|
| |
| |
| |
Susannah.
| |
| |
VI
Susannah.
Van oudsher bezat de Sinte-Michiels-Abtdy het voorregt de vorstelyke persoonen die tydelyk in Antwerpen verbleven, te herbergen, en nu diende zy ten woon aen de hartoginne Margareta en aen de aenzienelyksten onder haren hofstoet. Ook Susannah da Candore had, als staetsjuffer der prinses, het edele gesticht betrokken, en dien dag was zy reeds van in den vooravond, in een prachtig vertrek, by een krakend houtvuer gezeten. Heur breede leuningstoel, rykelyk bekleed met roode utrechtsche
| |
| |
fluweel, verstrekte haer veeleer tot eene legerkoets dan tot eenen zetel, en heur stand was meer wellustig dan zedig. Zy liet haer zwierig hoofd zachtjes achterover hellen, haer gitzwart oog fonkelde verdwaeld, en van tyd tot tyde bekroop een ligte blos hare doorgaens zoo bleeke, schoon een weinig verbruinde wangen. Droomde de spaensche freule aen de vreugden der minne, en liet zy, in het geheim der eenzaemheid, aen heuren geest toe haer verleidende liefdetafreelen voorteschetsen? Voerde zy in vleijende zinbegoocheling den schoonen Norbrecht, biddend, voor hare voeten? Wierp zy eenen blik in de toekomst en zag zy dezelve met hoop en met blydschap tegen? Of was de roode kleur harer wangen uit een gevoelen van angst en van verlegenheid geboren?
Welk dan ook het onderwerp harer gedachten zyn mogt, dezelve werden op eens onderbroken door de toetreding van eenen knecht die haer, op een zilveren schotel, een briefjen overhandigde, en dan weder, met eene diepe buiging en stilzwygend, de kamer verliet. Voor aleer de zyden draedjes van het brievenzegel lostemaken, sloeg het meisjen eenen zydelingschen blik op
| |
| |
het uerwerk dat de schouwplaet versierde, en mompelde zachtjes: ‘Nog een halve uer! Wat mag de hoogeerweerde pater my te zeggen hebben?’ En dan liet zy haer oog met vlugheid op het geschrift zweven.
Er zyn menschen welke zoodanig meester zyn over hunne gebaerden en gelaetstrekken dat zy dezelve niet alleen tot rust en sprakeloosheid kunnen dwingen, en dus voor eenieder elk hunner gewaerwordingen, elk hunner gedachten mogen verhelen; maer nog dezelve zoodanig beheerschen, dat zy ze een gansch ander gevoelen dan dat welk in den boezem opstygt, doen uitdrukken. Of Susannah, als vele vrouwen uit het Zuiden, met deze kracht van veinzery begaefd was, zullen wy ongetwyfeld later leeren.
Althans is het zeker dat zy nu, teenemael alleen zynde, geene de minste rede had om hare natuer te maskeren en te bedwingen. Ook werd heur aenzicht bloedrood by de eerste lezing van den brief en zy wrong denzelven in hare toegenepen vuisten als of zy hem aen flarden wilde scheuren. Dit echter deed zy niet. Na eenige stonden kwam zy tot bedaren, overlas
| |
| |
nog eens het stuk, met afgebroken tusschenwerpsels van verrassing en gekwetsten hoogmoed, en verviel in eene diepe nadenking, terwyl, by lange poozen, eenige woorden zonder volging of verbinding op hare lippen suisden: ‘Ha! wat meent hy dan!... Zyn wy tot daer toe!... Hoe behendig... Ja het is zoo... hy kent my,... eene schoone belofte... Een strik?...’ En zy las verder, en dit mael langzamer dan te voren, het geschrift dat zy nog steeds in de hand hield... ‘Neen, het is zeer duidelyk... zeer stellig... Welnu?... Ik ben burggravinne van Candore... een aengename prys... Maer wat belang kan... dit zal ik achterhalen... Ha! ik gis het... De verleider... Dit had ik nooit verwacht van Mynheer van Wesenbeke... Nu des te beter... Hy mint my zoo bovenmate... Maer hoe weet hy wat ik aen mensch noch aen God vertrouwd heb... Zou het dan waer zyn dat sommige oogen door alles heen...’
