|
| |
| |
| |
VI
Oan de kant fan de dyk kuiere in âldman yn in dûnkergriene duffel. Foar him út foksele in swartwyt hûntsje. It bleau stean en stofsûgere mei de noas troch de berm. De man pandere noch in eintsje fierder, foar't er oer it skouder seach. Hy wachte oant it hûntsje útsnuffele wie en him wer op in hûnedrafke foar de motten rûn.
Gerl ried him op 'e side en sette ien foet op de grûn. ‘Witte jo ek, wêr't Tryn Zwart wennet?’
De man stie stil, brocht in grutte bûsdoek foar it ljocht, snute him dat it tettere, skodde syn ynpakte noaspunt omraak hinne-en-wer en frege troch de lape foar syn mûle hinne: ‘Wa?’
‘Tryn Zwart. Se moat hjir op de Reiddammen wenje.’
‘O, bedoelst Swarte Tryn.’ De man snúfde sa heftich op, dat er der fan gnoarre en stiek syn bûsdoek by him. ‘Wat in simmer, net ju? Sa need haw ik it noch noait meimakke. Wolst wol leauwe, dat dit de earste kear yn fjirtjin dagen is, dat ik bûtendoar kom? En de winterjas moat der noch by oan. It waar doocht net mear. Komt fan al dy Satelliten, dy't yn de loft hingje. Hoe âld biste?’
‘Hast sechtjin.’
‘Hoe âld bin ik, tinkste?’
‘Wit ik net.’
‘Ried mar ris.’
‘Santich.’
‘Dat liket der net op.’
‘Tachtich.’
‘Wer mis.’
| |
| |
‘Ik jou it oer.’
‘Bisto no in jongkeardel? Moatst net sa gau belies jaan. Ik sil 't dy sizze. Ienentachtich. Hiest net tocht, hen?’
‘Nee, mar witte jo ek, wêr't Swarte Tryn wennet?’
‘Soe ik dat net witte? Ik bin al myn libben op de Reiddammen bleaun. Noait ferhuze, altyd op itselde stee. Ik haw hiel wat minsken kommen en gean sjoen. Swarte Tryn ek. No ja, inkeld kommen, fansels. Se wennet hjir ek al lang. 't Is net sa fier mear, hear.’
It hûntsje lei de kop yn de nekke en begûn te kefjen. ‘Ja, Baukje, ik kom al,’ rôp er. ‘'t Is mei harlyk as mei de minsken: ien stik ûngeduld. No, goeie reis, bêste jonge.’ De âldman pandere wer efter syn hûntsje oan.
‘Wêr wennet Swarte Tryn dan?’ brocht Gerl him yn it sin.
De man stie stil. ‘Swarte Tryn, seiste. Dy wennet wat efterôf. Sjoch, nei dat streekje dêre komt in pleats mei in heakape. Dy moatst net hawwe. Even dêrfoar slachst loftsôf. Dan komst op in smelle tarrewei en dy folgest oant in twasprong. Slachst wer loftsôf en dan wiist it paad himsels. Rydst rjocht op har hûs oan. Moatst earst ek noch oer in brechje.’
Gerl betanke en fytste yn de oanwiisde rjochting. Folle fidúsje hie er net yn dy paadwizingen. Mar gelok boppe wûnder wie alles, sa't de man sein hie. Tsien menu ten letter stie er foar in houten brechje. De leuningen wiene bryk. Dêr't ien fan de steunpealtsjes miste, stieken lange krûme spikers út de los hingjende brutsen latten. De oerdwerse planken rattelen ûnder de tsjillen fan syn fyts. Oan de oare kant wie it hiem. In pear wylgen leine hast op 'e noas yn de sleat. De tûken slierden troch it swarte wetter. De wâl wie ôfbroazele. Tusken útskuorde modderkluten kronkelen hjir-en-dêr de beamwoartels.
