Komme dy kepers? Boef fan Rys

[p. 48]

9

Diane Angler rydt mei Jimmy yn in iepen M.G. troch it Fryske gea. Skimerfingers krûpe oer de greiden en by de beammen op.

‘Hearlik’, seit Jimmy.

‘Fynst it lekker?’ freget Diane.

‘Soks ha ik noch noait dien.’

‘Myn freon ek net.’

‘Hy moast ris witte hoe fijn it is.’

‘Hy is der te nochteren foar.’

‘Ik hâld fan dyn lippen.’

‘Ast sûgest wurdt er roazich.’

‘Ik hâld fan dyn tonge.’

‘Sjoch.’

‘Ik hâld fan dyn tosken.’

‘Sil ik tabite?’

‘Toe mar.’

‘Hap!’

Se laitsje beide.

‘Hoefier bisto?’

‘Safier, do?’

‘Healwei.’

‘Starichoan., dat is fijner.’

‘Au!’

‘Wat?’

‘Fierstentefolle ynienen.’

‘Myn fingers plakke.’

[p. 49]

‘Hjir.’

Diane jout Jimmy in papieren bûsdoekje. Se sitte op iislollys te sobjen.

‘Wat hast Tobnivkin fan 'e middei ôfmakke.’

‘Ik woe fluch klear komme. Ik tocht oan dy. Mar lit ús net oer skaken prate. Moarns sjoch ik de hynders yn myn kofje driuwen.’

‘Ik fyn skaken sa romantysk. Leist der wolris wekker fan, nachts?’

‘Soms.’

‘Wêr tinkst dan oan?’

‘Oan myn partijen.’

‘Net oan dyn tsjinstanners?’

‘Myn tsjinstanners binne hast altiten manlju. Myn partijen, dat binne myn fammen. Se binne derten, lumich, licht, swier, skerp, sleau, eigenwiis. Se kinne laitsje, gûle en sels belazerje. Se binne alles.’

‘Se sizze in partij hat trije parten.’

‘Is ek sa.’

‘Wat is it wichtichste part?’

‘De iepening. Alles draait om de iepening. Dy is sa djipgeand ûndersocht.’

‘Der binne ferskate soarten fan iepeningen, netwier?’

‘In hiel soad. Iepen, heal-iepen, tichte, heal-tichte en flankiepeningen. Iepen iepeningen jouwe de measte frijichheid. Sletten iepeningen binne otterdoks. Se komme wat langer wat minder foar. 't Is tsjintwurdich de moade net.’

‘Hokker iepeningen fynst de fijnste?’

‘De iepen. De heal-iepen Skandinavyske mei ik ek graach oer. Dy is noch net sa útdjippe, begrypst wol?’

‘It middenspul?’

‘Dat is myn elemint! Dêr is de eigen ynbring it grutst. Dat is it feitlike spul!’

‘It einspul dan?’

‘Wichtich om de oare partij ôf te mêdzjen en ûnder te hâlden as men oermânsk is. Soms tige útputtend en dochs net befredigjend. Mar lit ús no opjaan. Do likest wol in fraachpetearster. Wy ha dochs wol wat oars te dwaan?’

[p. 50]

‘Sorry,’ seit Diane, ‘mar ik fyn it sa nijsgjirrich. Ik sil net mear oer skaken prate.’

Se flaait har tsjin syn skouder oan en núndert. De loft is ferfolle fan de rook fan it lân en útlitgassen.

Ynienen hearre se efter har toeterjen. In grutte Mercedes sjit har foarby en hâldt in pear hûndert meter fierder stil. De doarren fleane iepen, in keppel optein jongfolk rôlet kreauwend nei bûten ta. De jonges, fammen en twifelgefallen geane dwers oer de dyk stean, se stekke de hannen omheech en wachtsje.

‘Asjeblyft,’ suchtet Jimmy, ‘hjir ek noch?’

Gelokkich bliuwe se fan syn liif ôf. Mar hy moat syn hantekening sette en it jongfolk stekt net ôf foardat ek suster Diane har krabbel yn alle opskriuwboekjes skrast.

‘De jagers fine it wyld oeral,’ seit Jimmy as se einlings wer tegearre binne. ‘Ik moat my ek mar fermomje.’

Dan wurdt de tocht troch it Fryske gea fuortset.

Se ride troch in doarp dat útstoarn liket. Mar as se de hoeke by de tsjerke om swaaie, komme se ûnder de minsken. Fan alle kanten wurde se bestoarme. It muzyk set him yn postuer en spilet Stars and Stripes forever.

Dan stapt in man foar it front, opdien as in kikkert yn skriuw papier. Hy ferklearret dat it doarp warskôge is troch in groep tsieners. En dat it doarp earm is, mar in hechte mienskip foarmet. En dat út de bewenners spontaan de winsk nei foaren kaam de skaakmaster te huldigjen. En dat it muzyk krekt yn it kafee oan it oefenjen wie. En dat sadwaande. En dat it doarp de skaakmaster en syn suster net sûnder mear foarby gean litte kin. En dat it doarp hjirby in aardichheidsje presintearje wolle soe, as de skaakmaster en syn suster it teminsten akseptearje soene wolle.