Dit woord werd niet uitgesproken; op het oogenblik dat Susannah dit voleindde, werd er aen de deur geklopt. De freule wilde haestelyk den brief in het vuer werpen, maer zy bezon zich en verbergde denzelven onder haer keurslyf.
| |
| |
De jonker voor wien wy de zypoorte der abtdy hebben zien openen, trad op den eigen stond in de kamer, en bemerkte 's meisjens schichtige beweging:
- Kom ik van onpas, Dona, en stoor ik u onwillekeurig in geheime bezigheden?
- Neen, neen, heer Norbrecht, riep de freule met eenen vriendelyken lach, gy zyt my zeer welkom; ik verdroot my zoo deerlyk alleen, en bekloeg my reeds over het uerwerk van Hare Hoogheid dat niet voorts wilde; maer een oogwenk voor dat gy binnentradt, stak eene spelde my wat op de borst en ik vond goed myne eigen kamermeid te spelen. Nu, myn heerschap, zet u by het warme vuertje neder, de avonden zyn te buiten nog wat frisch. -
Norbrecht van Wesenbeke, want hy was het, stond, als een ware verliefde, by dezen stroom van vriendelyke woorden gansch onthutst en mompelde iets waerop Susannah hem het volgende antwoordde:
- Voor myne knien, zegt gy! men heeft my iets over u verhaeld, dat ik als valschheid en lastertael aenzien heb, maer nu zou ik nog erger moeten gelooven, mits gy u jegens my, als een afgodendienaer, voorstelt.
| |
| |
- Ja, Dona, riep Norbrecht uit, zich ditmael met der daed voor hare knien werpende, ja, Dona, aen deze zonde ben ik plichtig, mits ik u met hart en ziele lief heb en aenbid. Ik heb u lief meer dan iets op aerde, ik aenbid u meer dan iets in den hemel, en gy! - gy blyft gevoelloos en koud voor myne liefde, en met myne tranen hebt gy geen medelyden. ô Susannah! myn aengebeden engel, hoe lang nog zult gy doof blyven en blind, hoe lang nog zult gy my laten lyden, eer ik by u eenige vertroosting zal mogen erlangen, eer er eene genster van het vuer dat my verslindt in uwen boezem zal vallen. ô Ja! gy zyt myn afgod, Susannah; gy zyt alles wat ik bemin, alles wat ik aenbid. Gy alleen kunt my zalig en gelukkig maken, gy kunt het met een woord, en om dat woord heb ik u vruchteloos gebeden.
- Wel, Norbrecht, de afgoden zyn immers doof, en stom, en blind. Dat moet gy weten als het waer is, zoo als men zegt, dat gy de psalmen van Dathenus en van Mynheer van Marnix, gelezen hebt.
- Susannah! hoe kunt gy zoo wreed zyn! Hoe kunt gy my met schertsende woorden bejegenen, als ik u spreek met al den ernst die er
| |
| |
in myn hart is. - Maer zelfs in die scherts is er een troost voor my: zy zegt my dat gy nog nooit bemind hebt; neen zeker, Dona, hebt gy nooit bemind; anders zoudt gy vreten wat helsche foltering het is, iemand uit den grond der ziele lief te hebben en met de liefde te hooren den spot dryven. Ja, Susannah, gy weet niet wat ik om u lyde; hoe ik myne slapelooze nachten in geween, myne lange dagen in onrust en in smarte doorbreng; gy weet niet dat sedert den dag op welken ik u voor het eerste mael zag, alles voor my in uwe afwezenheid ontkleurd en onttooverd is; dat ik by u, en by u slechts, de rust en het genoegen vinden kan. ô Susannah! gy pynigt my met uwe koude scherts, maer die pyn is my lieflyk, is my aengenaem, omdat zy van u komt; die pyn is my reeds een groot geluk! Ja, spot met my, Susannah, jok met my, scherts met my; maer laet my u zeggen, laet my u onverhinderd zeggen dat ik u bemin en aenbid. -
Terwyl de jonker sprak, was de Spaenjaerdin van haren zetel opgestaen, en scheen zy zich met welgevallen in het oog des sprekers te spiegelen. Alle scherts was, eer dat hy voleind had,
| |
| |
van haer gelaet verdwenen en had voor de uitdrukking der aendoening plaets gemaekt. Haer boezem zwoegde hevig en hare borst scheen geprangd door een innig gevoelen, wanneer zy aen Norbrecht antwoord gaf:
- Gy bedriegt u, heer Norbrecht, indien gy waerlyk denkt dat ik met uwe liefde den spot wil dryven. Verre van my zy die hatelyke stemming; ik schertse met niets dat ernstig en waer is; maer zeg het my, spreek met de hand op het hart, kan ik, mag ik aen uwe liefde gelooven? Mag ik gelooven dat een edelman die, zoo als gy, de schoonste bruid heeft die in de Nederlanden te vinden is, een meisje met blonde lokken en een sneeuwen vel, zich op eene verzengde dochter uit het brandende Spaenje zou verlieven? Neen, Jonker, neen, dit kan ik niet, dit mag ik niet gelooven.
