Middelnederlandsche dramatische poëzie

Bijlage VI.
Een schoone historie van Mayken van Nimmegen.

De Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage bezit onder meer losse uitgaven van volkspoezie ook het hier volgende historielied.

Het heeft de gewone grootte: de spiegel is 126 bij 62 mM. Behalve de eerste bladzijde, het opschrift en Eynde is alles met Duitsche letter gedrukt op papier zonder watermerk.

Elke strophe staat op drie regels. De telling der verzen is er hier bijgevoegd.

⁺Een Schoone

HISTORIE,

van

MAYKEN van NIMMEGEN,

Hoe zy zeven Jaar by de Duivel
woonde, en door mismoedigheid
haar zelven overgaf, en sturf
nog een Heilige Vrouw te
Mastrigt.

[Prentje: de begroeting van Maria door Elisabeth].

t'Amsteldam, by Barent Koene,
Boekdrukker, op de Lindegragt.

+ 1r^o

[p. 474]

⁺De Historie van Mayken van Nimmegen.

Men zal u zingen een droevig Lied;

Wilt deze Historie hooren,

Al van een Dogter Mayken hiet,

Te Nimmegen Gebooren.

Van Nimmegen twee mylen vroom,

daer leid een Dorp zoo veerden;

Daer woonde zy met hare Oom,

Die hield haer in groote weerden.

Heer Gysbert heet deeze Capellaen,

Zyn Nigt heeft hy geroepen,

Of zy wou na Nimmegen gaen,

Om Zout en Zeep te koopen.

Ja ik Heer Oom sprak Maeyken stout,

Ik zal gaen loopen koene,

Kaerssens, Mostaert, Oly, Zout,

Dat is hier wel van doene.

Gaet heenen en besteld ons dat:

Koopt al wat wy behoeven,

Gaet t'avond niet laet uitter Stad;

Daer loopen veele Boeven.

Ik hoop den Heer zal ons behoen,

Sprak Maeyken zonder schroomen,

Ik zal my al myn beste spoen:

Om t' avond thuis te komen.

De dagen zyn te kort bedagt,

om weer te komen zaene;

Gaet tot myn Zuster u Meu te Nagt;

Daer is Maeyken gegane.

+ 1v^o

[p. 475]

 

Eer zy had al haer Waer gekogt,

30

't was tusschen Vier en Vyven,

 

Maeyken in haer zelve dogt,

 

Nu moet ik binnen blyven.

 

 

 

Zy ging al tot haer Meuje voort,

 

Daer meenden zy te hebben gebleven,

35

Haer Meuje die was zeer gestoord

 

Zy had dien Dag gekeven.

 

 

 

Goeden avond Meu sprak Maeyken snel,

 

Zeer heusch en goedertiere;

 

Ja wellekom duivel uit de Hel

40

Sprak zy wat doet gy hiere.

 

 

 

Ik heb Kaerssen, Oly en Zeep gekogt,

 

Van alles tot ons geryven,

 

Nu zou ik bidden of ik wel mogt,

 

Te nagt hier by u blyven.

 

 

45

Neen sprak zy zonder verdrag,

 

Dat hoeft gy niet te denken,

 

Gaet heenen daer gy hebt al den dag:

 

In 't Hoerhuis zitten drinken.

 

 

 

Och Meuje sprak zy zeer bedroeft,

50

Hoe zoud gy dat moogen meenen,

 

Ik heb Eeten nog Drinke geproeft;

 

En zy begon te weenen.

 

 

 

Dat is regt de Hoeren aerd sprak zy,

 

Met 't eene oog laggen en 't andere schreyen,

55

O Nigte hoe kan ik dy,

 

Zyn al u looze reyen.

 

 

 

⁺Ik heb nooit Man voor zyn mond gekust

 

of uit zyn Kanne gedronken,

 

Niet eene maer wel honderd lust,

60

Sprak de Meuje zonder monken.

+ 2r^o

[p. 476]

 

Maeyken die sprak met groot getreur,

 

Hoe hebt gy myn zoo belogen,

 

Zwygt sprak de Meuje gy Papenhoer,

 

Maekt u strak uit myn oogen.

 

 

65

Mag ik niet blyve hier eylaes,

 

Zo moet ik op de reis trekken,

 

Gy zaegd myn liever in 't diepste der Maes,

 

Eer gy zulken Hoer een bedde zou dekken.