Twa alderleafste bern yn Fryske dracht bringe op twa reade kessentsjes in sûkerbôle, in krûdkoeke en in roggenbrea. It famke stapt op Jimmy ta, it jonkje op Diane.

Swiet oandien nimme dy de geskinken yn ûntfangst. Jimmy sprekt in tankwurd en fierder giet it wer, neiwiuwd fan de doarpslju.

[p. 51]

‘Sok folk hjir yn Fryslân,’ seit Jimmy en hy stekt de tomme omheech.

Diane glimket, dat docht har deugd.

‘Mar ik hoopje net dat wy wer troch in doarp komme,’ giet er fierder. ‘Kinne wy Ljouwert net beride sûnder troch in doarp te kommen?’

‘Dat sil min gean,’ andert Diane.

‘Wat is dat dêr, rjocht foar ús út?’

‘De seedyk.’

‘Dan bliuwe wy dêr stean. Ik ha it noch noait ûnder oan in dyk dien.’

Yn it leech fan de seedyk hâlde se stil...

Se dogge wa't it earst boppe is.

Hân yn hân stean se op de krún. Oer It Waad hinget it fiskige luchtsje dat út de bek fan in gapjende kat komt. It wetter is oan, de jûnsinne giet oer de loft. Se stean dêr deun opinoar en sjogge inoar djip yn 'e eagen. In prachtige tsjinljochtopname foar romantyske reklame. Foar in gouden ring bygelyks. Of foar in long drink. Of in besûndere sigaret foar aparte minsken. Of manljusparfum. Of in libbensfersekering.

‘Kom,’ lústert Jimmy har yn 'e mûle, ‘ik moat njoggen oere thús wêze.’

‘Moarn is it dochs in rêstdei?’

‘Ik moat nei in offisjele gearsit mei de gemeente.’

‘Dan giest dêr mar sliepen.’

‘Nice hâldt ûnferbidlik oan syn skema fêst.’

Se dogge wa't it earst ûnder is.

En dan ride se op Ljouwert ta. Foarby in motel komme se op 'e romte. De wei bochtet omraak. By in oersidige hânwizer slaan se ôf.

‘Better earst rjochtút,’ seit Diane. ‘Dêr wurdt de dyk better.’

‘Lit my mar gewurde,’ seit Jimmy en jout gas.

Rjochts leit in reidlân. Wylst se dêr om hinne wine en op in muntsje sobje, giet Jimmy ynienen op de rem stean. Diane lit him los.

[p. 52]

Midden op 'e dyk stiet in auto. Foar de auto leit in man. Syn fingers klauwe oer it asfalt. Syn iene skonk leit der nuver by. Syn holle is net te sjen, dêr stiet it tsjil fan de auto foar. In ûngelok! In man sit op de knibbels en is mei earste help dwaande. Twa keardels stean der by.

‘Hela!’ Ien fan de keardels komt mei swaaiende earms tastowen.

‘Hela!’

Hy hat in rútsjeshimd oan dat him efternei floddert. Tatoeëarings weagje op it hierrige boarst. De oare keardel komt ek tarinnen. In smel skier snútsje ûnder in te grutte hoed.

Rútsjeshimd raast: ‘Tou, tou!’

Jimmy en Diane stappe út. Rútsjeshimd giet oer Jimmy stean, de hoedman by Diane.

‘Hy blet as in baarch.’

‘Ik ha gjin tou,’ seit Jimmy.

‘Hoecht net,’ seit Rútsjeshimd ynienen yn it Ingelsk. ‘Hoe bliid is 't jonkje dan?’

It oparbeidzjen fan de beide keardels is perfekt. Rútsjeshimd lûkt in automatysk pistoal foar it ljocht. Op itselde stuit sjocht Diane yn de loop fan de hoedman syn wapen. Broer en suster bringe de hannen starich omheech.

‘Dizze kant út, lekkertsje,’ kommandearret Rútsjeshimd. ‘Kom neist dyn famylje stean.’

Diane skoot neist Jimmy, Hoedman jout it pistoal oan syn maat. Dy lizze de wapens sa maklik yn de hân as binne it bier fleskes.

‘Harkje goed,’ seit Rútsjeshimd. ‘Ik ha hjir mei-inoar tweintich blauwe beannen. Ik sjit goed as ik gjin slokje op ha. Ik bin ferdomde bekwaam. Bliuw stean en hâld de bek. Mûs, ûndersykje se. It fanke net te bot bestrike.’

Mûs lit syn flugge fingers oer Jimmy syn klean gean. Dêrnei knypt er Diane yn har boarsten.

‘Heu, heu,’ seit Rútsjeshimd. ‘Binnen de foarskriften fan it fakbûn bliuwe.’

‘Genôch,’ stelt Mûs fêst, ‘alles is echt.’

[p. 53]

Hy kriget syn pistoal wer en nimt har ûnder skot.

Efterinoar rinne se op de auto ta, Jimmy foarop. De earstehelpman sit al efter it stjoer en de swierblessearre keardel stapt monter foarby om de M.G. foar syn rekken te nimmen.