Hy stapte ôf en gyng mei de fyts oan de hân fierder. It
| |
| |
oergroeide paad, dat er mar amper ûnderskiede koe, bochte troch in ferwyldere tún. Rûnom wie it hege gers en it rûch plattrape. It hûs stie efter fjouwer linebeammen. De rjochthoekich snoeide krunen wiene meiinoar fergroeid. Tusken de stammen troch seach er twa tsjustere finsters sûnder spegeling. Fan in rustich muorre-anker út stjerken barsten oer de gevel. Krekt as by in rút, dêr't in stien tsjinoan keild wie. Oan de foarkant siet gjin doar. Hy sette syn fyts op de stander. Mei't er dat die, flikkere efter de ûnderste rútsjes fan it iene finster in ljochtsje op. Hy seach in hân bewegen, in gesicht koe er net gewaar-wurde. Mar der wie gelokkich folk yn 'e hûs.
Hy kloppe mei de knokkels op de doar oan de sydkant. Der kaam gjinien. Hy kloppe wat hurder en wachte wer. It bleau stil. Hy woe him net oan de tadoar fuortskeine litte, pakte de ring en draaide. Dêrmei krige er de klink oan de binnenkant net omheech. Nei in kwartslach bleau de ring stykjen. Hy moarrele it ding hinne-en-wer.
‘Wat moat dat?’ rôp immen dy't folmûlich prate.
Om de hoeke fan it hûs kaam in frommes op him ta waggeljen. Se hie in mouskelk oan, har platte brede fuotten stiene mei de teannen nei bûten ta. Har gesicht wie fan in ûnbepaalde âldens, se koe tritich, mar ek fjirtich of fyftich wêze. Se seach sipelich út har rûne flauwe eachjes. Har snottepaadsje wie read en in bytsje fochtich. Mei healiepen mûle gappe se him oan, har grutte tonge lei oer har ûnderste tosken.
It duorre even, foar't er út syn wurden komme koe. ‘Binne jo Swarte.... Tryn Zwart?’
Se knippere ien kear hiel starich mei de eagen. Mei iepen mûle, sa stiif as in fiskebek, wylst har tonge op itselde plak bleau, sei se: ‘Ik sil even freegje.’ Se kriemde, waggele fuort en ferdwûn om de hoeke.
Twivelich wachte er ôf. Hy wist net, hoe't er it hie. Wat bedoelde dat frommes eins? Hy wie al sa leaf fuort- | |
| |
gien. Mar hy moast no trochsette. Se hold lang oan. Hy hie de ring fan de doar al wer beet, doe't er betocht, dat er har better efternei rinne koe. Hast wie er de hoeke om, dêr hearde er it skowen fan in skoattel, de klik fan in klink. Hy stode werom en seach, hoe't de doar iepengong. It frommes folle de iepening en haffele: ‘Mem is yn de keamer.’ Dat moedige him in bytsje op. Sy wie Swarte Tryn dus net. Hy suchte der fan. Se die in stap tebek. ‘Kom mar.’
Hy bûgde him en gyng by har lâns. In sterke lucht fan klonje hong om har hinne. Se die de doar ticht en treau in pal oer de klink. It wie skimerich yn it gonkje. Troch in nearzich rútsje op knibbelhichte sipere in flutsje ljocht. De fliertegels klonken hol ûnder syn skuon.
Se fierde in doar oan. De smelle skiere streek ljocht ferbrede ta in rjochthoeke. Se gyng wer fansiden stean en liet him foarbygean. Hy stapte oer de drompel. It fertrek wie minder tsjuster as it gonkje, mar ek hjir hong twiljocht. Oer de beltsjeblommen yn de finsterbanken seach er de linebeammen, dy't foarhûs stiene. It keammerke wie sa fol troppe, dat it wol in antykwinkeltsje like. Mar it guod stie net krikkemikkich trochinoar, it wie netsjes oardere, alles te plak, en it glânze mei in djippe gloede.