 

 

 

En maekt u uit den Huyse voort,

70

Of ik gryp u by de tuyte,

 

Zavonds met Sluyten van de Poort,

 

Ging zoo tot Nimmegen buyten.

 

 

 

Omtrent een uuren van de Stad,

 

daer stonde veel Hagen,

75

Daer zij mismoedig neder zat,

 

Met weenen ende klagen.

 

 

 

Kwam hier nu eenen Boef rebel,

 

Sprak zy met wenende tranen,

 

Al waer 't den vyand van de Hel:

80

Zoo sou ik met hem gaene.

 

 

 

Van stonde aen dat Hels Zerpent,

 

Sprak met woorden fenyne,

 

holla daer moet ik ook syn omtrent,

 

De Ziel die is de myne.

 

 

85

Den vyand maekt hem op het Veld,

 

als een mens sonder schromen,

 

Als eene Jongen Held:

 

Is hy by haer gekomen.

 

 

 

Schoon Lief sprak doen den Vyand zaen,

90

Hoe zit gy hier in droeffenisse,

 

Ik beloof u wild gy met my gaen

 

Ik zal u maken een Princesse

[p. 477]

 

Wie syt gy dan segget dan my:

 

Uwen naem met gedogen,

95

Wat leid 'er u aen wie dat ik zy;

 

Ik heet Moen met een oogen.

 

 

 

Wat geef ik 'er om wie dat gy zyt,

 

Al kwam gy uit der Helle,

 

Zo wil ik myn leven nu ter tyd,

100

Met u in 't wilde stellen.

 

 

 

Wild gy na mynen raet nu doen;

 

Ik sal u een Landsvrouwe maken,

 

Zo moet gy myn beloven sprak Moen

 

Uwe name te versaken.

 

 

105

Maer dat is immers geen betaem,

 

te veranderen myn Name,

 

Want Maeyken is een soete Naem,

 

Zeer fraey ende bekwame.

 

 

 

Neen Lysbet dat is mijn begeer:

110

Lyntje wil dit nu weten,

 

Van dese Name hebt gy de keur;

 

Of gy sult Grietje heeten.

 

 

 

Hier in soo moet gy syn gedult,

 

En dat nog daer en boven,

115

dat gy het niemant seggen sult,

 

Dat moet gy myn beloven.

 

 

 

In alles wat gy myn gebied,

 

Zal ik u bedienen,

 

Maer mynen naem te versaken siet,

120

En doen ik nimmermeere.

 

 

 

⁺De eerste letter van uwen naem,

 

dat is een M wild weten,

 

die sult gy dan houden bekwaem,

 

Zoo sult gy Emmeken heeten.

+ 2v^o

[p. 478]

125

Dog liever eer ik scheiden sal,

 

Daer ben ik mee te vreden,

 

Ik sal Emmeken heeten overal,

 

In Dorpen en in Steeden.

 

 

 

Dus heeft haer Emmeken vry en los;

130

Den Vyand overgegeven,

 

Zy reden al na 's Hertogenbosch.

 

Daer sy veel kwaed bedreven.

 

 

 

Als Gysbregt hare Oom vernam,

 

Dat hy syn Nigt niet weer en vonden,

135

Zoo was 't dat sy niet weer en kwam,

 

Al lange na dien stonden.

 

 

 

Hy was daer van so seer beroerd,

 

Hy dogt al met benouwen,

 

Zy mag ergens syn vermoord,

140

Al van de snoo Rabouwe.

 

 

 

Hy ging na Nimmegen bevreest,

 

om syn Zuster te vrage,

 

En sprak heeft Maeyken Nigt hier geweest,

 

Voorleden Maendage.

 

 

145

Zyn Zuster sprak met groot getier,

 

Nu Broeder gaet hier buyte,

 

Gy soud liever dat propre Dier,

 

Al in een Kofferken sluyten.

 

 

 

Komt gy Hoeren soeken hier:

150

En hebt gy anders geen werken,

 

Sy was een Maendag al hier,

 

Zoo dronken als een Verken.

 

 

 

Om dat ik doe de schoone Bruit,

 

Vriendelyk heb onderwesen,

155

Zoo liep sy ras ter poorten uit,

 

Voor den duyvel mag sy vreesen.

