Zuiderzee

[p. 313]

Acht-en-twintigste hoofdstuk

De schaatsen van Theun en Auke krassen over het ijs. Het teere profiel van Kampen en de monding van het Keteldiep liggen achter hen, blauw aan den einder vervaagt de kustlijn, de wind blaast tegen hun ruggen.

Hier, tusschen Kampen en Schokland is het ijs glad, doorschijnend zwart, met witte luchtbellen en lichtere scheuren, slechts enkele keeren wordt de vlakte onderbroken door een bewogen ribbeling alsof de golfjes gestold zijn.

Auke rijdt met breede, wijd uitzwaaiende streken, handen in de zijden, - Theun, meer voorovergebogen, volgt even achter hem met de kortere strakkere streken der Friesche hardrijders. Af en toe kijkt hij op en moet dan telkens een onaangename weeë schaamte wegslikken bij het zien van Auke's deukhoed. Het is hem of die lichtgrijze, uitdagende hoed een smerige vlek op het beeld van z'n vriend werpt. Trouwens, de heele treinreis vanmorgen, van Amsterdam naar Kampen, heeft hij een gevoel van ontgoochelden wrevel nauwelijks kunnen onderdrukken bij het kijken naar Auke. Waar is, zoo in z'n goed-koope konfektiepakje, al de branie gebleven, waarop je trotsch was als de menschen naar hem keken: het blonde haar brutaal onder de teruggeschoven karapoes uit, de breede gang van z'n heupen, de gespierde beenen?

Auke, schijnt het, nu hij een keer aan z'n nieuwe pak gewend is, is er ook nog trotsch op. - Meneere met hoeden! schertst hij, - zullen ze zeggen op 't eiland.

Theun ziet alleen hoe laag Auke's voorhoofd onder den rand van zijn hoed schijnt geworden. Hoe hij er ook tegen vecht, soms is het of hij niet meer tegenover

[p. 314]

zijn vrind zit, maar tegenover de een of andere wildvreemde, als heer gekleede, boerenpummel.

Met een paar krachtige slagen werkt Theun zich naast Auke. - Laten we achter mekaar rijen, zegt hij - ik voor maar! Met zijn oogen gericht op den wal van Schokland en, achter zich, de breede hand van Auke in de zijne, bedaart zijn onrust.

Achter de reede van Schokland wordt het ijs slechter. Breede hobbelige schotsen liggen over elkaar heen, van rijden is geen sprake. Hoe verder ze komen, hoe hooger het ijs zich opstapelt tot grimmige, gladde, kantige duinen van Meters hoogte.

Het zweet staat op hun ruggen. Hun blauw opgezette handen tintelen van den Oostenwind en de koude der schotsen waar ze zich tegen op moeten trekken. Soms is de chaos van huishooge ijsbergen om hen heen zoo groot, dat ze evenmin Urk kunnen zien als Schokland, en slechts op de gis hun richting zoeken.

- 't Lijkt de Pool wel, zegt Auke spottend. - Jie begrijpen wat dat ken worden as 't ijs straks gaat kruien. As 't bijvoorbeeld met 'n Zuidwesten storrempie tegen de dijk aangesmakt wordt!

- Voordeel van de afsluiting! mompelt Theun, - 't water bevriest vroeger en 't ijs is ook harder. Daarom benne d'r ook zoo veel bottertjes lekgestooten dat keer toen ze uit wouen varen.

- 't Meeste zal mij benieuwen hoe lang 't ijs in de zee blijft. Veiligheid voor de scheepvaart! Die IJsbeer is drie dagen op weg geweest van Amsterdam naar Kampen! Asse we 'n winter krijgen as die van '29 legt de zee 'n half jaar dicht!

Ze ploeteren verder.

Waar de ijsbergen ophouden ligt opnieuw een wijde,

[p. 315]

loodgrijze vlakte voor hen, maar het ijs is te hobbelig en te bot om te rijden. Hier en daar liggen wakken. Met den stok, dien ze meegenomen hebben, probeeren ze 't ijs en maken een wijden omweg als de punt er door kraakt.

