|
| |
| |
| |
| |
| |
| |
Mengelpoezy.
Heil en Onheil der Tooneeloefening.
Bekroond met den gouden Eereprys door de Maetschappy van Rhetorika te Deynze, den 15 July 1827.
De wereld is een speeltooneel,
Elk speelt zyn rol en krygt zyn deel.
Vondel.
O zuster van den god, die 's hemels fakkel voert!
Gy, die elk edel hert aen uwe stappen snoert,
Uw taek, o Melpomene! is tranen te doen vlieten,
Maer tranen, die het hert een' wellust doen genieten,
Geene aerdsche vreugd gelyk. 't Zy op het hoog tooneel
Ons uw verheven tred, uwe eedle houding streel';
| |
| |
Het zy ge uw godenspraek ons fier in de ooren dondert,
Wen gy de deugd verheft en al haer schoon bewondert;
't Zy ge ons der vaedren moed, hun heldendaên doet zien,
De sterfling juicht of schreit naer dat uw wenken vliên!
En gy, o Thalia! die 't hert, voor zorgen bukkend,
En opbeurt en verkwikt, wat is uw blik verrukkend!
De traen, dien Melpomeen doet bigglen door haer klagt,
Wordt door u weggedroogd, wanneer gy schertst en lacht;
Ja, weedom, diep gegrift, die in geen vreugd wil deelen,
Kan uwe boertery van lieverlede heelen.
Wat wonder, dat uw kunst, o Muzen! eeuwen leeft,
En op den geest eens volks den grootsten invloed heeft!
Maer kan die invloed vaek een bron van heil doen vloeijen,
Hy kan der maetschappy geen minder onheil broeijen.
Welnu, toon ons dat heil, toon ons dat onheil aen!
Toon ons, hoe het tooneel die beiden doet ontstaen,
O schaemle zangeres! by 't tokklen van de snaren;
En wyd uw' eersteling den god der dichtrenscharen!
Het eedle sap gelyk, waervan de wyndruif zwelt,
Dat hert en geest verblydt, verzwakte kracht herstelt,
Den kranke laefnis biedt, en vaek de frissche roozen,
Waermeê gezondheid prykt, doet op zyn wangen blozen,
Den menschelyken geest weêr opbeurt en verkwikt,
Als 't afgesloofde brein naer nieuwe vochten snikt,
Maer ook het bloed verhit, de driften brengt aen 't steigeren,
En 't hert zyn pligtbetoog doet aen de rede weigeren,
En haet en gramschap baert, en ongehoorden twist,
| |
| |
Waer vaek 't moorddadig stael het bloedig pleit beslist,
En ziekten zonder tal op 't menschdom uit komt gieten,
Dat zonder matigheid zyn wellust wil genieten;
Alzoo wordt, als een vrucht uit uwen schoot geteeld,
Tooneelkunst! ons het heil en onheil meêgedeeld!
Dus waert gy in Atheen de schutsgodin der zeden:
Beschaving, kunst en smaek, door u den boei onttreden,
Deedt gy aldaer ontstaen in Hellas schrandren geest;
Maer 't wereldwinnend volk, door Sparta streng gevreesd,
Hield u ter afgodes, terwyl 't uw doel miskende,
En 't zonk in weelde weg, de springbron der ellende!
Zoo dankt misschien het volk, dat aen de Seine woelt,
U dien verheven drift, dien 't voor de kunst gevoelt,
Maer ook dat basterdkroost der dappre en fiere Gallen
Wyt u de laffe zeên, waerin het is vervallen!
Men zie dien tempel ginds, uit marmersteen gebouwd,
Waer bouwkunde al haer pracht en siersels aen ontvouwt,
Het is een schouwburg. Daer, by het verblindend blikkeren
Van honderd lampen, die van alle kanten flikkeren,
Wordt zelfs het scherpstziende oog bedrogen en misleid.