[p. 479]

 

Zy vraegt na u of myn niet veel,

 

Wat maekt gy hier rumoere,

 

Zoekt aen de Galg of in 't Bordeel,

160

Wat vraeg ik na de Hoere.

 

 

 

Wat sou dat jonge Mageken koen,

 

In 't Hoerhuis sprak hye,

 

Zy sprak gelyk myn oude schoen

 

Soon'n goede Maget sye.

 

 

165

Met weenen ende groot misbaer,

 

Is hy na Huis gevaren,

 

Bad Nagt en dag voor haer,

 

Datse God sou bewaren.

 

 

 

Emmeken die Boeleerde siet,

170

Met allemans en geselle,

 

Want Moene en sogt anders niet,

 

Dan al profyt der Helle.

 

 

 

Al met rumoer en groot geschil,

 

Door 's Vyands loose streeken,

175

So werd 'er menig om Emmekens wil;

 

Vermoord en dood gesteken.

 

 

 

Als doen zo is den Vyand boos,

 

Om meerder kwaed te steeken,

 

Met Emmeken van 's Hertogenbosch:

180

In Antwerpen vertrokken.

 

 

 

Te Antwerpen in de vergulde Boom,

 

Daer gingen zy Logeren,

 

Den Weerd hietze wellekoom,

 

Gelyk een bander Heere.

 

 

185

⁺Veel boosheid werden daer gepleegd,

 

Zo lang als zy daer lagen,

 

Drinken dobbelen groot gevegd,

 

Dat was daer alle dagen.

+ 3r^o

[p. 480]

 

De Vyand die gaf hem daer uit

190

voor een waerzegger wilt hooren,

 

Tot hem zo kwamen al de Luy,

 

Al die wat hadde verlooren.

 

 

 

Emmeken al met den Vyand,

 

In alle boosheid verstyfde,

195

Daer kwam zoo menige ligte kwand;

 

Die zy altyd geryfden.

 

 

 

Daer was altyd twist en discoord,

 

Tweedragt en groot geschillen,

 

Daer werd zo menig Man vermoord,

200

En dat om Emmekens wille.

 

 

 

In alle boosheid heeft zy daer,

 

Emmeken deze vrouwe:

 

Met den Duyvel wel zeven Jaer,

 

Te Antwerpen huys gehouden.

 

 

205

Op 't lest heeft Emmeken verzogt,

 

Zy bad Moen zonder veinzen,

 

Of zy eens te Nimmegen mogt,

 

Tot haren Oome reyzen.

 

 

 

Hy sprak ô Lief wat gy begeerd,

210

En dat zal u niet kwyte,

 

Gaet heene rekend met den Weerd;

 

Betaelt hem tot een myten.

 

 

 

Maekt al u rekeningen klaer en fyn,

 

En haest u ook zeer rasse,

215

Het zal een Zondag kermis zyn;

 

Wy komen regt van passe.

 

 

 

Kryg ik den Paep haren Oom,

 

Sprak Moene by gants snyken:

 

Hy mag wel gruwelen dat ik koom,

220

Ik zal hem den hals afstryken.

[p. 481]

 

Hy biddet Nagt en dag zoo stram,

 

Voor zyn Nigt met verkloeken,

 

Maer zonder dat ik hadze lang,

 

Sprak hy den Hals gebroken.

 

 

225

Met dien zoo kwam Emmeken aen,

 

Zy vraegde Moen wat hem deerde,

 

Niet met alle myn lief wy wille gaen,

 

Sprak hy den Reis aenveerden.

 

 

 

Doen gingen zy hoord myn gewag,

230

Na Nimmegen zeer koene,

 

Zy kwamen daer op den Ommegang dag,

 

Smiddags omtrent de Noene.

 

 

 

Op de Mark zag zy veel volks snel,

 

Zy vraegde was ginter te doene,

235

Men zal gaen spelen een Wagen spel,

 

Zeyde tot Emmeken Moene.

 

 

 

Doen sprak Emmeken ik bidde dyns,

 

Laet my dat dog zien spelen,

 

Neen wy gaen drinken een pintje Wyns,

240

Sprak hy in de Bordelen.

 

 

 

Ziet Moene wat zyn ginter Lien,

 

Men zal gaen spelen geringen,

 

Want wilt gy aen de brabeling zien,

 

't Zyn maer beuzelinge.

