De konst der poëzy in Nederduytsche verssen
(1721)–Jan Antoon Labare–
Auteursrechtvrij
[pagina 18]
| |
Derde gesangh.Men vind geen Wan-gedrocht noch geen zoo grausaem Dier
Of't edel Konst-pinceel door meesterlijck bestier,
Natuer na-botsende kan't zelve zoo vertoogen
Dat oock het schrickelijck word aengenaem aen d'oogen.
Op zulcker wijse is dat het Treur-spel oock bekoort:
Want brengende op't Tonneel de grausaemheden voort
Het weet door konste die zoodanigh voor te hauwen
Dat wij, schoon d'Ooge traent, zulcks met vermaeck aenschouw{e}.
Gij dan, die voor't Tonneel gansch ingenomen zijt,
En in de cierlijckheyt van Stijl geen meester lijd,
Tracht gij uw' Wercken op't Tonneel te laeten komen,
En wilt gij datse zijn met blijdschap aengenomen,
Ziet dat gij sulck een thoon in't redeneren slaet
Die als doordringende tot aen het Herte gaet:
Dat is een middel om zoodanigh te behaegen
Dat men van tijd tot tijd zal naer die stucken vraegen.
't Is te vergeefs dat gij vertoont een wijs Tonneel
Zoo d'Herts-tocht niet beweeght, of baert een zoet gestreel,
Kan eene raserny geen zachte vreese aen-jaegen,
Of 't Herte inwendigh doen uyt medelijden klaegen.
Uw' koele redens, in de plaetse van vermaeck,
Die zullen oorsaeck zijn van slaperigen vaeck
In den aenschouwer, die vermoyt, niet zonder reden
Zijn ongenoegen in't berispen zal ontleden.
Wilt gij de toe-juygingh van't Volck, daer word gevraegt
Dat gij bewegende te samen oock behaeght.
| |
[pagina 19]
| |
Laet d'eerste Verssen van het geen gij gaet verhand'len
De wegen baenen om het voor-werp op te wand'len,
Ick lachen met zulck een die niet ten eersten van
Het geen hij zeggen wil, mij onder-richten kan;
En die te langhsaem in verwarringen t'ontknoopen
Het gene my verdriet wilt voor vermaeck verkoopen.
'k Soud liever hebben dat hij zeyde ick ben Achill,
Of Agamemnon, of een ander, dien hij wil,
Als dat door menichte verwarde wonderheden
Ontbloot van geestigheyt, mijn oore wort bestreden,
Het voorwerp dat en is noyt haest genoegh verklaert.
De plaetse van't Tonneel die dient geopenbaert
En aengewesen om d'Aenschouwers te verlichten,
Oock om de stellinge van Jsack Vos te swichten,
Die't vierde deel van den beklaeghbren-dwangh, verbeeld
Al of tot Oxford, en tot Londen wiert gespeelt:
Want als den Koningh van't Tonneel gaet binnen Londen
Zoo haest hy Fabio naer Oxford heeft gesonden
Om aen den Grave zijn bevel te doen verstaen,
Komt Graef Octavio zelfs op't Tonneel gegaen
Met Vrauw Rosaura, die uyt Londen was geweken
En zigh voor 's Koninghs haet en gramschap moest versteken;
En Graef Octavio komt eerst in't vijfde deel
Op Koninghlijck bevel ten Hove en op't Tonneel.
Wanneer een voorwerp meer dan op een plaets wilt speelen
En geen versieringh lijd, men moet het soo verdeelen
Dat de veranderingh van Stad, of plaetse, niet
Dan tusschen 't een of wel het ander deel geschied,
| |
[pagina 20]
| |
Zoo word door't sluyten der Gordijne tijd gevonden.
Men kan naer't openen oock d'aenkomst doen verkonden
Of door Mercurius, of door de vlugge faem,
Zoo knooptmen 't voorigh deel en 't volgende te saem.
Een voorwerp reets gekent, verbind aen plaets en tijden.