Frjemde âlderwetske foarwerpen, trepsgewize opsteld, de heechste dingen efteroan, rigelen by de muorren lâns. In keamerskerm mei paradysfûgels der op. In beskildere faas, sa grut as in reinwetterstonne. Huodsjedoazen mei linten der om en strikken der op. In stander fol paraplu's, dy't stik foar stik in einekop as knop hiene. In koperen oaljefant, dy't in bel op de slurf balansearre. Lege skilderijelisten, dêr't krollen en skulpen yn útfike wiene. Op de tafel brânde in waksineljochtsje. It skynsel tipte oer de beklings fan de stuollen.
Boppe in kast gloeiden ynienen noch twa flamkes op. Se sweefden in eintsje omheech, waarden rûner en grie- | |
| |
ner. Hy stie each yn each mei in kat. In almeugend ein boarre, roetswart, mei brede kop en grouwe sturt, roerleas oer de poaten sie in. Inkeld it uterste puntsje beweegde. Sa'n meunster hie er noch noait sjoen. It like wol, oft it him hypnotisearje woe.
Krekt krong it ta him troch, dat er allinnich litten wie, doe't troch in skodoar in hiel oare frou der yn kaam. Se hie in treppot yn de hân. Se wie lang en meager, hie slûke skouders en in gielbrunich gesicht. It tinne swarte hier lei strak oer de hollekrún, troch spjelden yn in wronge byinoar holden. De foarholle wie heech en glêd, mar fan har noasters en mûlshoeken ôf rûnen djippe tearen. De smelle gearlutsen lippen siet in feechje read oer. De wangen wiene slop en de hûd hong yn fâlden fan it kin nei de kraach. Har dûnkere eagen ûnder de swiere lidden fonkelen as koalljochtsjes. Se trêde stokrjocht nei de tafel en sette de treppot del. It frommes yn de mouskelk gyng neist him stean om him mei iepen mûle en útstutsen tonge te begapjen.
De frou sette har steatlik, sûnder steun fan de leuningen, yn in stoel del. ‘Ik bin Swarte Tryn’, sei se. ‘Wa bisto?’ Har stim wie helder, mar tagelyk koartôf.
Hy wreau syn klamme hannen tsjin syn broek en makke him bekend. Se ljochte him oan, doe't se frege: ‘Wat is dyn boadskip?’
‘Miskien kinne jo my helpe. It is tige persoanlik, mar it driuwt.’
‘Ik harkje.’ Se liet him net út 'e eagen. Hy fielde him ûngemaklik.
‘Jo hawwe wolris foarsizzingen dien.’
‘Al lang net mear. Gjin wurd dêroer. Ast dêrfoar komst, kinst better daliks fuortgean.’
Hy koe him net mear ynhâlde. Wanhopich brocht er út: ‘Ik bin der mei oan. Wat moat ik dwaan?’
‘Wêr bist mei oan?’ frege se koart.
| |
| |
Hy seach oerside nei it frommes neist him. Dat gappe him de wurden út de mûle. ‘Ik haw in fisioen hân, mar ik wit net, wat ik der fan tinke moat. Helpe jo my, asjebleaf, nei wa moat ik oars gean?’
Har eagen fernauden even, der kaam in pynlike trek oer har gesicht.
‘Sis it my.’
‘It giet om myn bêste freon.’ Wer seach er oerside. Dy babbe brocht him hieltyd fan 't stik.
‘Hast Wykje al in hân jûn?’
‘Nee,’ bekende er.
‘Doch dat dan’.
Hy stiek har syn hân ta. Harres fielde stienkâld. ‘Hallo, Wykje,’ groete er freonlik. De iepen mûle makke in grimas, dy't op in glimk like. Se knikte even troch de knibbels en makke in mislearre bûging. As in mûske gyng se troch de skodoar de keamer út.
