De belegering van Haerlem
(1770)–Juliana Cornelia de Lannoy–
AuteursrechtvrijTreurspel
[pagina 46]
| |
Eerste tooneel.
Van Vliet, Ripperda.
van Vliet.
Ontwykt gy ons, Mynheer? Door welk een drift bestreden,
Verkiest gy de eenzaamheid in zo veele ysslykheden?
Wy hebben onzen pligt ten einde toe voldaan.
Ach! zien we ons niet met schrik, maar met verrukking aan.
Ripperda.
Hoe! ons bestaan mislukt en Batenburgs verslaagen,
De onmooglykheid van iets voor ons behoud te waagen,
Dien toestand, dat gevaar, bezadigd aan te zien!
Myn noodlot was volëind; moet ik de dood ontvliên!
van Vliet.
Helaas! verzuimden we iets dat ons te baat kon komen?
Die gloriryke tocht, zo moedig voorgenomen,
Is tweemaal onderstaan.
Ripperda.
Liep tweemaal vruchtloos af.
van Vliet.
Geen pooging onbeproefd.
Ripperda.
Geene uitkomst meer dan 't graf.
van Vliet.
Wat zegt gy? Stel ze u vóór, die eedle Heldenschaaren:
Hebt ge onderscheid gezien van kunne, staat of jaaren?
't Streeft alles op uw spoor, niet één die moedloos wordt;
Niet één die zelfs een traan om zyn gevaaren stort.
Ripperda.
Neen, zie 't verschriklykst lot dat moedig Volk genaaken.
| |
[pagina 47]
| |
Daar 't een en anderwerf dat grootsch bestaan moet staaken,
Daar ons de minste weg niet uit dees vesten leidt,
Die niet was toegemuurd door 's Vyands wakkerheid.
ô Hemel! welk een lot voor zielen zo verheven!
My dunkt, 'k zie Alvaas Zoon naar deeze muuren streeven:
'k Zie Haerlem, op zyn' wenk, verwoest, in puin verkeerd,
Haar Helden omgebragt, of onder 't juk verneêrd;
Zy zwichten! zy, Mynheer! gy kunt dit denkbeeld draagen?
van Vliet.
Mynheer, wy zien misschien den laatsten onzer dagen:
Uw yver, uw beleid in dit beleg getoond,
Heeft met de onsterfflykste eer uw' eedlen naam bekroond:
Spreek, mag ik om dien roem, om die doorluchte daaden,
Om all' wat ge ooit beminde, u tot bedaardheid raaden;
U smeeken dat uw ziel, hoe wreed, hoe fel verscheurd,
Zich waapne met geduld in 't geen hier is gebeurd?
Ripperda.
Wat zegt gy? Hemel! spreek.
van Vliet.
Terwyl men ons berichtte
Dat Batenburg, hoe braaf, voor 's Vyands laagen zwichtte,
Wyl ons mislukt bestaan, hoe moedig ook hervat,
De naarste jammerklagt verspreidde door de Stad:
Wyl zo veel rampen t'saam ons hart op 't wreedst ontstelden,
Komt een ontrouw gerucht ons nog uw dood vermelden.
In 't eind' wat konde ik doen? Mynheer, 't was in dien nood
Dat ons Toledo zelf eene onderhandling boodt.
Men spreekt…
Ripperda.
Van de overgaaf? ô Wreedste slag van allen!
Hoe! 'k stort myn ovrig bloed tot redding deezer wallen,
Ik waag myne Echtgenoot op 't wreedst te zien vergaan,
'k Durf zelfs de onmooglykheid voor ons behoud bestaan:
| |
[pagina 48]
| |
En in dien tusschentyd wordt dat besluit genomen!
ô Wanhoop!
van Vliet.
'k Heb met schrik hen tot dien stap zien komen.
Ik ken Toledoos trouw; schoon alles hooploos schyn',
De dood is minder wreed dan in zyn magt te zyn:
Maar wat bekommert ons? wien heeft men afgezonden?
't Zyn Raaden, op wier deugd wy steeds vertrouwen konden;
Zy zullen niets bestaan tot nadeel van onze eer.
Gy kent een' Brederode, een' Rossigny, Mynheer;
Gy kent hun moedig hart: die zyn 't die hen verzellen,
En durft ge ons noodlot niet in zulke handen stellen?
Ripperda.
Gy geeft my 't leven weêr: ja 'k zie dit oogenblik,
Ik zie een' straal van hoop door 't midden van myn' schrik;
't Verslaan van Batenburg is mooglyk voorgegeeven;
Toledo wil ons ligt door dit gerucht doen beeven:
ô Hemel! dat de moed dier Helden niet verdwyn'!