‘Hop, hop,’ seit Rútsjeshimd, wylst er in doar iepent en in ûngeduldige beweging mei it pistoal makket. ‘Hop, hop!’

Jimmy stapt yn. Diane sil ek, mar ûnferwachts draait se har om, raamt mei alle kracht har knibbel yn it mûzekrús en slacht de man de hoed oer de earen. Dan fljocht se by de berm del it reidlân yn.

‘Kloatsek!’ heart se efter har roppen.

Se plompt it wetter yn, de griene liming slút om har billen. Se skrept fierder, knoffelt oer in stien, skampet by in stik stikeltried lâns. Snilen prykje troch de gatten yn har pakje, brutsen reiden snije yn har skonken, se priuwt bloed op de lippen. Se baggert op in snippe ta. Dêrefter is de kraach tichter. Se klaut der hinne, djip foardel troch slyk en slam en lit har yn de reiden falle.

De kraach is smel, se is der samar troch hinne. Foar har leit in kolossaal stik ûnlân, sa keal as in lús. De sopjende mocassins binne leadswier oan har fuotten. Se wâdet werom en dûkt djip wei.

Se heart in auto fuortknallen. As dat lûd ferstoarn is, heart se wat oars. It rûzeljen fan reid. En it klotsen fan wetter. Mar net troch de wyn. Se dûkt noch mear yninoar.

‘Dêr sit se.’ In swiere stim.

‘Sille wy har útrikje?’ In piipstim. Dat is Mûs.

‘Net sjitte!’

In bûslampe flitst oan. It skelle ljocht taast de reidkraach ôf. It swaait by de plommen lâns, dan sjit it nei ûnderen ta en bliuwt in heale meter boppe it wetter hingjen.

In twadde ljochtstriel snijt troch de skimer. Leech oer de grûn. De striel komt heger en krûpt mei in horizontale beweging tichterby. De earste ljochtsirkel strykt der starich op ta. De aluminium daalders fan Diane har pakje glinsterje. Se glinsterje blier, as ha se der nocht oan har te ferrieden. De rjochter ljochtstriel

[p. 54]

hâldt stil, beweecht ien kear op, ien kear del.

‘Ik ha har!’

De oare striel springt ta. Diane kin har net lytser meitsje. Se hat de holle tusken de knibbels. Se sit finzen yn de ljochtsirkels.

‘Kom der mar út, wy ha dy al lang sjoen,’ seit Mûs op in toan as binne se oan it weikrûpboartsjen.

Diane bliuwt sitten.

‘Sjit op,’ trunet Mûs oan, ‘oars sjitte wy.’

Diane ferweecht har net. Se sil dy rothonten sa lang mooglik dwaande hâlde.

‘Do fregest der om,’ pipet Mûs.

Fluitsjen, in kûgel slacht lyk by har ankel yn it wetter. Fûgels fleane kriezjend op. Mûs laket.

‘Nochris,’ seit er.

It strimet oer har holle, se fielt wyn troch it hier, in riichje reiden trûzelt mei de plommen nei ûnderen ta op har del.

‘Ik ha noch acht,’ seit Mûs.

Diane huvert. De griene liming hinget oan de skeakels fan har pakje. It wetter is swart.

‘Ik kin ek wol raak sjitte,’ seit Mûs.

‘Sjit of ik laitsje,’ ropt Diane.

Even is it stil. In kikkert sit har te begnizen. In reidkrobbe haast him nei tsjusterder kontreien. Se fielt har iensumer en wurger as de lêste alvestêderider tusken Bartlehiem en Dokkum.

‘Wês wiis, fanke, kom der út. Kinst gjin kant út.’

Wat wolle se? Jild? It sil 't hast wol. Alles draait om jild.

‘Hoe heech is de lospriis?’ ropt se.

‘Ik tel oant trije ta,’ warskôget Mûs. ‘Dan sjit ik dy yn dyn leave roppert.’

‘Do praatst tefolle,’ ropt Diane, wylst se de prúk fan har holle roppet.

‘Rjochtop,’ seit Mûs, ‘hannen heech.’

Diane docht it. Ien ljocht dûnset op har ta. It oare is der net mear. Se hâldt de prúk yn 'e hichte.

‘Ik bin syn suster net. Ik bin Dynte Planteit,’ ropt se yn it Frysk.

[p. 55]

‘Goed folk. Sjoch mar!’

‘Wer wat nijs,’ seit Mûs flak. Hy is foar gjin gat te fangen. Hy giet troch mei Ingelsk te praten.

‘Ik ha my sa ferklaaid, foar de grap,’ besiket Dynte wer.

‘Grapmakster.’

‘As it om jild te dwaan is, ik ha neat by my.’

‘Ferstannich.’

‘Mar ik kin wol foar in pear tûzen garant stean.’

‘Do praatst tefolle.’

‘Pak my dan!’

‘Hoecht net mear.’

Efter har heart se in plomp, izeren fingers klamme om har kiel, se falt efteroer, fielt noch in nuddel yn har earm stekken. Dan sakket se wei yn de djipte, oer har hinne spielt in tsjusternis swarter as it swartste wetter.