‘Wy hawwe net faak folk. Elkenien dy't hjir komt, moat har earst in hân jaan. Dan wit se, dat it goed is. Geando dêr no sitten.’
Hy stapte troch de rinfuorge fan meubels nei de stoel dy't him oanwiisd wie.
‘Fertel my alles. Doch it dy oan tiid. Al liket it soms, dat ik net harkje, ik hear alles watsto seiste. Begjin mar.’ Mei fêste hân geat se tee yn.
Hy fernijde har syn earste fisioen en hoe't it ûngelok fan Diderik noch goed beteard wie. Dêrnei helle er in notysjeboekje út de bûse. Alle bisûnderheden fan it twadde fisioen hie er dêryn opskreaun. Hy fertelde har ek fan Diderik syn oansteande fakânsje. Se liet him útprate en frege der doe op yn.
‘Hoe faak hast dat fisioen hân?’
‘Trije kear no. Earst in hiel set lyn, tolve maaie. De twadde kear earjusterjûn, doe't ik nei syn jierdei west hie. En fan 'e moarn wer.’
| |
| |
‘Sjochst iderkear presiis itselde?’
‘Ja, ek de tiid. Altyd op 'e kop ôf alve oere. Mar de klok slacht noait.’
‘De wizers draaiden wol?’
‘Ik koe it ferspringen fan de sekondewizer dúdlik sjen en it tikjen hearre. Dy wizer makke altyd ien slach yn 'e rûnte, fan tolve oant tolve, foar't de klok ferdwûn.’
‘Dus it is iderkear krekt-en-gelyk?’
‘Ja, of nee. Ik wit it net. It kin ferbylding wêze, mar ik leau, dat it flues om Diderik hieltyd in bytsje donkerder wurdt.’
‘Hoe bedoelst?’
‘No, de earste kear wie it hast wyt en fan 'e moarn echt griis. En ik tocht, dat it earjuster dêr tuskenyn siet.’
‘Bist dêr wis fan?’
‘Eins wol. Mar grize tinten binne min útinoar te hâlden.
‘Wêr wiesto, doesto dy fisioenen krigest?’
‘By dat fan maaie yn de kelder fan de skoalle. Earjuster lei ik op bêd te lêzen en fan 'e moarn siet ik te skilderjen yn it berchhok.’
‘Hast noait earder sokke ynkringende dreamen hân?’
‘Dreamen? It binne gjin dreamen! Ik wie klear wekker.’
‘Waakdreamen wurde se wol neamd. It binne waarnimmingen bûten de sintugen om. Meastal fan wat him noch ôfspylje sil. Tekens út de takomst. Hast se wier noait earder hân?’
Hy skodholle. ‘Noait. Dat wit ik sekuer.’
De boarre op de kast sette in hege rêch, rjochte de poaten en speake him de lea. De griene eagen wiene op har iepenst. Doe sakke it grouwe liif, de sturt krolle der as in woarst omhinne en it bist slûge wer fierder.
‘Hat ien yn dyn famylje wolris in fisioen hân, al is it
| |
| |
mar ien kear? Miskien doe't er jonger of âlder wie asto no bist?’
‘Dêr wit ik neat fan. Mar Doutsen seit, dat ik mei de helm op 'e wrâld kaam bin. By myn berte hie ik de fruchtfluezen noch om de holle sitten.’
‘Wa is Doutsen?’
‘Myn suster.’
‘Dy fruchtfluezen hawwe der neat mei te krijen. Do hast it twadde gesicht.’
‘Wat is dat?’
‘Do sjochst dingen foarút, mar it komt fansels, kinst it net oproppe. Dat hjit it twadde gesicht. Feitlik hat elkenien it, mar folle minder sterk, sadat er it sels net fernimt. It is in jefte, lyk as talint foar muzyk of sport. Mar hjiryn kinsty net oefenje.’
‘It benearet my. Ik soe der al sa leaf fan ôf wolle.’