- Ach, Susannah, waerom toch spreekt gy my altoos van myne nichte, waerom waent gy dat zy my lief heeft en dat ik haer bemin? Gy weet immers wel dat uwe verdenking ongegrond is, gy weet immers wel dat het arme kind aen my niet denkt? Gy zelf hebt het in het steekspel moeten bekennen! Waerom ook, Dona,
| |
| |
spreekt gy my steeds van sneeuwen vel en blonde lokken? Wie deze kenteekens van zwaken van koelheid moge beminnen, ik verkies boven dezelve de gulden kleuren waermede de zon het sprekende gelaet der dochteren van het Zuiden schildert. Ik heb liever tegen eenen gloeijenden boezem dan op eene yskoude borst te rusten, en eenen stond met u, ô Susannah! dan eene eeuwigheid van genot dat anderen my bieden zouden.
- Norbrecht, Norbrecht, snikte de freule, terwyl er een traen in elk harer gitzwarte oogen glinsterde, - Norbrecht, verwyder u, ga heen, ik mag u niet gelooven, ik mag u niet beminnen. ô Norbrecht, verwyder u, ga heen! voldoe aen myne bede.
- Heen gaen, zegt gy, myne lieve, heen gaen! waerom zou ik heen gaen? Geene kracht, geen geweld kan my van uwe knien rukken! Neen, Susannah! ik zal blyven tot dat uw mond zal gesproken hebben, blyven tot dat gy over myn lot zult hebben beslist. Waerom zoudt gy my niet gelooven? waerom zoudt gy my niet beminnen?... Voel hoe myn harte klopt, hoe myn adem brandt!... Gy moogt niet, zegt gy! En wie
| |
| |
kan het u verbieden, wie is er op aerde magtig genoeg om over de zielen te heerschen, om naer willekeur de hartstogten te dooven of te doen ontvlammen? Er is geen heilige pligt die u bindt; nooit hebt gy uw leven den Heere toegewyd of voor het altaer Gods eeuwige trouw aen eenen man toegezworen!
- Dit is waer, Norbrecht, hernam Susannah, met eene stem welker verflauwende toonen genoeg aenduidden dat hare standvastigheid wankelde, - dit is waer, noch aen God, noch aen eenen man ben ik door heilige beloften gebonden; myne zedelyke vryheid hoort my toe; maer myn stand in de maetschappy, myne lage aen het hof van Margareta, maken my afhanklyk. De strengheid der hartogin is u niet onbekend; gy weet met hoeveel oogen zy den handel harer staetsvrouwen gadeslaet, met hoeveel zorg zy hare zeden doet bewaken. Neen, Norbrecht, het staet ons niet vry over ons eigen lot te beslissen: Margareta is gewoon onwedersproken gehoorzaemd te worden en zy wil dat wy uit hare hand alléén eenen echtgenoot ontvangen. -
Indien de burggravinne van Candore waerheid sprak, moest de verlegenheid van Van We- | |
| |
senbeke ongetwyfeld groot zyn, daer het hem niet vry stond openbaer zyne liefde bekend te maken. De staetsparty tot dewelke hy behoorde, en nog meer zyn vader en zyne verloofde beletteden hem zulks. Nogtans was hy zoodanig verblind door zyne teugellooze liefde, dat hy, zonder verpoozing schier, het gezegde der schoone Spaenjaerdin met de volgende woorden onderbrak:
- Hoe kan zulk iets, myn engel, een hinderpael voor onze liefde zyn! ô Zeg my dat gy my bemint, dat myne liefde u het harte geraekt heeft, dat gy voor my wilt leven zoo als ik voor u; en ik zal u toonen dat ik uwen voorkeur niet onwaerdig ben! Neen, myn drift kan zulke kleinigheden voor geene hinderpalen aenzien; om eenen blik van u, om eenen glimlach, om een woord, zou ik de hachelykste gevaren tarten, zou ik my tegen de gansche wereld kloek en magtig gevoelen. De hartogin!... maer zy heeft toch geen tygerhart, Susannah! Zy kent het medelyden en zy zal my verstaen als ik haer zal toeroepen: Prinses, onder uwe staetsvrouwen is er eene die myne ziele beheerscht! eene die my eeuwig kan doen lyden of my eeuwig zalig
| |
| |
maken! Ik bemin haer, vorstin! Ik bemin haer vurig, hartstogtelyk, oneindig; en zy, - ô Susannah! mag ik het zeggen? - zy is my niet ongenegen; maer haer wil, en myne zaligheid, hangen af van uwen wil, haer jawoord van het uwe!... Ja, geliefde, ik ga tot de hartoginne; ik zal my voor hare voeten nederwerpen, en met mededoogen zal zy my ontvangen. Neen, Susannah, neen! uwe vrees is ongegrond; de wil van Margareta wordt ons geen hinderpael! Om uw bezit zou ik duizendmael willen sterven en...
- De drift maekt u uitzinnig, Norbrecht, viel hem de freule in de rede, de drift maekt u uitzinnig. Gy vergeet dat Margareta nooit bemind heeft; dat zy den spot dryft met de liefde. In hare oogen zyn wy, arme, de prys van bewezene diensten; anders niets. Wat gy doen wilt, zou slechts dienen om u den toegang tot het hof te doen ontzeggen. Neen, myn vriend, uw ontwerp kan niet volbragt. Een middel is er, een enkel! de oorlog tegen de Geuzen is niet geëindigd; omkleed het pantser, gord het zweerd en vaer ten stryde. Dáér alleen kunt gy de hartogin verbidden. -
| |
| |
By deze woorden rigtte de spaensche freule op den jongeling een oog dat tot in het innigste van zyn hart scheen te willen doordringen, en een zachte glimlach verhelderde hare trekken wanneer hy hernam:
- Ja, ik zou den degen gorden, Susannah, ik zou het pantser omkleeden en ten stryde varen, maer het slagveld is te verre van u. By u slechts kan ik ademen en leven, by u slechts heb ik moed en kracht. Ik ben een man en vrees er geene, maer wie geeft my de verzekering dat Margareta over u niet zal beschikken, terwyl ik in de afgelegenste deelen van Nederland voor 's Konings regten stryden zou. ô Wees niet wreed, myne lieve, verban my niet uit uwe tegenwoordigheid, ontzeg my niet de lucht en het licht.
- Een ander middel is er nog; maer dat....
- Ho! zeg my hetzelve, en is het mogelyk, dan zeker wordt het spoedig gebruikt. -
Hier aerzelde het meisje een weinig en hare koon werd inkarnaet. Nog scherper echter dan te voren kleefde haer blik op het oog des jongelings, als zy deze woorden vallen liet:
- Stel u ter beschikking des hoogweerden paters Hoofd-Inquisiteurs. -
| |
| |
De jongeling rees nu met verontweerdiging op, verwyderde zich eenige stappen van Susannah, en ging zich mogelyk door zyne driftige woede voor een nieuwsgezinde bekend maken; doch de ongewoone en strakke oogslag van zyne geliefde, bragt hem tot bedaren voor hy een enkel woord gesproken had, en lachend keerde hy tot het meisje weder:
- Ha! gy wilt my beproeven, Susannah! Gy wilt weten of er in myn hart zooveel edelmoed als drift woont! Neen ik ben geen lafaerd! dat men my eenen vyand moedig en gewapend voorstelle en ik zal hem, zoo gy het wilt, ongewapend ten stryde staen; ik heb het u gezegd, ik ben een man en ik vrees er geene! Maer dat ik my in het duister verberge, dat ik my in den nacht vorduike, om, als een eerlooze luik, weerlooze menschen te bespieden; dat ik, met den lach der vriendschap op de lippen en met venyn in het hart, als een bloodaerd, den dolk onder de plooijen van mynen mantel verhele, om langs achter te dooden; dat, neen, dat kunt gy van my niet eischen. Alles, Susannah, alles wil ik doen om uwentwille; alles wat eerlyk is en by het zonnelicht mag worden bekend, en anders
| |
| |
vergt gy niet, myne lieve; geene beluiking vergt gy, geene bespieding, geene lafheid; want gy zyt schoon en edel. - Maer waerom beproeft gy my? waerom verdenkt gy myn hart? Moet ik u nogmaels zeggen hoe zeer ik u bemin; moet ik u zeggen welke foltering my in uw afwezen aengrypt, wolk paradyzisch geluk ik by stonden in myne droomen geniet. Het is nogmaels eene wreede scherts, Dona. Gy hebt my nog niet gezegd dat gy my lief hebt, Susannah, - ging de jonker voort, plotselings den toon der drift verlatende voor dien der zoetste kozery, - gy hebt my nog niet gezegd dat gy my bemint en nogtans baedt myne ziel in weelde, en ik voel my gelukkig. Ja, indien gy my niet bemindet, zoudt gy my zoo hard niet beproeven, zoudt gy my zoo veel niet doen lyden. Maer zult gy my zoo half getroost wegzenden, zal eene geringe vrees u wederhouden my in uw hart te laten lezen, zoo het waer is, als ik het hoop, dat de verslindende gloed die my verteert u ook den boezem heeft warm gemaekt? -
Een zweem van blydschap was er, by het onstuimig opvliegen hares minnaers, op het gelaet van Susannah getogen en zy had, met vrouwe- | |
| |
lyke nauwkeurigheid, alle zyne gebaerden en, door dezelve, alle zyne gewaerwordingen gadegeslagen. Zyne onvoorziene bedaring echter had haer onaengenaem getroffen. Zelfs had zy slechts met moeite de uitdrukking van misnoegen en te leurstelling van hare trekken kunnen bannen, en zoo Norbrecht dien zonderlingen uitslag zyner verkalming niet opgemerkt had, was zulks enkel aen zyne verlegenheid toetewyten. 's Meisjes aengezicht herkreeg toch weldra deszelfs gewooonlyke welwillendheid en lieflykheid. Aendachtig scheen zy nadien de gezegden van Norbrecht na te luisteren en in alle zyne gevoelens te deelen; ook had deze pas geëindigd met spreken of zy antwoordde hem met eene stem in welker galmen de drift met de vrouwelyke schaemte te kampen scheen:
- Neen, Norbrecht, dit zal ik niet. Ik bemin u, en ik bemin u niet met koelheid, met lauwhartigheid, maer met alle het vuer dat God in myne borst gestort heeft onder de brandende zonne van Andalusië. Ik vrees niets meer, Norbrecht, ik voel my sterk en magtvol. De woede der hartoginne zy vreeslyk! om u wil ik die trotsen. En ik zal vermetel en stout zyn, ô beminde;
| |
| |
want myne sterkte is in uwe liefde. ô Vergeef my zoo ik u heb doen lyden, zoo ik u pynelyk beproefd heb; ik ook heb daerdoor geleden; ja, meer dan gy mogelyk. Ik voelde niet alleen myne eigen smart, degene welke ik u aendeed weêrkaetste schrikkelyk in myn harte. Ach! uw toorn heeft my goed gedaen!.. Hoe fier was ik, myn Norbrecht, uw trots en edel te bevinden! hoe gelukkig dat gy my om de eer, en den roem om my dorst versmaden... Ja, Norbrecht, nu heb ik u lief met alle de krachten myner ziele... Myne rust, myn heil, myn leven is in u, in u voor eeuwig... -
Een brandende kus sloot de samenspraek der gelieven, en de klok der abtdy sloeg het uer des vertreks van den jongen Van Wesenbeke.
Deze verliet het uitgestrekte klooster, onder de bedwelmende gewaerwordingen der liefdebegoocheling, doch nauwlyks was hy, na eenige schreden, tot voor het Schelleken gekomen of eene heimnisvolle stem klonk hem in het oor:
‘Er staet geschreven: Die het perykel zoekt, zal er in vergaen.’
De jonker wendde zich ylings om, maer zag niemand, in welke rigting hy zich keeren mogt.
| |
| |
Hy beschouwde het gebeurde als een lauter spel zyner inbeelding, en vervolgde vrolyk zynen weg.
|
|
Auteursrechtvrij