 

 

245

Hebt dog een half uur gedult,

 

En wilt 'er niet voor schromen;

 

Zoo haest als gy my roepen zult,

 

Zoo zal ik weder komen.

 

 

 

⁺Nu wel gaet heenen ziet,

250

Geringe zonder dralen

 

Maer als u roep komt gy dan niet.

 

Zal ik u komen halen.

+ 3v^o

[p. 482]

 

Als dan dit spel nu al ter deeg,

 

den zin begon te smaken,

255

Sy dus berouw van zonden kreeg,

 

Kon dat haer niet vermaken.

 

 

 

Moene die riepen Emmeken zaen,

 

Komt dog en laet ons gaene,

 

Gy hebt hier lang genoeg gestaen,

260

Het spel is haest gedaene.

 

 

 

Emmeken sprak zoo zeer betreurd,

 

't En baet geen roepen of tieren,

 

Zoo lange maer dit spelen duurd,

 

En gaen ik niet van hiere.

 

 

265

Emmeken doen inwendig dogt,

 

De Tranen liepen over haer wangen,

 

o Hemelsche Vader of ik nog mogt

 

Van u Genade ontfangen.

 

 

 

Den Duyvel sprak zo zeer ontsteld,

270

gy hebt genoeg van deze spreken,

 

Kom of ik hael u met geweld,

 

Den hals zal ik u breeken.

 

 

 

Zy bad o Heer Davids Zoon,

 

Op u staet myn betrouwe,

275

Og Lucifer sprac Moen,

 

Dat Meisje krygt berouwen.

 

 

 

o Heer ik wil in uwe hand,

 

Myn Ziel en Lyf bevelen,

 

Vliet nu van myn gy bozen Vyand,

280

In de Afgrond van der Hellen.

 

 

 

Hy heeft daer Emmeken zeer verstoord,

 

Midden uit dat Volk getogen,

 

Hy heeft haer in de lugt vervoerd

 

Boven alle Kerken hoogen.

[p. 483]

285

Als nu den Vyand was met haer,

 

Al in de Lugt gestreken,

 

Doen liet hyze vallen van boven neer:

 

Om haer de Hals te breken.

 

 

 

't Was al verwonderd man en wyf,

290

Zy verschrikte boven maten,

 

de Borgers liepen om haer Lyf

 

Dat zy lag op de straten.

 

 

 

Aldus zo lag zy wel een uur,

 

Van haer zelver met verschrome,

295

Op 't lest quam daer ook dringe deur,

 

Heer Gysbregt haren Oomen.

 

 

 

De Borgers zagen zeer vreemd,

 

Hy riep al zonder zwigten,

 

Myn bloed verandert in myn Lyf:

300

Eylaes dit is myn Nigten.

 

 

 

Hy sprak tot haer wel Maeyke Nigt,

 

Vind ik uw hier op de straete,

 

Ik heb menig zugt om u gedaen,

 

En zoo meenig Traen gelaten.

 

 

305

Op 't lest sprak zy met veel gepeins,

 

Met Woorden zeer gestadig,

 

o Hemelschen Vader ontfermt u myns,

 

Weest dog myn Ziel genadig.

 

 

 

Nooit grooter Sondaresse men vant,

310

Ik heb met groot vergrouwen;

 

Wel zeven Jaer met den Vyand,

 

Te Antwerpen Huis gehouwen.

 

 

 

⁺Ach helpt al met den duivel fel,

 

Wat zegdy Nigt verheven,

315

Ja met den Vyand van den Hel,

 

Heb ik geleid myn leven.

+ 4r^o

[p. 484]

 

U Sonden met berouw bekend,

 

Sprak Gysbregt met verzugten,

 

En twyffel niet dat Helsch Serpent,

320

Moet in den Afgrond vlugten.

 

 

 

Hy leiden Maeyke met 'er hant,

 

Haer hert wat te verligten,

 

Tot op den Deken van St. Jan;

 

Om haer aldaer te Biegten.

 

 

325

Als nu alle de Papen rad,

 

Verstonden dit verzeren,

 

Doen en was 'er niets in de Stad,

 

Die haer zou abzolveren.

 

 

 

Haer Sonden waren al te zwaer,

330

Waer dat zy is gekomen,

 

de Papen wesen haer allegaer,

 

Al tot den Paus van Romen.

 

 

 

Doen trokken sy met groote rouw,

 

Na Keule sonder sneven;

335

Om datse den Bisschop biegten wou;

 

Haer sonden te vergeven.