Laet d'onderrichtingh van Boileau daer tegen-strijden,
En laet hem zeggen dat-men maer alleenigh magh
Vertoonen op't Tonneel het geen op eenen dagh
Of inden ommeloop van vier-en-twintig uren
Geschied is, ofte wel gevoeglijck kan gebeuren;
't Is niet meer eygen, of men op een dag verbeeld
Of op acht dagen, 'tgeen noch schaers drye uren speeld,
Ten waer men zeyde dat het Schouw-burg doet vergeten
Of men een ure, of nacht en dag daer heeft gezeten;
't Wort veeltijdts oock verwart, of strijdig voortgebracht:
Ziet hoe Cornellie (by de Franschen soo geacht)
Om die Tonneel-wet op te volgen was gedwongen
(Selfs in zijn Meester-stuck) te zien den Cid, of Jongen
Rodrigo, slechts verzeld met een geringe macht,
Twee Moorsche Koningen verwinnen in den nacht:
Dat zonder kenniss' van den Koningh van Castillien
Den welcken doen ter tijd was in de Stadt Sivillien
Voor welckers meuren die verwinninge is geschiet.
Dogh buyten die, men noch meer strijdigheden ziet
In dat voortreff'lijck stuck: Chimene in druck en rauwe
Vergeet haer Eere en Plicht, verbind zig tot de trauwe
Zelfs met den Moordenaer (wie heeft zulcx oyt gehoort)
Die op den zelven dag haer Vader heeft vermoordt;
| |
[pagina 21]
| |
Dat kon den Hooft-poët der Franschen, niet ontvlieden
Om gansch het voorwerp op een dagh te doen geschieden.
Niet dat 't onmog'lijck is, in tegendeel 't valt licht,
En 't kan zeer wel geschien wanneer men iets verdicht.
Maer om een Lant-genot op het Tonneel te bringen
Of't gene ruchtbaer is door overleveringen
Gelijck by voorbeeld in dat nederduytsche stuck
Gezeyt Idonia, met Lederijck de Buck,
Het welcke in Vranckrijcks Hoff een aenvang heeft genomen
En eerst in Vlaenderen ten eynden is gekomen,
Dan stelt-men vrij van kant die kort bepaelden tijdt:
Behoudens dat men in de ruymte niet te wijdt
Van het beginsel wijckt, en datmen tracht te mijden
De tusschen-stellingen die't goet gevolgh af snijden;
Ten voeght niet wel, te zien in't eerste deel een Kind
Dat zigh in 't leste deel volwassen Man bevind.
Al moet het sluyten van een Houw'lijck maenden deuren
Door eenigh voorval, 't is daerom niet quaet te keuren.
En schoon d'uytwerkingh van een Leger in het Veldt
Met al d'omstandighêen ten toone wort gestelt
Als't maer een tocht behelst, mag vrijelijck geschieden
Maer zijt voorsichtigh in die stellingen te vlieden
Waer in te vinden is een ongeloof'bren schijn,
De waerheyt somtijdts, kan wel niet waerschijn'lijck zijn.
En bij gevolge lijd zij last van tegenspraecke,
Gelijck in Arans wraecke, en Titus weder-wraecke
Dat deftig Treur-spel, vol van stoffe in overmaet,
Waer in waerschijn'lijckheyt doorgaens op krucken gaet
| |
[pagina 22]
| |
Mijn Geest vind geen vermaeck in zulcke wonderheden
Die onbetaem'lijck zijn, of strijdigh met de reden.
Daer zijn voorstellingen de welcke geensins voor
't Gesichte dienen, maer alleen'lijck voor't gehoor,
En schoon dat d'ooge best de zaecke zoud doorgronden
Laet 'tgeen niet dient gezien, door een verhael verkonden.
Dat de beroerte, de verwarringe, of den noodt
Met yder uytgangh, of van tijd tot tijd vergroot,
En eynd'ling als ter vlucht gestut wort al het woelen:
Want nimmer kan den geest een beter indruck voelen
Dan als men 't Masker, daer't geheym is me bedeckt,
Gansch onvoorziens en on-verwacht van't wezen treckt.
