Werk

[p. 172]

‘Gedichten’ van Arnold Sauwen

GEDICHTEN VAN ARNOLD SAUWEN, ANTWERPEN, L. DE LA MONTAGNE, 1890.

DEZE bundel gedichten van Arnold Sauwen vind ik op mijne werktafel bij mijne terugkomst van een verblijf van een paar dagen in een der eigenaardigst schilderachtige dorpen der provincie Brabant, waar twee te zamen vloeiende rivieren schoone velden en uitgestrekte weilanden bevruchten.

Ik heb er nogmaals de frissche poëzie der kinder- en jongelingsjaren met volle teugen ingeademd: - die poëzie welke er, als 't ware, met de lucht verkwikkend in de longen dringt, het hart versterkt en ten minste tijdelijk de kwellende zorgen, de verschroeiende angsten van het steedsche leven doet vergeten.

De menschen schenen er nog zoo goed en zoo opgeruimd als vroeger; de stem der boeren en boerendochters klonk even gul en hartelijk. De morgendamp zweefde nog even donzig en subtiel langs de breede, droomerige weiden. Dezelfde doorschijnende golfjes stoeiden dartel langs de oppervlakte der rivier en met dezelfde angstige aandacht als voorheen tuurde de hengelaar naar het drijvende en zwalkende ‘stopsel’,

‘waar al zijn hoop en al zijn heil aan hangt.’

Na dit uitstapje was het lezen van Sauwen's gedichten mij een dubbel genot, daar het den aangenamen indruk verlengde en al mijne herinneringen in levende beelden voor den geest riep. Ja! zoo heb ik ook de natuur gezien en gevoeld en het genoegen dat deze gedichten mij gaven steunt niet zoo zeer op den grond der zuivere esthetiek als op de natuurlijke vreugde van den mensch die zijne innigste gevoelens door anderen vindt uitgedrukt, en een hart ontmoet dat voelt, een geest die denkt als zijn geest en zijn hart.

Reeds bij den aanvang van den bundel waait u een frissche lucht in 't aangezicht:

Er trekt een fluistren door het land:

‘de lieve lente is weergekomen....

[p. 173]

Voor het meerendeel der gedichten zouden die twee eerste verzen als motto mogen dienen. 't Zijn lenteliederen: opwellingen uit de lente des harten; zangen die de schoonheid der lente vieren en u met betooverenden eenvoud toespreken:

Nu is 't de tijd van lieven, hopen;
Geniet, wie 't jonge leven mint.
Voor liefde thans de herten open,
Voor zon en geur en lentewind.

Geen aarzlen.... ga naar 't rozig kind
Wier lippen u tot kussen nopen.
Nu is 't de tijd van lieven, hopen;
Geniet, wie 't jonge leven mint.

Na die levenslustige jubelkreten hangt de dichter eene reeks fijngetoetste landschappen op, kleurig en zonnig, zonder gezochte effekten, die des te meer treffen en boeien daar zij ons de natuur door een frisch en licht trillend gemoed doen beschouwen. Bijna al die stukjes zou men willen afschrijven. Hoe lief begint het gedichtje: Ontwaken!

In 't Oosten treedt de morgen aan,
weer is de nacht verdwenen.
Het dorp ontwaakt, luid kraait de haan,
en langzaam stijgt er leven.

Daar slaat des buurmans blonde kind
de groene luiken open,
en lustig komen zon en wind
door 't kleine raam geslopen....

En zoo frisch en licht van gang is het stuk tot het einde. 't Is een der groote hoedanigheden van den heer A.S. dat hij zichzelven gelijk blijft: hij wil nooit hoog vliegen en valt nooit laag. Hij geeft weer wat hij zag en

[p. 174]

gevoelde. Zijne poëzie is oprecht en ‘doorleefd’ en juist daardoor treft zij altijd de gevoelige snaar bij den lezer.

Nog een staaltje zal ons dat bewijzen:

Traag klept het angelus uit gindschen toren.
Wijd over 't veld, in zilverhellen klank,
drijft elke galm, gelijk een vredezang
die 't dal omruischt in 't rozig avondgloren.

En huiswaarts keert de boer, met moeden gang,
langs 't smalle voetpad, kronklend tusschen 't koren,
en vouwt om 't lot, zijn ouden dag beschoren,
de stramme handen saâm, ten vromen dank.

o! Welkom is hem iedere avondsterre,
die, pinkend, hem naar 't huisje wenkt, ginds verre,
waar 't avondbrood hem wacht, bij 't lief gezin:

waar, als de veldbloem, aan den dauw zich lavend,
zijn hert zich sterkt aan huislijk heil en min,
zoo kalm en troostend in zijn levensavend.

En niet alleen lente en zomer worden zoo lief door 't penseel hertooverd. Enkele winterlandschappen die in den bundel voorkomen liggen ook onder hun eigenaardig licht. Ik denk niet de lezers te vervelen door aanhalingen als de volgende:

Zwijgend en als uitgestorven

ligt het dal in winternacht.

