onleesbaar waren en door gissen aangevuld werden, zijn in vierkante haken geplaatst []. Schrijffouten van Leeuwenhoeck werden aangeduid door een uitroepteeken intra parentheses (!). De meeste afkortingen van Leeuwenhoeck zijn verklaard. Enkele, zooals zijn aanduidingen van enkele maandnamen 7ber, Xber=September, December) niet. In de aanteekeningen in de voetnoten is slechts één afkorting gebruikt, namelijk L. voor Leeuwenhoeck. De namen van de samenstellers der noten zijn met de beginletters daarvan aangeduid.

Onmisbaar voor het begrijpen van Leeuwenhoeck's beschrijvingen is een herleiding van zijn maten in het moderne maatstelsel. Dr. A. Schierbeek heeft een volledig en beredeneerd lijstje hiervan opgesteld.

Voorts zijn tal van registers aan dit deel toegevoegd: Prof. E.C. van Leersum, Dr. M.A. van Andel, Dr. F.M.G. de Feyfer en anderen hebben een lijst van namen opgesteld van alle personen door Leeuwenhoeck zelf of in de aanteekeningen genoemd en de meeste van korte, biographische notities voorzien.

De adjunct-secretaressen, Mej. J.I.H. Mendels en Mevr. M. van Eijsden-van Rijnberk hebben een naam- en een zaakregister, een naamregister van alle medewerkers, en een lijst van alle in dit deel genoemde boekwerken opgesteld. Zoowel in het naam- en zaak-, als in het boekenregister zijn de personen en zaken welke niet door Leeuwenhoeck zelf zijn genoemd, maar wel in de aanteekeningen voorkomen, met een asteriscus aangegeven.

De organisatie van de wetenschappelijke bewerking is in hoofdzaak te danken geweest aan Prof. dr. G.C. Heringa, hoogleeraar in de histologie aan de Universiteit van Amsterdam, die alle punten der brieven welke een verklaring of toelichting behoefden, zelf van aanteekeningen en illustraties heeft voorzien of geleerden van naam heeft uitgenoodigd een critisch commentaar te leveren.

De administratieve organisatie is gecentraliseerd geweest in den zetel der Vereeniging het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde en toevertrouwd aan Mevr. Mr. M. van Eijsden-van Rijnberk.

G. van Rijnberk.

[p. 25]

photographs of the same object have been printed by the side of Leeuwenhoeck's drawings in order to enable the reader to form a judgment of what the writer saw at the hand of fuller details. The modern photographs have been made by Mr. C.J. van de Stad, the figures by Miss P.L. Alsberg, both technical assistants at the Histological Laboratory of the University of Amsterdam.

Leeuwenhoeck's spelling and punctuation have been retained, only the difference between y and ij being neglected. Conjectural readings of illegible words in Leeuwenhoeck's manuscripts are printed in square brackets. Leeuwenhoeck's slips of the pen are marked with a note of exclamation in parentheses (!). Most of his abbreviations have been explained; some, such for instance as his way of writing the names of some of the months (7ber, Xber = September, December), have been excepted. Only one abbreviation is used in the footnotes, viz L. for Leeuwenhoeck. Initials stand for the names of the writers of these notes.

For a correct understanding of Leeuwenhoeck's descriptions a reduction of his measurements to the modern system is an important requirement. Dr. A. Schierbeek has prepared a complete, explanatory list of these measures. Furthermore a number of indexes have been added to this volume. Prof. E.C. van Leersum, Dr. M.A. van Andel and Dr. F.M.G. de Feyfer and others have made a list of all the names mentioned by Leeuwenhoeck or in the notes, and have added concise biographical details. The assistant-secretaries Miss J.I.H. Mendels and Mrs. M. van Eijsdenvan Rijnberk have prepared an index of matters and persons, and one of the collaborators, as well as a complete bibliography. Persons and matters not mentioned by Leeuwenhoeck himself but only in the annotations are in all cases marked with an asterisk (*).

The scientific part of the work was mainly organized by Prof. Dr. G.C. Heringa, professor of histology in the University of Amsterdam. He personally provided all the annotations and figures needed to explain or elucidate passages in the letters, or invited renowned scientists to write critical commentaries.

The administrative organization was centralized in the offices of the Vereeniging Het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde, and was entrusted to the good cares of Mrs. M. van Eijsden Ll.D. -née van Rijnberk.

G. van Rijnberk.