Het Schauw-spel in't begin was g'lijck meer ander dingen
Een onvolmaeckt bedrijf, bestaende alleen in't zingen
Van Bachus Lof-gesang, op dat den oeugst der wijn,
G'lijck tuyght Horatius, mocht overvloedigh zijn.
Den geest wiert door den wijn tot zingen aengedreven
En voor den besten sangh een Bock tot prijs gegeven.
Dus is't Tonneel-spel by de Griecken eerst begonst,
En met verloop van tijdt verbetert door de Konst.
Men zegt dat Thispis, eerst gelijck een Jan-pottagie
In slechte kleeren, met een kleene Speel-stellagie
Die op een Mest-kar stond, van plaets tot plaetse gingh,
En aen het Land-volck heeft vertoont zijn brabbelingh.
Echijles, die gaf eerst de Naemen der Persoonen,
Dogh liet het aengezicht gemaskert in't vertoonen,
Hij stelde een vast Tonneel, hoewel op d'open straet,
En gaf de kleeren van de Speelders wat cieraet.
| |
[pagina 23]
| |
Naer hem quam Sophocles en gaf den vollen luyster
Aen't Griecksche Treur-tonneel, die niet alleen het duyster
Der Verssen heeft verlicht, maer alles bij-gebracht
Het gene strecken kond tot cierlijckheyt en pracht;
Hij deed op't Griecks-tonneel die Majesteyt verschijnen
Daer noyt toe-raecken kond de flauwheyt der Latijnen.
In Duydts-land, Vranckerijck, en Neerland zoomen leest
Is't Schauwburgh langen tijd gansch ongekent geweest.
De Franschen zeggen dat voor heên een kleene bende
Van Pilgerems zigh naer de Stad Parijs toe wende
De welcke aldaer voor't Volck eenvoudigh heeft gespeelt,
En met godtvruchtigheyt iet geestelijckx verbeeld,
Maer als men merckte dat in't gene zij verbeelden,
Schoon door onwetentheyt, oock sottigheden speelden
Zij wierden wegh gejaeght. In hunne plaetze zagh
Men Hector, en Achill' herschijnen aen den dagh,
Alleen met dit verschil, dat s'ongemaskert waeren.
En dat de Griecksche tromp verkeerde in Spel van snaeren.
De Liefde Vruchtbaer in de teerderheyt der Minn'
Die nam ten eersten door haer kracht het Schou-burgh in.
't Is waer, 't verbeelden van de Liefde streckt tot baken
Om aldersekerst aen het Herte te geraecken,
Men staet zulckx toe, verbeeld vrij een verliefden Held,
Maer maeckt hem niet gelijck aen d'Herders op het Veld.
Laet een Achillis niet als Coridon beminnen.
Laet hem niet spreken zoo men spreeckt met Herderinnen,
Dat zijne Liefde noyt kleenhertigh of ontvreught
Een swack of laff'heyt schijnt, in plaetse van een Deught.
| |
[pagina 24]
| |
Wil aen een Held uyt een Roman U niet verkijcken.
Laet in't grood-dadigh Hert oock somtijdts kranckheyt blijcken
Ten voeght niet qualijck dat Achillis traenen stort
Om dat hij schandigh in zijn Eer beledight word:
Wanneer ick in Achill' dat kleen gebreck bespeure,
Den geest erkent met vreught de krachten der Nature;
Ziet dat gij, hem al-om op zulcker wijs beschrijft.
Dat Agamemnon in zijn ramp hooghmoedigh blijft.
Dat oock AEneas tracht zijn Goden te vernoegen.
En met een woord, ziet elck zijn Ken-merck toe te voegen
Let wel op yder Eeuwe, op yders Land en Aert,
Want elcke Lant-streeck oock verscheyden zeden baert.
Wacht u wel zeght Boileau, van d'oud-heyd der Romeynen
Door swier, of geestigheyt der Franschen te verkleynen:
Verbeeld een Brutus in het Vrauw geselschap niet.
En dat men Cato noyt gelijck een Proncker ziet.
Sulcks wort wel eenighsins in een Roman geleden,
Om dus te beter de versieringh te bekleden:
Want in die Beuselingh en voeght geen straffigheyt.