Zoover ze zien kunnen is de zee één verlaten vlakte, geen schepen, geen menschen, - geen krijschende meeuw zelfs.

In het Westen wordt de zon bleek, als op rijstpapier geteekend en gaat schuil achter de wolken. Langzaam wordt het donker.

- Ziezoo, zegt Auke optimistisch, - nou kunnen we tenminste koers houden op 't licht van 't eiland.

Dan staan ze voor water.

Ze loopen ongeveer een uur ver naar het Noorden, maar de breede, dof zwarte baan van het water wordt wijder en wijder.

Dan keeren ze op hun schreden terug tot waar, verder naar het Zuiden, het water overgaat in een dunne, onder hun voeten krakende en kreunende ijslaag. - Teruggaan kenne me niet, konstateert Auke, - en asse we van de nacht op 't ijs blijven, vriezen we ook dood. We motte d'r over!

Ze binden de schaatsen weer onder en rijden, zoo hard als ze kunnen, over het ijs dat golft en kraakt onder hun voeten.

Met de stok peilen heeft hier geen zin meer. Zoo gauw je staan blijft is 't vast dat j'er door zakt. In het opkomende maanlicht blinken de witte duinen van den verwijderden ijsrand.

Auke keert zich om naar Theun. - Doorzetten, neef, bromt hij goedig, - nog 'n paar honderd Meter, daar bij de duinen bennen we veilig.

Op hetzelfde oogenblik ziet hij hoe Theun in een scheur struikelt, z'n handen vooruit smijt, - onder

[p. 316]

hem kraakt het ijs onheilspellend, - een schreeuw, een plons, nog een kreet en dan.... stilte.

Met twee korte streken is Auke bij het wak, laat zich voorover vallen op z'n buik en steekt z'n arm in het water.

Geen spoor van Theun meer.

Auke laat zich voorover het gat inglijden, even is het of het bloed in z'n lichaam stil staat van de koude, z'n armen roeien, z'n hand raakt een lichaam.

Met felle slagen van z'n beenen trapt Auke zich naar boven, twee keer stoot z'n hoofd tegen het ijs, op het oogenblik dat hij denkt te stikken ademt hij lucht in. Trappende met z'n voeten schuift hij het loodzware lichaam van Theun voor zich het ijs op, dan legt hij zijn ellebogen op den ijsrand, wrikt zich omhoog, - als zijn borst half over den rand heen is breekt het ijs af en het lichaam van Theun glijdt terug in het water. Auke denkt aan geen Theun meer.

Als een gevangen dier zwemt hij rond in het water, angst loeit door z'n hoofd heen, zwaarder worden z'n beenen in het ijskoude water, loodzwaar zijn z'n schoenen.

Weer pakt hij den ijsrand.

Opnieuw breekt het ijs af.

Trager en trager worden de bewegingen van z'n verstijvende lichaam.

Z'n gedachten tollen, verspringen als de beelden van 'n film: - de Eben Haezer, zeulen voor de ijsvlet, op de staart hebben ze gloeiende pektonnen aangestoken als bakens, - de kamer thuis, moeder....

Auke glijdt opnieuw terug van den ijsrand en krijgt een brakke ijskoude gulp zeewater naar binnen.

Dwars door de andere dronken beelden van z'n bewustzijn heen flitst een berichtje:

- In den morgen van den.... bij afgaand tij werd op

[p. 317]

de stortebedden buiten de sluizen....

Boukje, zooals ze achterover leunde tegen de hooischelf dien zomer.

Boukje, uitgestrekt op het stortebed, haar gezicht blauwbleek, haar haren vol zeewier....

Met een laatste wanhopige inspanning van al z'n krachten werkt Auke zich tegen het ijs op.

- Boukje! schreeuwt hij door den nacht, - Boukje! Op het eiland, onbereikbaar veraf, wentelt het kustlicht.

Huiverend kruipt het zware lichaam van Auke langs den rand van het wak.

De schotsen zwijgen....