|
| |
| |
| |
Lof der Schilderkunst.
Bekroond met den eersten Eereprys door de Koninklyke Maetschappy van Rhetorika te Brugge, den 17 Juny 1828.
Natuur en gy zijt één!
Bilderdijk, Buitenleven.
Die weêrgalooze kunst, die hert en ziel verovert,
Wen zy met kleur en verwe op haer paneelen toovert;
Die, telende als natuer, met onbegrypbren gloed
Haer wonderwerk bezielt, haer linnen leven doet;
Door wie het turende oog, in sombre hofgebouwen,
De lente bloeijen ziet, de velden mag beschouwen;
Die om haer hemelsch schoon, der vorsten hooge gunst
En achting waerdig is, de grootsche schilderkunst
Is 't voorwerp van het lied, dat ik heb aengevangen!
O dichtkunst! gy alleen en uw verheven zangen
| |
| |
Zyt uwer zuster waerd: besnaer gy de elpen lier,
En zing haer' hoogen lof met ongedwongen zwier!
Doe ons haer treffend schoon verrukt in de oogen blinken:
Toon, dat gy magtig zyt, als uwe snaren klinken!
En zoo gy aen myn' toon uw alvermogen biedt,
Dan is het doel bereikt, waerop myn zangster ziet!
Gy, schoone-kunsten-rei! wat is uw grootsch bedoelen?
Welke is die wondre magt, waerdoor gy op 't gevoelen
En op de zinnen werkt? de herten zet in gloed,
En vreugde of smerte schept, verslagenheid of moed?
Wat kan u zulk een kracht, een' invloed doen erlangen?
Het volgen der natuer in haer verheven gangen!
Ja, dit is de echte bron, waeruit al 't schoone ontstaet,
Dat teedre zielen treft en met verrukking slaet!
En zien wy wie van u, in dit vereend bejagen,
O godenteelt! den prys der grootheid weg zal dragen!...
O eedle beeldhouwkunst! wen Praxiteles hand
Den stalen beitel voert, en 't harde marmer kant,
Treedt gy natuer op zy, en schynt haer te evenaren;
Gy toont me uw Venus-beeld, en 'k blyf bewondrend staren:
Maer 'k zie Apelles doek, waer niets dan leven schynt,
Zyn godlyke Heleen! en al uw schoon verdwynt.
Gy, Bouwkunst! zult de pracht van uwe tempels toonen:
Verheven, heerlyk, grootsch! waerd dat er goden woonen!
Doch alles, wat gy wekt, is eerbied en ontzag:
Hoe klein by wat de gloed van Rubens verw vermag!
En, toonkunst! ja, de ziel kunt gy door klanken treffen,
Haer treurig nederslaen, of streelen en verheffen;
Wen ge op een' doffen galm het lied der dooden bromt,
| |
| |
Mozart! is 't alles rouwe, en vreugde zit verstomd.
Het dondrend moordgeluid van Haydens krygstrompetten
Stort moed in 't lafste hert, en kan 't in woede zetten;
Maer, Michel Angelo! gy wyst me op Golgotha,
Gods zoon aen 't galgenhout, en - 'k sidder waer ik sta!
Dan zie ik Waterloo in Pienemans tafreelen,
En 'k gryp naer speer en zwaerd, om in den stryd te deelen
Met dappren Wellington, der Britten heldenbloem,
Met Belgies jonglingschap, verhit op oorlogsroem!...
En gy, o poëzy! om wie 't my lust te leven,
Wat is uwe almagt groot, uw eedle tael verheven!
Verschriklyk is uw toon als 't onweêr in den nacht,
Of roerend, lieflyk, teêr, als 't avondkoeltje zacht.
Homerus grypt de lier en streelt de snaer. Wie luistert,
Wordt weggerukt van de aerd', blyft aen zyn' zang gekluisterd.
Wat kracht, wat majesteit straelt door in 't heerlyk lied,
Als hy de wenkbrauw fronst, hy die d'Olymp gebiedt!
En teedre Theokriet, op veld- en rietpyp spelend,
Een' lieven herderszang, een minnetoontje kwelend,
By d'onvermoeiden dans der hupplende akkerjeugd,
Spreidt wellust om zich heen, en drenkt de ziel met vreugd.