 

 

 

Al syn sy seer spoedig,

 

Tot den Bisschop fijn gekomen,

 

Waer Maeyken kwam of waer sy ging,

340

Sy wesense al na Romen.

 

 

 

's Anderdaegs soo trokken sy,

 

na Romen sonder blamen,

 

Daer zy ten lesten allebey:

 

Met groote arbeid kwamen.

 

 

345

Daer biegten sy haer Sonde juyst,

 

Den Paus verschrikten rasse!

 

hy heeft hem gesegend en gekruyst,

 

Van sulke Sondaressen.

[p. 485]

 

Al sulke heb ik nooit gehoord,

350

Nog sprak Maeyken sonder schillen,

 

Daer syn drie honderd man vermoord,

 

En dat om mynent wille.

 

 

 

Is den Duivel dan geweest u Heer,

 

Sprak de Paus dat is wel te brouwen;

355

Soo en mag gy of nimmermeer,

 

Dat Aenschyn Gods aenschouwen.

 

 

 

Set gy een Penitentie strank,

 

Dat ik mag behouden werden,

 

Al sou ik al myn leven lank.

360

Kruypen onder der Aerden.

 

 

 

Doen heeft den Paus tot haer gesegt,

 

't Is verloren Pententie,

 

Siet Dogter ik en heb geen magt:

 

U Sonden te vergeven.

 

 

365

Al eer sy van den Paus nog ging,

 

heeft hy Maeyken onverdroten,

 

Eene dikke Yzere Ring,

 

Aen elken hand gesloten.

 

 

 

Nog een Ring van yser strang,

370

Aen haren hals geslagen,

 

Die moest sy al haer leven lang,

 

Aen haer bloote hals dragen.

 

 

 

Dat was den troost die hy haer gaf,

 

Den Paus die ging vermonden,

375

Als dese Ring van selfs valt af,

 

Soo syn vergeven u Sonden.

 

 

 

⁺Toen heeft sy seer ootmoedelyk,

 

De Ringen van hem ontfangen,

 

En sy syn beide seer blydelyk.

380

Uit Romen weg gegangen.

+ 4v^o

[p. 486]

 

Al van den Paus sy oorlof nam,

 

Binnen Mastrigt syn sy gekomen,

 

daer Maeyken in een Klooster kwam

 

Door hulpe van haer Oomen.

 

 

385

Tot de bekeerden Sondaresse strang,

 

Te Mastrigt binnen der Steden,

 

daer sy wel veertien Jaren lang:

 

Sware penetentie deden.

 

 

 

Sy heeft in veertien Jaren styf,

390

Nooit op geen Bedde gelegen,

 

Een haere zak om haer bloote Lijf:

 

Nagt ende dag gedragen.

 

 

 

Noit Kluyzenaer of Heremeid,

 

So heyliglyk leefde:

395

Hoord hoe den Heer haer heeft verblyd,

 

Die nooit Sondaer begeefde.

 

 

 

Hoe groote Sondaer dat het sy,

 

Christus wil niemand versmaden,

 

Want hy roept self komt al tot my,

400

Die met Sonden syn beladen.

 

 

 

Soo wie syn Sonde hier beschreid,

 

En tot Christum keeren,

 

Gods genade en Barmhertigheid,

 

En is om te doorgronden.

 

 

405

Een Engel des Heeren heeft God gezant,

 

In den Nagt tot Maeyken saene,

 

Die heeft de Ringen van haer hand,

 

En van haer Hals gedaene.

 

 

 

Sy hoorden met een bly Geschal,

410

Een stem zonder verzeren,

 

U Sonde zyn vergeven al,

 

En sondigt voorts geen meere.

[p. 487]

 

Als Maeyke uyt haer slaep ontsween,

 

De Ringen lagen dare,

415

Een klaerheid als de Sonne scheen,

 

Door al den Kamer dare.

 

 

 

Aldus heeft Maeyken nu voorwaer:

 

Gods Ryken verworven,

 

Sy leefde daer nog twee Jaer,

420

Eer dat sy is gestorven.

 

 

 

Te Mastrigt in de Stad vermaerd,

 

Heeft sy ontfangen Gods gaven,

 

In de Kerk met grooter waerd.

 

Daer werde Maeyke Begraven.

EYNDE.

[vignet].