Maer het Tonneel ver-eyscht nauw-keurigh onderscheyt,
't Wel-voegende dat moet voor al zijn waer-genomen.
Doet gij een ongekent Persoon te voorschijn komen
Dat hij in alles met zigh zelfs komt over een,
Dat-men hem ziet in't eynd', gelijck hij eerst verscheen.
Door eygen Liefde ziet-men dickwils de Persoonen
Naer de gestelteniss' van den Poët vertoonen,
In een Poët Gascon, is't al Gascons, tot blijck
Calprenede en Juba, die spreken beyd gelijck.
| |
[pagina 25]
| |
Maer de Nature die ons wijs'lijck weet te leyden
Leert ons de driften oock door d'uytspraeck onderscheyden.
De trotse gramschap die vraeght woorden vol van moed.
Dogh de vernederingh een zachter uyt-spraeck doet.
Laet noyt door woorden-pracht, 't mistroostigh herte swellen:
Doet de vernederingh, straf-schuldige verzellen:
't Mistaet aen Aran, daer hy word ter straf gedoemt,
Dat hy hooghmoedigh op zijn schellem-stucken roemt.
Al zulcke ontijdige op-gepronckte prachtigheden
Zijn't werck van die met klanck van woorden zijn te vreden;
Maer wilt gy traenen uyt mijn oogen trecken, gaet
Mij zelve vooren met een weenende gelaet:
Want groote woorden die en komen uyt geen herte
Geraeckt van droefheyt, of beducht voor leet en smerte.
Het schauburgh, vruchtbaer in scherp-stekend' Hekelaers
Is tegenwoordigh, meer als eertijdts, vol gevaers,
Zeer zelden ziet-men een Poët zoo wel bevallen
Dat daer geen monden zijn om tegen hem te smallen,
Besonder als zijn werck word op't Tonneel gebrocht,
Alwaer het kakel-recht word aen de deur verkocht.
Om te behaegen, hij moet hondert dingen treffen,
Nu sigh vernederen, dan wederom verheffen;
Hij moet in edele gedachten, niet in schijn,
Maer deftigh, aengenaem, en grondigh vruchtbaer zijn;
Hij moet met trecken van ver-rassinge in't ontleden
Van d'eene wonderheyt, tot d'ander overtreden.
Dat alles wat hij zeght, kan licht'lijck zijn erknauwt,
Waer door men van zijn werck een langh gedencken houd.
| |
[pagina 26]
| |
Zoo werckt, zoo gaet, en is het Treur-spel uyt te drucken.
Maer als de Poëzy, verhandelt Helden stucken
En dat een langh verhael, haer swier en ruymte geeft,
Dan zietmen dat zij in, en door verdichten leeft.
Al wat betoov'ren kan, word ons dan voor-gelesen,
't Neemt al een Lichaem aen, een ziele, een geest, en wesen,
Dan wort aen elcke Deught iets godd'lijckx toe-geleyt,
Minerve is wetenschap, en Venus schoonigheyt.
't Zijn dan geen dampen meer die Donder-slagen baeren:
't Is Jupiter die wil het Aerderijck vervaeren.
Een Echo is alsdan geen weêr-klanck in de lucht:
Maer is een Nijmph, die om Narcissus klaeght en zucht.
Dan is een Zee-tempeest, dat vloten kan verdelgen,
Den Godt Neptunus die vergramt wil Schepen swelgen.
Soo is't dat een Poët het wit der Konste treft,
En alles grooter maeckt, of cierelijck verheft.
Dat men AEneas met sijn Vlote ziet gedreven
Op d'Affricaensche strand, selfs met gevaer van't leven,
Dat is geen wonder, want zulcks dagelijckx geschied,
Het is een treck van het geval en anders niet.