Maer wil Teniers die vreugd in ieders boezem wekken,
Hy schetst een kermisfeest, gevierd in Vlaendrens vlekken:
't Is alles dáér natuer in houding en gelaet:
Neen! geen zoo stroef gemoed, dat hier den lach weêrstaet!
Dan - Rafel treedt hervoor, - hy zal de Godheid malen,
Die eens op Thabor daelde, omhuld met licht en stralen:
En gy, die 't grootsch tafreel, dien glans der heemlen ziet,
Blyf koud, wanneer ge kunt, en dek uw aenschyn niet!
| |
| |
Ja, u blyft, schilderkunst! de zege in 't zielverrukken:
Wat heerlyk is en schoon moet voor uw puikschoon bukken.
De zein des gryzen tyds en de engel van den dood
Vernielen wat bestaet; gy zyt hun magt te groot!
Wat ooit op aerd' bestond wordt door uw hand herschapen.
Zy, die sints eeuwen her in duistre tomben slapen,
Wier roem alleen nog leeft, dien men verbaesd herdenkt,
Verryzen uit het stof, als uw penseel hen wenkt!
Voor u bestaet geen ruimt', geen afstand. Verre landen,
Met wat er huist en woelt aen 's aerdryks vreemdste stranden,
Roept gy van over zee, en stelt het ons voor 't oog,
Zoo waer als hy het zag, die ooit er henen toog;
De deugd heeft u ten schuts, en de ondeugd moet u hoonen,
Omdat gy beider regt aen 't nageslacht zult toonen,
Wanneer gy beider daên, in het geschiednisboek
Met goud of bloed gestaefd, vereeuwigt op uw doek!
Waerhenen voert gy my, verrukking! - De Alpen ryzen...
Ik trek hen over... 'k zie Itaeljes paradyzen,
Met Rome, de aerdberoemde, alwaer heel de achtbre stoet
Van 's werelds kunstenaers ter beêvaert henen spoedt.
Hier is het ryk der kunst. In kerk en tempelwanden
Wordt zy hier aengebeên, komt men haer reukwerk branden.
Men leidt me in een paleis, 't aloude Vatikaen!
'k Durf, loutere eerbied, 't oog hier nauwlyks opwaerts slaen!
Wat grootheid! Zie ik hier eene andre schepping leven,
En word ik op den stroom des tyds teruggedreven?
Of is het grys verleên, met wat men nog verbeidt
En van de toekomst wacht, hier tegenwoordigheid?
Gints ryst dat steil gebergt', dat ik my vaek verbeeldde,
| |
| |
Als ik in dichtgloed baedde en dichterlyke weelde:
Apollo zit er neêr, de godheid op 't gelaet,
By 't zangrig negental, dat om zyn zyde staet
En luistert naer den zang van Phebus waerde zonen,
Die daer onsterflyk zyn en by de Muzen woonen!
Daer verder is de schaer der wyzen van Atheen,
Door wie het ware licht eerst over 't menschdom scheen.
Hun onbeperkt vernuft is in het oog te lezen:
'k Vraeg niet, wie Plato is, wie Sokrates mag wezen,
Neen, de inborst hunner ziel, die uit hun leering straelt,
Is onmiskenbaer stout op 't voorhoofd afgemaeld!
Verbazing blyft me by in gangen en vertrekken:
Wat wonder zal op nieuw zich aen myn oog ontdekken,
Daer men me eene andre zael, schoorvoetend, binnenleidt?
O God! de jongste dag, in al zyne yslykheid!
Is 't mooglyk! zoo veel glans by 's Heeren uitverkoornen,
Zoo veel afschuwlykheid by d' afgrond toegezwoornen!
Ik beef van schroom terug, by 't zien van straffe en loon,
Door de Almagt uitgedeeld: 't is schriklyk! - maer 't is schoon!
O! verg de dichtkunst niet, door woorden uit te drukken
Wat hier het oog aenschouwt, haer pooging zou mislukken:
't Is geen verbeelding, neen! 't is waerheid, die daer blinkt,
En dit is 't werk der kunst voor wie myn citer klinkt!
1828.
|
|
Auteursrechtvrij