Neen, 'k waag dit niet, 'k wil zelf by de onderhandling zyn.
van Vliet.
Bedenk…
Ripperda.
Weêrhoudt ge my!
van Vliet.
Wat wilt ge u onderwinden?
Maar hoe!
| |
Tweede tooneel.
van Vliet, Ripperda, Brederode.
Brederode.
Gy leeft, Mynheer!
Ripperda.
ô Waardste myner Vrinden!
| |
[pagina 49]
| |
Spreek, zyt ge een Batavier? Gy ziet ons siddrende aan.
Uw wanhoop… Brederode!
Brederode.
Ach! 't is met ons gedaan.
De dappre Batenburg, al Neêrlands jeugd verslaagen…
Mynheeren, 't is te waar, dewyl onze oogen 't zagen.
ô Ripperda! Van Vliet! verschriklyke ommekeer!
Men teekent ons verderf en Haerlem is niet meer.
Ripperda.
En gy gedoogde zulks?
Brederode.
Wat kon myn pooging baaten?
Men ziet zich na dien ramp van alle hulp verlaaten:
Oranje, vergde ons zelf geen' verdren tegenstand,
Zo niet dees laatste stap ons redde uit 's Vyands hand,
Wat zeg ik, 't wreed gezicht van onze ontzielde benden,
Toledoos loos gevlei, 't verdubblen van de elenden;
't Voegt alles zich te saam: en ik, het leven schuw,
Ik keer; ik kom voor 't minst hier sterven nevens u.
Ripperda.
't Is nog geen tyd, Mynheer; hier zyn nog braave zielen
Die niets beweegen zal voor 's Vyands magt te knielen.
Kom, al hun moed ontwaakte op zulk een wreed bericht.
ô Gy! die na 't weêrstaan van zo veel rampen zwicht,
Wien duizend heldendaên vergeefs voor de oogen zweefden:
Wat deed gy; was 't genoeg, ô Hemel! dat wy leefden?
Men sluit' hen buiten: vlieg; ik let op geen verdrag.
Tegen van Vliet.
Men wraak' het, 't is beraamd in spyt van ons gezag.
Brederode.
Hoe! zal ons voorbeeld zelf het Volk in woede ontsteeken?
Reeds spreeken zy, Mynheer, van zich op 't selfst te wreeken:
De dappre Rossigny, met my te rug gekeerd,
Heeft naauwlyks het gevolg dier eerste drift geweerd.
Tracht eerder hen voor 't laatst tot eendragt aan te noopen:
| |
[pagina 50]
| |
Ligt kunnen we alles nog van hunnen yver hoopen.
De dood, de wreedste dood komt hen verdraaglyk vóór,
Zo slechts des Dwinglands naam hunn' laatsten snik niet stoor'.
Ripperda.
Ach!
van Vliet.
Gaat uw hevigheid de reden niet te buiten?
Zy, wien de nood bewoog om dat verdrag te sluiten,
Zyn vast om dit bestaan niet min ontroerd dan wy:
Gy kent hen, maar bedenk welk Haerlems toestand zy.
Beschouw 't rampzalig Volk…
Ripperda.
Geen rampen doen hen beeven.
van Vliet.
Ook zullen we ons misschien eene eedler uitkomst geeven.
Ripperda.
Spreek!
van Vliet.
Hemel!
Ripperda.
Dat uw deugd, uw grootheid zegepraal'!
van Vliet.
'k Zal u, hoe moedig ook, doen siddren op myn taal.
Welaan; laat ons de vlam in onze daken steeken:
Laat 's Vyands woedend heir op dat gezicht verbleeken.
Het gruuw' daar 't al den prys van zo veel bloed ontbeer'.
Komt; Haerlems gloeijend puin zy dus ons bed van eer.
Brederode, tegen Ripperda.
Gy zwygt, Mynheer! wie, gy, die alle onze achting waardig?...
Ripperda, driftig.
Zo heeft een groote ziel dan steeds haar uitkomst vaardig?
ô Voorrecht van de deugd! hoe wreed ons noodlot schyn',
Myn Vrienden, 'k twyffel nu of wy rampzalig zyn:
Neen, laat ons ongeluk tot aan den Hemel streeven:
Ligt is dit oogenblik 't verrukklykst' van ons leven.
| |
[pagina 51]
| |
Maar haasten we ons om 't Volk dien toeleg vóór te slaan.
van Vliet.
Ons voorbeeld is genoeg: 't zal juichend zulks bestaan.
| |
Derde tooneel.
van Vliet, Ripperda, Brederode, Pellikaan.