Maer dat een Juno, gansch af-keerigh en verbolgen
Het overschot van de Troyaenen blijft vervolgen:
Dat Eölus, selfs tot haer hulp, AEneas plaeght
En door geweld van Wind, hem van Itaeljen jaeght:
Dat men Neptunus ziet vergramt het hooft op-steken,
Die strackx de lucht, en zee, stilt met een woord te spreken,
Verlost de Schepen uyt den zorgelijcken staet,
Dat maeckt aendachtigh, dat ver-ruckt, en dat verzaed.
| |
[pagina 27]
| |
En zonder diergelijck cieraet aen't Vers te geven,
De Poëzy, die is gelijck als zonder leven;
Of kruypt heel treurigh voort, en den Poët, is maer
Een flauwen Schrijver, en een bloode Redenaer.
Boileau die in de Konst met niemant heeft medôgen,
Zeght, dat die Schrijvers wel gemist zijn, en bedrogen,
De welcke dat cieraet al-om gekeurt voor goed,
Verwerpen, en in plaets, met onbekreunt gemoed,
Godt zelfs doen pleyten, of sijn Heyl'gen, en Propheten
Als Goden uyt gebroed in d'herssens der Poëten.
Of stellen elcke stap den Leser tot in d'Hell'
En off'ren anders niet dan Duyvels in het Spel.
O! het Geloofs geheym der Christ'nen, wel te schrômen,
Word met blij-makende cieraet niet aen-genomen.
Het Evangely stelt ons voor Boetveerdigheyt
Of wel, verdiende straf: dus wie zoodanigh pleyt
Door on-oplettinge, of wel door sijn onvermogen,
Geeft aen dees waerheyt zelfs den swier en schijn van logen.
't Is waer dat Tasso dien befaemden Jtaljaen
Voor henen langs dien weg is op Parnass gegaen,
Maer als wy met Boileau, sijn Schriften wel bemercken
Italiën waer noyt verheerlijckt door sijn wercken
Indien hij anders niet gedaen hadde, als door kracht
Van Eng'len, en Gebed, te teug'len Satans macht;
Of zoo geen ander, sijn swaermoedige Gedichten
En hadden willen met hun geestigheyt verlichten.
Het is waerschijnelijck dat Vondel in sijn tijd
Zulcks niet en heeft gemerckt, hij had' hem wel gemijd
| |
[pagina 28]
| |
Van door het bruyne-schof der wolcken op te klav'ren
Om Hemel-stoffe op het Tonneel te laeten dav'ren:
Hij hadde om-sichtiger geweest, en boven al
In't overtreff'lijck stuck (gheseyt) den Engel-val.
Dien over-vlieger, in de Konst soo rijck en schrander,
Is buyten dat, tot nu, niet na-gevolght van ander.
Niet dat ick eenighsins aen Christ'nen toe wil staen
In't schrijven sottelijck als Heyd'nen voort te gaen.
Maer in on-heylige en vermaeckelijcke dingen,
Verdichte beelden niet te durven vooren-bringen,
Niet willen Pallas zien met helm en beuckelaer;
Ontnemen Pan sijn Fluyt; de parcken hunne schaer;
Beletten Charon dat hij niet zoo wel de Boeren
Als de Monarchen met sijn Boot sal over-voeren;
Dat is zigh zottelijck ontrusten, dat's geseyt
Behaegh'lijck willen zijn ontbloot van frayegheyt.
Zij zullen noch wel haest de Schilders oock verbieden
Den tijd te laeten met een uur-glas henen vlieden,
Of dat-men door't Canon den Krijgh te kennen geeft,
En dat Vrauw Themis een balance en blint-doeck heeft.
Door zulck een yver-zucht gaen sy als Af-godisten
In't redeneren de welvoegentheyt betwisten.
Dat zij zigh streelen met hun doolend' mis-verstand,
Stelt gij de vruchteloose en yd'le vrees van kant,
Laet ons door droomen of belachelijcke zaecken
Noyt van den waeren Godt, een Godt van Leugens maecken.
Men moet vermijden dat d'oprechtigheyt, en schijn,
Door on-oplettentheyt niet t'saem gemengelt zijn.
| |
[pagina 29]
| |
't Verdichten stelt ons veel vermaecklijckheden vooren.
't Schijnt of die Naemen tot de Verssen zijn geboren
Als Agamemnon en sijn Ephesinia,
Achillis, Hector, en Priam, en Ecuba,
Orestes, Phaëton, AEneas, en Climene,
Ulissis, Menelaes, en Paris, en Helene.