Daer glanst gebryzeld glas op klatergoud gespreid,
Als schittrend diamant, gevischt in Ganges golven,
Op 't edelste metael in Peru opgedolven;
Daer treedt de speler voor, gedoscht in een gewaed,
Waerop welvoeglykheid met schaemte de oogen slaet;
Daer wordt alleen de stof van Grieksche fabelvonden
In verzen opgehaeld, die 't hert van drift doorwonden:
Men toont er Jupiter, niet als hy 't misdryf hoont,
En in den raed der goôn de deugd met achting loont,
| |
| |
Maer als hy zich met list by schoonen weel te dringen,
Om haer het edelst pand, de maegdenbloem te ontwringen.
Achilles wordt er niet als dappre held verbeeld,
Maer als hy aen het hof van Lykomedes speelt
En juffrenkleedren draegt. Zet daer den voet niet henen,
O maegd! o jongeling! daer zingen de Sirenen;
Daer wordt de deugd bespot, de godsvrucht fel gehoond;
Alleen wat eerbaer is wordt niet aldaer vertoond;
Den weg tot het verderf strooit men aldaer met roozen;
Wilt gy geen schaemterood doen op uw wangen blozen,
Zet daer den voet niet, neen! de lessen door den mond
Der wysheid in uw hert gelegd, hoe diep gegrond,
Zoudt gy welhaest aldaer vergeten en verachten.
Daer vloeit een bron van ramp voor heele volksgeslachten!
Maer wenden wy het oog naer 't verdere gesticht,
Dat ginds zoo heerlyk ryst en opblauwt voor 't gezicht.
Ook dit is ten tooneel, ten schouwburg opgeheven,
Maer hier leert men den mensch naer 't schoon der deugd te streven,
En voedt men er een drift in 't teeder hert der jeugd,
't Is afkeer van het kwaed en liefde tot de deugd.
Der dappren heldenmoed, der vaedren grootsche daden,
Geschetst en afgemaeld in der geschiednis bladen,
Brengt men daer voor het oog, en de eedle poëzy
Zet haer verheven schoon aen die tafreelen by.
Daer houdt de wysheid hof, daer is 't een school der zeden,
Daer vormt men hert en geest naer de eeuwge les der reden.
Gy, wulpschen! gaet er heen, aenschouwt er Hippoliet,
Die voor de dolle drift der schoone Fedra vliedt;
Gaet! ziet er Jacobs zoon, de kuischheid op de wangen,
| |
| |
Die zich der geile vlam, het lustverwekkend prangen
Van een verliefde vrouw onttrekt met mannenkracht.
Gy, die der eeden waerde en heilge trouw veracht,
Gaet, ziet er Regulus den dood voor de oneer kiezen,
En Beiling nevens hem het leven eer verliezen,
Dan hy zyne eeden schendt of ooit zyn woord verbreekt,
Schoon een geliefde gâ met al haer teêrheid smeekt!
En gy, hoogmoedigen! ziet er Salmoneus vallen;
Aenschouwt er Neroos eind', tyrannen! ja, gy allen,
Die aen het misdryf kleeft, rigt daer uw schreden heen,
En ziet wal straf hen wacht, die 't regt met voelen treên!
Onschuldigen! ook gy moogt daer uw stappen wenden,
Uw oor, uw oog, hoe kiesch, zult gy daer nimmer schenden:
De deugd, hoe teeder ook, die uwe ziel vereêlt,
Vindt eene ware schuts in 'tgeen men daer verbeeldt,
En de eenvoud van uw hert is daer voor strikken veilig;
Onschatbaer is die plaets, ze is voor de zeden heilig!...
Wanneer men de uitspraek nu van dit gewigtig pleit
Aen 't oordeel overliet van de onpartydigheid,
Die 't onheil en het heil in het tooneel gelegen,
In hare gouden schael met juistheid op zou wegen,
De onzydige balans, het vonnis doende ontstaen,
Zou naer den kant des heits voorzeker overslaen!
1827.
|
|
Auteursrechtvrij