Pellikaan.
Een Krygsman, die, ten prys van zyn grootmoedig poogen,
Des Vyands waakzaam oog gelukkig heeft bedrogen,
Heeft my dien brief, Mynheer, voor u ter hand gesteld.
(Hy vertrekt.)
Ripperda.
Geef… van Oranje-zelv'!
(Hy overziet den brief en geeft hem aan van Vliet.)
Ons noodlot is geveld.
van Vliet leest.
'Schoon we op de Zuiderzee verwinnaars zyn gebleven,
Daar onze dappre Vloot Bossu verslaagen heeft;
Zo lang wy voor het lot van Haerlems Helden beeven,
Heeft zelfs dat voordeel niets dat ons vertroosting geeft:
Gedoogt dat ons gezag u eindlyk overreede:
Verdraagt u, zo 't ontzet en uw bestaan mislukt;
Het is der Staaten wil: gehoorzaamt; 't is myn bede.
Uw neêrlaag is een zege indien gy moedig bukt.'
Ripperda.
Wel nu!
van Vliet.
Ach! welk een last!
Brederode.
ô Al te wreede zorgen!
| |
[pagina 52]
| |
Ripperda.
Voor 't minst, zo 't mooglyk is, vertoeven wy tot morgen.
Duld dat ik ons besluit den Staaten zelf vertoon':
Ik spoed my derwaarts heen, in spyt van duizend doôn.
van Vliet.
Kan ik een woedend Heir van deeze muuren weeren?
Zal Haerlem middlerwyl…
| |
Vierde tooneel.
van Vliet, Ripperda, Brederode, Hasselaer.
Hasselaer.
Beslist ons lot, Mynheeren.
Toledo zegt u aan dat niets zyn Benden stuit,
Zo ge op dit oogenblik de poorten niet ontsluit.
Hy doet u het verdrag ter onderteekning bieden.
Brederode, terwyl van Vliet en Ripperda het leezen.
Zo kon geen sterfflyke arm dit lot ons doen ontvlieden!
Wat baat ons thans een moed die voor geen rampen zwicht?
Hasselaer.
De Kruispoort, reeds vernield, stort neêr voor ons gezicht:
De Vyand staat gereed om woedend in te rukken.
Zyn minste pooging zelfs moet Haerlem thans doen bukken:
Maar ach! weet ge in dien nood nog eenig grootsch besluit,
Waardoor ge een' enklen dag hunne overwinning stuit?
Spreekt, Helden, laat ons lot u niet bewogen maaken:
Beslist het; meer dan ooit zal elk in yver blaaken.
van Vliet.
Myn Vrienden, is 't genoeg? hebt gy die taal verstaan?
Hebt ge ooit in 't menschlyk hart de deugd zo verr' zien gaan?
| |
[pagina 53]
| |
Tegen Ripperda.
Gy zwygt; zal ons gevaar die wanhoop niet verdryven?
Ripperda.
Welaan!
van Vliet.
Wat neemt gy vóór?
Ripperda.
Ons vonnis te onderschryven.
(Hy teekent het verdrag en geeft het aan van Vliet.)
van Vliet.
ô Noodlot al te wreed!
Ripperda.
't Is nu een pligt, Mynheer!
Gehoorzaam.
van Vliet.
't Moet dan zyn; zie, Hemel, op ons neêr!
| |
Vyfde tooneel.
Ripperda, Brederode.
Brederode, Ripperda omhelzende.
Myn Vriend!
Ripperda.
Gaa't krygsgebruik in mynen naam volvoeren.
Brederode.
Welk een bevel!
Ripperda.
Laat af; wat baat het ons te ontroeren?
| |
Zesde tooneel.
Ripperda, zich in een' armstoel plaatsende.
ô Leven van myn ziel! ô Vryheid! hoogste goed,
Zo trouw door my beschermd ten koste van myn bloed!
Ik mag u dan voor 't minst dit oogenblik nog wyden?
Hoe streelt my dat bewys van 's Hemels medelyden!
| |
[pagina 54]
| |
'k Zie Haerlem overmand: 't is alles dan gedaan!
Maar moest ik niet myn lot bezadigd ondergaan?
Toledo nadert reeds: zou hy zyn wraak betoomen?
'k Ontvlied het juk voor 't minst als hy myn bloed doet stroomen.
Maar sterven op zyn' last, zyn zege ten bewys!
Is 't wonder dat myn ziel op zulk een denkbeeld yz'?