Dogh een onwetende Poët, zal Gildebrant
Verkiesen tot sijn Held, of wel een and'ren Quant
Wiens Naem alleen, geheel het werck stelt buyten orden,
En doet de Verssen hard, of wel belach'lijck worden.
Wilt gij voor langen tijd behaegen, en noyt niet
Verveelen, kiest een Held daer elck met lust nae ziet,
Wiens deught en dapperheyt ons kan aen hem verbinden,
Tot in wiens feylen, is grootdadigheyt te vinden,
Welcks ongemeen bedrijf is waerdigh aen-gehoort.
't Geen niet uytmuntende is noyt krachtelijck bekoort.
Kiest noyt geen voorwerp met te veel belemmeringen,
Al t'overvloedigh in gevallen bij te bringen
Maeckt in de plaets van rijck, de wercken dickwils kael;
De gramschap van Achill', schoon in een ander tael,
Vervult door konst-beleyd alleen een Iliade.
Daer om gaet Schrijvers vol van goed beleyd te raede.
Zijt levendigh en vast wanneer gij iet vertelt.
Dat uw' Beschrijvingen zijn rijck'lijck op-gestelt.
Daer moet welsprekentheyt de kracht van't Vers ontleden.
Vertoont oock nimmer al te leege omstandigheden.
Volght zulck een GeckGa naar voetnoot* niet, die beschrijvende de Zee
't Wijl Moyses met het Volck gaet droogh-voets tusschen twee
| |
[pagina 30]
| |
Vast-staende Bergen van het water als twee Dijcken,
De Visschen gansch verbaest doet door de Vensters kijcken.
Of schildert een kleen Kindt dat gaet, en komt, en springht
En aen sijn Moeder heel verheught een Quackel bringht.
Dat 's al te slecht beworp om d'oogen te bekooren.
Geeft aen uw' wercken oock een ruymte naer behooren.
Horatius, die wel en wijselijck vermaent
Raed alle Schrijvers, dat sy nimmermeer verwaent
Hun werck beginnen met een stem' gelijck als donder,
Wat zalmen andersins verwachten dan een wonder
En ongemeen gevolgh, naer zulck een groot gedruys?
't Geberghte in aerrebeyd baert eyndelinge een muys.
O! zulck een Schrijver, gaet die Schreeuwers verr' te boven,
Die zonder in't begin zoo veele te beloven
Weet met een edel stemme en aengenaemen thoon
Te zingen van een Held, die tot een oorlooghs-loon,
Naer dat hij inden strijd zigh dapper heeft gequeten,
Is zegenpraelende op sijn Vijandts Troon gezeten:
Wiens Musa, niet ter vlucht stelt alles in het vyer
En zonder dat hij maeckt een al te groot getier
Weet nochtans in't vervolgh een reeck van wonderheden
Tot elckx genoegen, met welsprekentheyt t'ontleden.
Men kan wel deftigh en oock geestigh zijn te saem.
'k Veracht een treff'lijckheyt ontbloot van't aengenaem.
'k Sien liever Arioste in sijn verzierde kluchten,
Als een swaermoedigen af-keerigh van genuchten
Die zigh laet vooren staen met recht te zijn beschaemt
Zoo de bevalligheyt hem eens tot lachen praemt.
| |
[pagina 31]
| |
't Schijnt dat Homerus door Natuer om te believen
Geleert is, Venus van haer Gordel-riem t'ontrieven.
Zijn Boeck word als een schat van wonderheyt aenschouwt
't Geen hij heeft aen-gevat veranderde al in goudt.
't Kreegh in sijn handen al nieuwe aengenaemigheden.
Hij is vermaeckelijck, en 't leyden van sijn reden
Word door een vierigheyt geluckigh aen-geport,
Geen lange reden maeckt dat hij verwijdert wort.
Ja, zonder sijn beleyd met school-gebruyck te paeren
Zijn voorneem weet zigh zelfs te voegen en verklaeren:
't Volght al gemackelijck op een geswinde voet,
Elck Vers, en yder woord loopt daer het wesen moet.