‘Dat kin likemin. Ast besikest it te kearen, jout it noch mear spanningen en hâldst it ek net fol. As wy wisten, hoe't wy der ôf komme koene, wisten wy ek, hoe't wy it oanleare moasten. Beide is ûnmooglik. Dizze jefte bestiet en do silst der mei libje moatte.’
‘Hawwe jo dat ek dien?’
‘Ik moast wol. Earst leauden de minsken my en koe ik har helpe. Dan is sa'n jefte in segen. Mar letter waard it in flok. De lju joegen my de skuld fan de ûngelokken, wêr't ik har foar warskôge hie. De rabbers krigen de oerhân en op 't lêst woe nimmen my mear leauwe. Ik fielde my ferskuord fan binnen. Hie ik mar wat bewize kinnen. Myn gefal wie ek net nijsgjirrich foar wittenskiplik ûndersyk. Inkeld telepaten of heldersjenners, dy't sels har fisioenen oproppe kinne, wiene proeven mei te dwaan. Mei de tiid waard myn fermogen om yn de takomst te sjen minder. Ik krige gjin fisioenen mear. Mar de ferwidering tusken de minsken en my bleau. Yn earsten hie ik dêr noch folle fertriet fan. No klúzje ik hjir om, yn frede
| |
| |
mei de wrâld.’
De boarre kaam jitris oerein en gyng rjochtop sitten. De bek gappe iepen, de hoektosken stieken as lytse sabels út, de richels yn it grimele ferwulft wiene te sjen. Doe bûgden de foarste poaten troch, de fuotten waarden kreas geardien en de kop sakke op de teannen. De griene eagen lieten him net los.
‘Wêrom sjoch ik, wat in oar oerkomme sil?’ frege er. ‘Wêrom net wat mysels oer de holle hinget?’
‘Dat is yn 'e regel sa,’ andere se. ‘Miskien bestiet der in soart fan drompel, dy't ús dêrfoar hoedet. Elkenien hat foar himsels altyd it grutste riedsel west.’
‘En wêrom giet it krekt oer Diderik?’
‘Hy hat miskien de measte ynfloed op dy.’
‘Binne fisioenen altyd treurich?’
‘Meastal wol.’
‘Wêrom?’
‘Dêr kin ik gjin antwurd op jaan. Mar blide dingen hoecht men de lju net foar te warskôgjen.’
‘Kinne jo ek net sizze, wat myn lêste fisioen betsjut? Dêr bin ik foar kaam.’
‘Ik sil it dy sizze, mar ik kin der mis mei wêze. It is gjin rekkensom, wêr't ien goed antwurd útkomt. Do hast tekens sjoen, dy't soms foar wat oars steane, as wat se sels binne. Sis mar symboalen. Sa is de ûle it symboal fan de wiisheid, dat witst wol. Dochs kin sa'n teken ek noch wat oars betsjutte, as wêr't ik it foar hâld. Boppedat is der meastal in ferskil tusken in fisioen en wat der yn wurklikheid foarfalt. Hast it sels mei dy oanriding fan Diderik ûnderfûn. Soms is inkeld mar in part fan it fisioen wier. Hokker part dat wêze sil, kin nimmen dy sizze. Do sjochst wol, ûnwissichheden by de rûs. Omdat ik mear fan sokke tekens wit as dy, kin ik dy in bytsje wizer meitsje. Mar do moatst myn útlis net as de iennige wierheid sjen, ik kin my fersinne. Is dat ôfpraat?’
| |
| |
Hy knikte.
‘Jou my dan no dyn opskriuwboekje. 't Is goed datsto alles op papier set hast. En bliuw kalm by wat ik dy sis, hoe hurd it ek oankomt.’
Hy liet in swiere sike en omfette syn polzen. Se hold it boekje in earmslangte fan har ôf en lies sûnder bril by it skynsel fan it waksineljochtsje. Underwilens sei se him har betinken.