In haar kleed van blanke vlokken

sluimert de aard, zoo diep, zoo zacht.

[p. 175]

 

Aan den klaren sterrenhemel

 

gaat de maan haar stillen gang.

 

In haar schijn ligt daar de vlakte,

 

scheemrend, als een maagd zoo blank.

 

 

 

Uitgegaan is 't laatste lampken

 

dat van ver u tegenglom.

 

Onder witbesneeuwde daken

 

slaapt het dorpken, stil en stom.

 

 

 

Slechts de toren, trouwe wachter,

 

't hoofd met eeuwen reeds bevracht,

 

houdt nog daar, in nacht en stilte,

 

over hut en hoeve wacht.

 

 

 

En, wen alles rondom sluimert,

 

van het leven onbewust,

 

galmt de sombre toon der klokke,

 

stem des Tijds, die nimmer rust.

Veel zou ik nog kunnen afschrijven om de degelijkheid van Sauwen's gedichten te doen blijken, maar dan zou haast heel de bundel dienen aangehaald te worden. De lezer zal er het best zelf over oordeelen. Ik mag echter niet nalaten hem het lieve stukje: Het Vaderhuis, ter lezing aan te bevelen. Volkomen is het die aanbeveling waardig. 't Is een fijne greep, in naïeven trant ontwikkeld, frisch in zijnen eenvoud. Geene uitdrukking steekt af op den simpelen en bevalligen achtergrond. Dit pereltje zou op zijne plaats zijn in de gewrochten der duitsche puikdichters.

De vier sonnetten van Lily mogen wij ook niet stilzwijgend voorbijgaan. Het bezongen onderwerp - een gevallen meisje - is voorzeker niet van de nieuwste. Doch 't is niet alleen het onderwerp zelf dat men in aanmerking moet nemen maar ook de manier van het te bewerken - en deze kan altijd

[p. 176]

nieuw zijn. Het laatste, niet het beste dier sonnetten zal ons van de andere eenen voorsmaak geven:

De koelte van den zomeravond drong
in de veranda. Om uw lokken speelde
een zonstraal nog, die door de ruiten blonk,
en met zijn goud uw bleeke wangen geelde.

Gij sloegt uw boezem bloot met schuchtren lonk,
voor 't blozend kind dat schuldge liefde teelde;
terwijl uw borst haar milde teugen schonk,
glom in uw oog een straal van moederweelde.

Toen, Lily, waart gij schoon, aanbidlijk schier!
als vrouw onteerd, als moeder groot en fier!
't Was of de zon een gouden stralenkrone
u schiep om 't hoofd.

'k Zat zwijgend naast u neer;

ik zag in u de onteerde vrouw niet meer,
maar dacht verrukt aan Raphael's madone.

Het eenige vaderlandsche stuk: Vlaanderens helden, is minder geslaagd en laat veronderstellen dat dit genre buiten de bijzondere begaafdheid ligt van den heer Sauwen.

Eenige stukjes komen in den bundel voor, die vreemd zijn aan het dorpsleven en meer den stempel der steedsche driften dragen. Deze zijn niet zoo lief getint als de andere en men gevoelt alras dat de heer Sauwen zich niet zoo gemakkelijk in de wereld der gemaaktheid als in die des eenvouds en der natuurlijkheid beweegt. Zij ontsieren echter het boekje niet en zullen ook niet zonder genoegen gelezen worden.

Ik denk niet beter te kunnen sluiten dan met dit werkje van den heer Arnold Sauwen aan al de letter- en kunstminnaars aan te bevelen. Ik zeg

[p. 177]

ook: kunstminnaars, en die zullen er vooral ruimschoots genot in vinden. Het is trouwens met een echt artistieken zin geschreven.

Wij hebben in onze letterkunde werken die dieper zijn van gevoel, grootscher van opvatting. Doch weinigen bestaan er waar de dichter zoo altijd in dezelfde bevallige gamme blijft en geene zeker die met meer liefde en gemoedstrilling het landelijke leven vertolken.

Zal nu het boek van den heer Sauwen om deze redenen tot het nageslacht overgaan? Dat kan men onmogelijk beantwoorden. Iets kunnen wij zeggen: 't is dat het aan velen genoegen zal doen, dat het menige zijner tijdgenooten zal verheugen en treffen door een gevoel dat oprecht en waar is. En dit lot schijnt nu benijdenswaardiger dan dat van een aantal zoogenaamde dichtstukken, veeleer met den kop dan met het hart vervaardigd volgens de ‘recettes pour la production des oeuvres immortelles’, en de ‘méthode pour donner de l'esprit à ceux qui n'en ont pas.’ Deze deden noch tijdgenoot noch nakomeling trillen, maar zij zijn begraven in bloemlezingen, tot de groote vreugde der grammaticasters en tot de eindelooze verveling der toekomstige scholieren.

De gedichten van Arnold Sauwen zullen thans in vele harten aangename gevoelens, in veler geest zalige herinneringen opwekken. Is dat niet beter?