Die kan die volght hem na, hij zal het niet beklaegen:
Sij hebben winst gedaen die weten te behaegen.
Een Rijm-dicht welcks gevolgh is wel aen een geknocht
Wordt door geen zinn'lijckheyt ter vluchte voort-gebrocht;
't Eyscht neerstigheyt en tijd om aen den dag te bringen
En zulcks is nimmermeer het werck van Leerelingen.
Dogh somtijdts onder ons een Rijmer zonder Konst,
Gevoelt wel bij geval een strael van Phoebus jonst,
Dus sijn verwarden geest ontsteken en aen't branden
Neemt d'Helden-lof-bazuyn verwaendelijck in handen,
Maer hebbende niet veel gelesen, lijd hij schier
Alle oogenblick gebreck aen voedsel voor sijn vyer.
Noyt en herneemt hij als met feylen of met stooten,
Al schoon men het getal der feylen ziet vergrooten
En dat een ygelijck daerom sijn werck misprijst,
Hij in het tegendeel met duym en vingers wijst
| |
[pagina 32]
| |
De maete en voeten in zijn Verssen, tot een teecken
Dat aen de vloybaerheyt niet 't minst komt t'ontbreecken.
Al de Gedichten van Homerus, en Virgijl
Zijn niet te rekenen bij sijn verheven stijl.
Is't dat de Menschen van sijn tijd daer tegen woelen,
Hij blijft nochtans in dat gedacht, en van gevoelen
Dat in toekomende sijn Schrift zal zijn ge-eert,
Als't goet verstand eens uyt sijn bann' te rugge keert.
Dus word het werck van't licht versteken, en ter zijden
Geleyt, om met het stof, en wormen te gaen strijden.
Laet hun met rust hun Schrift verdedigen, en wij
Ons werck vervoorderen zoo veel het moogh'lijck zij.
Uyt het geval, en uyt het Treur-spel is voor henen
Het Blij-spel oock gevolght: een Spotter tot Athenen
Heeft onder 't Masker van vermaeckelijcken Schijn
Gebrauwen en verspreyt sijn lasterend' fenijn.
't Scheen dat het vrij-stond d'Eere, en naem en faem te stelen,
't Was al ten buyt aen die een blijde roll' moest spelen.
Men zagh dat een Poët zigh rijcke maeckte, alleen
Ten koste van de deught, en weldoen van't gemeen.
't Verstand noch wetenschap kon Socrates bevrijden
Om niet door hem 't geschreeuw van't volck te moeten lijden.
Dogh die vrij-moedigheyt wiert eyndelingh gestut,
En d'Eere van het Volck bij d'Overheyt beschut
Door het verbieden van geen Naemen meer te nômen.
Met zoo d'uytspoorige Poëten in te toomen
Zoo kreegh het Blij-spel haest een ander aen-gezicht.
Het leerde lachen en daer wiert geen quaet ver-richt,
| |
[pagina 33]
| |
De geestigheyt nam toe, d'eenvoudigheyt wiert schrander,
Aen elck bevallende in de Verssen van Menander.
Elck spiegelde zigh in dat nieuw geslepen glas
Een yder zagh zigh zelfs en twijffelde of hij't was.
Niet vreemt, een Gierigaert lacht met de malle keuren
De welcke levende in zijn handel zijn te speuren.
En duysent-mael een Geck 't vermaecklijck voorwerp is
Zelfs zonder dat hij kent zijn eygen beelteniss'.
Wie d'Eer betracht en wil in't blij-spel zijn gepresen
Dat hij Nature laet alleen zijn voorbeeld wezen.
Die wel den Mensch doorziet en door een seldsaem vond
Van zoo veel herten de verborgentheyt doorgrond,
Die wel weet wat dat is een wreckaert, een verquister,
Een Eerlijck man, een Geck, een Vrauw-geluck betwister
Hij maghse op een Tonneel met reden voor de Lien
Doen leven, spreken, en hun handel laeten zien.
Dogh alles dient vertoont met levende koleuren.