‘Yn it begjin seachsto in gedaante yn in flues. Dat soe in lykkleed wêze kinne. Wat donkerder it is, wat faaier it stiet. De lêste kear wie it griis. Hie it swart west, dan wie de dea tichteby. De gedaante makke bewegingen, der siet dus libben yn. Dêrnei kaam de klok. Dy rûn en tikke. Dat is de hertklop, ek in blyk fan libben. Stilstean hie in faaiteken west. Doe ferskynde wer de gedaante, dy't op dy ta sworn. Hy seach dy net, want hy siet noch altyd yn it ûntrochskinend flues. Ik wol leauwe, dat it sa is: feitlik siket er help by dy, mar hy wurdt ferbline troch oare dingen. Dêrnei kamen de wetterstreamkes, dy't in brâning waarden. Diderik giet ommers earst nei it binnenlân en dan nei de kust? Yn de bergen binne sokke smelle streamkes. De stienklompe ûnder wetter sil in bline klip wêze. Dat hoechst net letterlik te nimmen. Dy bline klip is in ferburgen gefaar dat driget. Cap Sud is de namme fan in kaap, of in plak oan see, fanwegen de skulpen.
Foar de tredde kear seachsto it flues. Diderik strûpte der út. Dat wiist der op, dat, soe it flues in lykkleed wêze, de dea him net hâlde koe. Hy sonk wol nei de djipte, mar doe spuite in fontein omheech. Ek in goed teken: oan de boarne ûntspringt it libben. Op it alderlêst ferskynde Diderik syn gesicht. Hy hie it flues oer de eagen, dus hy sliepte foar it neist. It kin gewoan sliepen wêzen, mar ek bewusteleazens, of slimmer. Sa't ik it sjoch, wurdt it dêr gefaarlik oan see. De dea is der net yn begrepen. Noch net. Diderik kin it libben der ôf rêde. As er sels wit, wat
| |
| |
der wankt en hoe faai er stiet.’
Se swijde. Hy liet syn polzen los. De neils stiene yn it fel. ‘Moat ik it him sizze?’ Hy koe it lûd hast net fuortkrije.
‘Warskôgje him foar dy see.’
‘Hy leaut net oan foarsizzingen.’
‘Silst him oertsjûgje moatte.’
‘Komt it dan wier goed? Kin ik it ûnheil keare?’
‘Besykje it.’
‘Mar as er it no net oannimme wol?’
‘Dan hâldt alles op. Do moatst dwaan, wat dyn gewisse dy seit.’
Hy wivele net mear. Hy kaam oerein en joech har in stevige hân. ‘Ik sil it dwaan,’ beloofde er har.
Swarte Tryn riisde út har stoel omheech. Foar it earst kaam in glimp fan freonlikens yn har eagen en wiene har wurden minder skerp. ‘Doch dyn bêst, jonge.’
Hy sigesage nei de doar. Dêr skeat him noch wat yn it sin. ‘Wat betsjut dy kâlde wyn, dy't ik by in fisioen altyd op myn gesicht fiel?’
‘Ek dat is in teken fan wankend ûnheil. De azem fan de dea. Mar lit it safier net komme!’ Har opstutsen wiisfinger sakke in eintsje en wiisde nei him. ‘It is oan dy!’ Se die de skodoar iepen. ‘Wykje sil dy útlitte.’ Sûnder nei him om te sjen, trêde se de keamer út.
Even letter kaam Wykje der yn. Se gyng him foar troch it tsjustere gonkje en die de skoattel fan de doar.
Hy joech har in hân. ‘It bêste Wykje.’ Wer krige er in grimas, in knibbelknikje en in bûging foar tank.
Se gappe him nei sûnder noch in wurd te sizzen. Mar doe't er al op syn fyts siet, rôp se him fan fierrens ta: ‘Goeie, goeie, goeie!’
Hy swaaide in hân boppe de holle.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd