|
| |
| |
| |
Tweede gesangh.
Ghelijck een Herderinne om d'hooghste Feest te vieren
Haer niet belemmert met Robijnen, noch Saffieren,
Of Diamanten rijck van glansch in goud gestelt,
Maer pluckt haer Pronck-cieraet in't naest-gelegen Veld.
Zoo moet een Rijm-gedicht verciert en pracht'loos wesen,
Uytschijnende, aengenaem, en vloeyende in het lesen,
Zulck een oprechten loop heeft niet dat tegenstrijdt;
Dus d'opgeblasentheyt dient in het Vers gemijd.
De zoetigheyt van't Vers moet streelen en bekooren
En nimmermeer 't gehoor met hooge woorden stooren.
Men ziet een Rijmer wel verwerpen Harp en Fluyt
Om dat hij niet meer kan vervolgen 't zoet geluyt;
En dus in prachtigheyt verwarrelt, als een dwasen
Steeckt de Trompette in plaets van op de Fluyt te blasen.
Maer Pan, uyt vreese van zulcks t'hooren vlucht in't riet,
De Nijmphen duycken zigh van schrick oock in de vlied.
Een ander word met recht om zijne Tael verworpen,
Wiens Herders spreken als de Boeren op de Dorpen,
Hun Verssen grof en plat van cierlijckheyt ontbloot
Die kruypen treurig langs den grondt, gelijck half doodt.
Men zoude meynen dat Ronsard is weêr gekomen
En dat hij andermael had in zijn Dicht hernomen
Te spreken op zijn Boers een Taele plomp en slecht,
Die zonder letten op het geene dat hij seght
Verandert door de stemme en door den klanck in d'oore
Leander in Klays-klomp, en Phijlis in een sloore.
| |
| |
't Is waer, 't valt moeyelijck die twee uytspoorighéen
Te mijden, om van passe in't middel-pad te tréen.
Dogh daer toe dient voor al een onvermoyden yver
In het door-bladeren van een volmaeckten Schrijver
Als den uytstekenden van Vondel, of Virgijl:
Men raeckt door't lesen niet alleenigh tot den stijl,
Hun Verssen toonen oock hoe datmen sonder faelen
In 't rijmen kan den thoon verheffen en doen daelen,
Hoemen van Flora, en van Boomgaert-vruchten zinght,
En hoemen d'Herders tot den strijd der Fluyte bringht,
Op welcker wijse men de kracht der Liefde roeme,
Hoe dat Narcissus word verandert in een bloeme,
De Nymphe Daphne in een boom, en met een woord
Hoe somtijdts Bossch en Veld een Man van staet bekoort.
Dusdanigh is de kracht van hun geleerde schriften.
Dog met wat hoogher thoon, gemaetight inde driften
Zoo weet een Treur-gesangh, gekleedt in rauw-gewaet,
Te zuchten, zelfs wanneer 't met Volck ter Tafel gaet.
't Verbeeld gelievers in vermaeck en treurigheden,
Het vleyt, en dreyght, en stoort, en stelt een Lief te vreden:
Maer om dat wel te doen, Poët te zijn is niet,
Ten zij dat Cupido daer by het hert gebied.
Die met gedwongen Sangh my willen onderhauwen
En welckers vier men ziet van tijd tot tijd verflauwen
Die acht ick weynigh: want sy spreken van de min
Als Ziecke Lieden, met een half verstorven zin.
Noch in hun herts-tocht is niets aengenaems te vinden.
Zij doen niet anders als zigh zelfs met ketens binden,
| |
| |
d'On-vrijheyt loven, of zijn om hun smert verblijdt,
En maecken dat den zin dus met de reden strijdt.
Op zoo belachelijck een thoon heeft noyt voor henen
Tybule, voor zijn Lief in minne-klacht verschenen,
Maer met den zoeten klanck van Naso gansch verlicht
Leerde al bekoorende de Dichters hunne plicht.
In Treur-gesangen moet het Hert alleen maer spreken.
Een treff'lijck Eer-gesangh magh door de wolcken breken
En zigh hooghdravende verheffen voor den throon
Van Jupiter, om te gaen hand'len met de Ghoôn.
Het magh een dappre-vuyst de Veld-staf laeten swieren.
Een over-winner 't hooft met Lauwer-kransen cieren,
Achillis, gansch bebloed verbeelden, met zijn swaerd
Op 's Vijants Beckeneel gebroken en geschaerd.
Of laeten Prins Eugeen, de Turcksche macht vernielen,
En zegenpralende op vier-hondert-duysent Zielen
Belgrado winnen voor den duytsschen Adelaer,
En t'samen 't Christendom verlossen uyt gevaer.
Gelijck een Honigh-bie zeer vierigh in haer wercken
Den Honigh haelt, op't Veld, in thuyn, en Bloeme-percken,
Dus oock het Eer-gedicht uyt alles voedsel haelt:
Daer word een Gast-mael rijck en prachtigh af-gemaelt,
't Is ginder bezigh met een Bruylof-feest t'ontleden
En af te schilderen met al haer vroylijckheden,
Het roemt een Minnaer die zoo geestigh als beleeft
Op't onverwachts aen zijn beminde een zoentje geeft.
Al schijnt die stijl wat stout, 't geval moet zulcks verschoonen
Want 't is een uytwerck om de kracht der Konst te toonen.
| |
| |
Wegh zulcke Schrijvers die geduerighlijck bevreest
In hunne driftigheyt zijn al te koel van gheest,
Die al de dapper en kloeckmoedigheyt der Helden
En hunne Uytmuntentheyt met magher Toonen melden,
Die niet een oogenblick en durven hun gesicht
Af-keeren van het geen dat eenen Held ver-richt,
Zoodaenigh dat een Stad zigh niet magh overgeven
Ten zy 't belegeren nau-keurigh is beschreven.
Apollo, schijnt voor hun zeer weyger van zijn vier.
Men zeght, als dat dien God voor henen zelfs den swier
Heeft uyt-gevonden om een Klinck-dicht op-te-setten,
En't selve oock heeft bepaelt met zulcke strenge wetten:
Dat van acht Reken, vier, en vier gelijck van maet
Den Rijm-klanck twee-der-ley, achtmael in d'ooren slaet.
Met noch ses Reken raeckt een Klinck-dicht in zijn g'heelen
Dog dese moet den zin, in tweemael drie verdeelen:
Maer boven al, zoo bant Apoll' uyt 't Klinck-gedicht
De slappe Verssen die men elders niet en swicht;
Gebiedende daer by wel neerstigh toe te letten
Om't eens gestelde woord geen tweede keer te setten.
Een Klinck-dicht zonder feyl, al is het nochtans kort
Meer dan een langh Gedicht met recht gepresen word;
Dogh hoe veel Rijmers oyt naer die volmaecktheyt stonden
Men heeft tot heden, noch dien Phoenix niet gevonden:
Want nauw'lijckx vindmen in Gombaut, en in Maynard
Twee, of drie in een duyst die niet geheel verward
En schaers aen-neem'lijck zijn, doorgaens is zoo ick meene
Of wel de zin te kort, of wel de plaets te kleene.
| |
| |
Een op-schrift is in zijn twee Reken menighmael
Met een goed woord alleen, verciert, en voorders kael.
Als onse Rymers, eerst na d'Jtaljaensche wijse
Vertoonden 't Point-gedicht, 't was g'lijck een nieuwe spijse
Voor d'onverzaedb'ren drift en smaecke van't gemeen,
Dat als betovert liep naer al die nieuwighêen;
En 't geen de Schrijvers tot meer stoutigheyt verweckte
Was dat hun groot getal schier gansch Parnafs' bedeckte.
Het wentelde zigh zelfs in alle slagh van Dicht.
't Fransch Madrigal besweeck schier onder dat ghewicht.
Het Treur-tonneel dat nam daer in zijn wel-behaegen,
En't scheen der Helden-plicht daer vooren zorgh te dragen.
Ja, d'Herders waeren aen hun schoone, min getrauw
Als aen het Point-gedicht. Het treur-gesang vol rauw
Scheen langs geen andr'en weg de vroeylijckheyt t'ontvluchten.
En zonder Point-gedicht geen Minnaer durfde zuchten.
Zoo was dat valsch cieraet door g'heel de Konst verspreyd,
En met een woord, 't was al vol dobbel-zinnigheyt.
De reden eyndelingh eens open doende haer oogen
Die woud dat overlast in't zedigh niet gedoogen,
Verklarende die stijl van schrijven voor altoos
On-eygen, en in al haer schriften eereloos.
Door zonderlinge jonst word eenigsins geleden
In't op-schrift, het gebruyck der dobbel-zinnigheden,
Behoudens, dat al't geen den loosen klanck verbeeld
Niet op de woorden, maer op de gedachten speelt.
'k En segge niet, dat een in't rijmen wel door-trocken
Niet somtijdts met een woord mag in't voorbij-gaen jocken
| |
| |
En door verborgen zin mis-leyden zonder quaet,
Maer vlucht voorsichtighlijck daer in den overdaed.
Het is belachelijck te willen Steeck-gedichten
Op enckel woorden-klanck, of beuselingen stichten.
Geen slach van Dicht of 't bralt door eygen schoonigheyt.
't Rondeel dat wort zeer wel eenvoudighlijck gezeyt.
't Verliefde Minne-dicht door zachte en ed'le schreden
Schept adem uyt het zoet en Liefdens teerderheden.
De waerheyt driftig om haer selven te doen zien,
Niet langer willende voor listige ondeught vlien,
Heeft zigh gewapent met de Verssen der Satieren,
Om't Volck te dwingen tot haer waerdigheyt te vieren:
Lucilles bracht die eerst te Rome voor den dagh,
Waer in elck een zijn feyl, als in een Spiegel zagh:
Zoo wiert het deughdelijck verdruckt gemoed gewroken
Op d'ondeught, die zigh langh had achter 't Gelt gedoken:
Strackx voeghde Horatius zijn geestigheyt daer bij,
Geen Geck wie't wesen mocht was voor die Toet-steen vrij,
Het was een ongeluck voor al de geen wiens naemen
Gevoegelijck en wel in't Vers te passe quaemen.
Geen Schrift zoo bondig als van Persius, hy sluyt
Meer zinnen in zijn werck als dat hij woorden uytt'.
Maer Juvenal die baert niet dan af-keerigheden
Door alles haetelijck, of walgelijck t'ontleden:
Zijn wercken vol van vier, en niet te min vol gall'
Die zijn wel deftig, maer oock bijtende over-al.
Men heeft'er weynige gevonden die hem volgen.
Regnier, een Fransman, heeft die stijl g'lijck ingeswolgen
| |
| |
Naer hem volght Rabelais, die met een Franschen swier
Gelijck als onversaegt uyt-braeckte vlam en vier.
Verscheyden Schrijvers inde Nederduydsche Taele
Zijn oock besmet geweest met dierghelijcke quaele,
Tenhagel, Breederoode en ander, is't niet heel
En al hun wercken door, ten minsten in een deel.
Het waer te wenschen dat hun al te stoute woorden
En Dertelheden noyt geen zuyver Oor verstoorden.
Die Schriften, schadelijck aen Zeden, Kerck, en Staet
Zijn als het schuym der Konst van yder een versmaed.
En worden nauw'lijckx van Vrij-geesten aen-genomen.
Noch vint-men Rijmers die op zulcke Schriften rômen
Gelijck een Salomon van Rustingh heeft gedaen,
Die ongetwijffelt zigh heeft laeten vooren-staen
Genoegh te wesen met te konnen Verssen maken
Om als een niemants Vriend zijn swarte gall' te braken
Met schijn van aerdigheyt; wiens Knippel-rijm, in een
Gedrongen, hard en swaer, vloeyt als een Molen-steen.
't Latijn stelt d'eerbaerheyt der woorden licht ter zijden.
Maer 't Frans, noch Nederduyts en willen zulcks niet lijden.
De minste onzuyvre Zin belemmert het gemoed
Ten zy de Reynigheyt der woorden zulcks vergoed.
Die tot berispen van een ander is genegen
Moet wel aendachtighlijck sijn woorden over-wegen:
Want in Satieren word oprechten Geest versocht,
En dat vrijmoedigheyt aen schaemte zij verknocht.
Maer hoe veel zijnder die het weten zoo te leyden
Dat 't aengenaeme noyt en wijckt van't onbescheyden;
| |
| |
In zulcke Schriften schijnt de vrijheyt uyt-gestort;
Dogh schoon dat vrolijck Kint in vreugt geboren wort,
Wil U wel wachten voor die zorgelijcke suycken,
Van Godt, of't Goddelijck baldadigh te gebruycken,
Het eynde van dat Spel, door godd'loosheyt verweckt,
Den On-goddist tot rauwe en treurigheyt verstreckt.
Niet tegenstaende dat der Zang-goddinnen jonste
Ten hooghsten noodigh is tot d'Oeffening der Konste,
En al-hoe-wel dat zelfs vereyscht word in een Lied
En Konst, en goeden Zin, wij laeten daerom niet
Te zien dat het geval, of wel den wijn, oock rijmen
Gansch ruygh en ongeschaeft zoo weet aen een te lijmen,
Dat zulcks gelijck een Lied, al heeft het maer den schijn
Op zeker maet en thoon oock kan gesongen zijn.
En zulck een Rijmer is noch somtijdts zoo vermeten
Dat hij zigh zelven in't getal zet der Poëten;
Zoo hem d'Hooveerdigheyt niet sott'lijck voorder quelt
Waer door hy gansch verwaent zigh boven ander stelt;
En vind hij ergens een die hem den moet doet swellen
Of raed zijn vaddigh Rijm voor elck ten toon te stellen,
Hij aengedreven door dat schamper waen-geluck,
Zal't zelve niet alleen bevelen aen den druck,
Maer in't begin, voor die bij-een-geraepte stucken
Een af-beeldinge van zigh zelven laeten drucken,
't Zal noch een wonder zijn is't dat hij zigh maer laet
Ten thoone stellen met een treffelijcke plaet,
Is't dat hij daer bij niet zijn Kruyne doet vercieren
Gelijck Apollo met een krans van Lauwerieren.
|
|
Auteursrechtvrij