En gy, myn Wederhelft, indien zyn woede u spaarde,
Zo 'k tevens niet verloor all' wat ik minde op aarde,
Helaas! met welk een oog zult gy dat schouwspel zien?
Het doodlyk straftooneel, voor uw gezicht misschien…
(Hy ryst op.)
Myn leven is uw gaaf, en nooit wierd ik bewogen
Die weldaad aan te zien met onverschillige oogen;
Ook kan ik my misschien met een' vernoegden geest,
ô Hemel! in dit uur erinnren, 'k ben geweest.
Maar mag de sterveling niet aan die gunst verzaaken,
Als duizend ysslykheên hem die ondraaglyk maaken?
Weläan, 't is dan genaê, geen recht dat ik begeer.
(Hy trekt zyn' degen.)
Neem uw geschenk weeröm, ik geef het dankbaar weêr.
| |
Zevende tooneel.
Ripperda, Kenau.
Kenau, toeschietende.
Wat zie ik! welk een schrik!
Ripperda.
Laat af.
Kenau.
Kan ik gelooven
Dat ge u van all' uw' roem zo schandlyk zoud berooven?
Hoe! bragt ge u-zelv', uw ziel, dat edel weezen voort?
Wie gaf u dat gezag op 't geen u niet behoort?
| |
[pagina 55]
| |
Ripperda.
Zal dan Toledoos haat het leven my ontrukken?
Na dat ik Haerlem eerst voor al zyn wraak zag bukken?
Begeert gy 't? Neen, Mevrouw! neen, doe geen pooging meer.
Kenau.
Wy sterven martelaars voor 't Vaderland, van de eer,
En wilt ge u aan den roem van zulk een dood onttrekken?
Kan ons des Vyands woede in 't minst tot hoon verstrekken?
Ach! trotsen wy ons lot in 't bitterste ongeneugt:
Die grootheid is de proef, de zegepraal der deugd.
Ripperda.
ô Gadelooze Vrouw!
Kenau.
Zult gy myn' wensch betrachten?
Ripperda.
Hoe kan de sterveling zyn' wreedsten ramp verzachten!
Gy wilt het; wees vernoegd, 'k geef u myn woord, Heldin:
Gy boezemt my uw deugd in al haar grootheid in.
Maar mooglyk is 't voor 't laatst dat wy elkaêr aanschouwen:
Mevrouw! 'k durf aan uw zorg ons dierbaarst pand betrouwen.
Zeg myne Amelia, die Egaê my zo waard…
Dat haar rampzalig lot my duizend dooden baart;
Dat zy myn hart vervult nog meer dan ooit voordeezen,
En dat myn laatste zucht voor haar geluk zal weezen.
Vergeef me, ô Vaderland! indien ik ze u ontroof!
Gy weet het, 'k ben voor 't eerst voor uwe rechten doof.
Ontroer haar niet, Heldin, verberf haar zelf uw traanen.
Haar deugd zal haar in 't einde een' weg ter uitkomst baanen.
Kon al myn moed voor 't minst… verschoon een' Echtgenoot,
ô Kenau! leef voor haar, en troost haar om myn dood.
Kenau.
Haar troosten! haar; Mynheer, als ze alles heeft verloren
Waaröm zy ademhaalde en 't licht haar kon bekooren?
Gy vleit u dat zy leev'; dat al haar moed niet zwicht'!
| |
[pagina 56]
| |
Maar wat beroep ik u, in welk een tydsgewricht…
Toledo nadert ons, hy nadert deeze wallen;
Dit oogenblik misschien zal hy uw hoofd doen vallen,
Zal Haerlem… juich voor 't minst dat gy gewroken sterft.
Beschouw de Zuiderzee met 's Vyands bloed beverfd;
Zie Alva, zie Philips zo wreed een' slag betreuren.
Zie duizend zorgen t'saam Toledoos hart verscheuren.
Men mompelt dat Bossu, zyn Vriend, zyne andre ziel
Op 't eind' van dat gevecht in onze handen viel.
Ripperda.
Bossu! van welk gewigt zou zulk een tyding weezen!
Toledo, die misschien voor wederwraak zou vreezen…
'k Ben dan, ô Vaderland! nog vatbaar voor 't vermaak?
Ach, dat ik duizendmaal kon sterven voor uw zaak!
Maar 't is te lang vertoefd, zien wy die Heldenschaaren,
Die mooglyk nooit zo groot dan in deez' toestand waren.
Hoe trotsen zy den ramp dien 't noodlot hen verwekt!
Kenau.
Welk voorrecht, dat de deugd zich-zelf ten loon verstrekt!
Einde des Vierden Bedryfs.
|
|