Terwijl wij dagelijckx veel grillen sien gebeuren
En dat Nature niet in elck gelijck en werckt,
Zoo word wel licht'lijck door't bewegen iet gemerckt
Van die hun zelven tot uytspoorigheyt gewennen;
Maer yders geest en heeft geen ooge om zulcks te kennen.
Den tijd als meester der veranderingen leert
Dat met verloop van tijd den aert der menschen keert:
Want yder ouderdom heeft sijn vermaeck'lijckheden,
Zijn wetenschappen, en besonderheyt van zeden.
Een Jongh'lingh volght sijn drift door eygen zin'lijckheyt,
En word seer lichtelijck tot qualijck-doen verleyd,
| |
[pagina 34]
| |
Is in't begeiren licht, en traegh in't quaet te vluchten.
In redens ongegrond, en sot in sijn genuchten.
Den mannelijcken tijd stort rijper wijsheyt in,
Men maetight zigh, men tracht naer grootsheyt en gewin,
Men siet selfs verre in het toe-komende, en wij leeren
Ons wapenen om't leet van het geval te keeren.
Den ouderdom vol zorge en lastigheyt vergaert
Gedeurigh schatten, die zij voor een ander spaert,
Gaet traegh en slibb'righ voort, beklagende de zeden
Der tegenwoordigheyt, en roemt op het voorleden,
En onbequaem tot 't geen geschied door jonge Lien
Misprijst in hun, al wat de jaeren hem verbien.
Laet nimmermeer 't geval verdeelen uwe rollen,
Noyt magh een Jongelingh een Grijssaerts plaetse vollen.
Doorsoeckt naukeurighlijck de Steden en het Hof,
Want beyde baeren zij een overvloed van stoff.
't Is daer door dat Moliere in achtinge is gekomen
En moogh'lijcks in sijn Konst op d'eerste prijs magh rômen.
Zijn Schriften vol van geest, gepaert met wijs-beleyt
Sijn leersaem, eerelijck, en vol vermaeck'lijckheyt.
Noyt toond hij zigh tot vuyle of zotten klap genegen,
Af-keerigh van het Lijf uyt-spoorigh te bewegen.
Het Blij-spel vyand van het zuchten en getraen,
Neemt in zijn Verssen noyt geen treurigheden aen.
Het Ampt is daerom niet op Marcten of op Straeten
Met slechte woorden voor Jan-hagel te gaen praeten.
De Speelders moeten met een swier van Edelheyt
In't jocken voortgaen, en met merck'lijck onderscheyt
| |
[pagina 35]
| |
Al de bewegingen van't voorwerp zien te treffen;
Oock naer den eysch de stem doen daelen en verheffen.
Dat 't geen verhandelt word in alle omstandigheyt
Geen ander wegen gaet dan daer't de reden leyd.
Dat noyt geen uytgangh op zigh zelven word gevonden
Maer altijdts 't een Tonneel aen't ander is gebonden.
Draeght in't vermaeckelijck wel zorge datter niet
Ten koste of nadeel van den goeden zin geschiet,
Terentius kan U daer in genoegh verstercken,
Is't dat gij in sijn Schrift den handel wilt bemercken
Van eenen Vader met sijn dwaes-verliefden Soon,
Hoe dat den Soon zigh draeght, op wat voor wijse en thoon
Den Vader hem berispt, hoe dat den Soon die Lesse
Verwaereloost en loopt weêr naer sijn Minnaresse
Zoo haest hij uyt 't gesicht van sijnen Vader is;
Dus overweeght hun staet en hun gestelteniss'
't En is geen af-beeldinge, alleen, het gaet al nader
Het is een Minnaer, 't is een Soon, en waeren Vader.
Ick achte op het Tonneel een wel geschickt Poët
Die zonder schand-vleck of ondeugentheden weet
Alleen door reden aen d'Aenschauwers te behaegen.
Maer die niet als met grof en dobbel-zinn'ge slaegen
Of vuyle woorden mij vermaecken wil, die magh
Met Harlequin, of Volck van diergelijcke slagh,
Ter Straete, op een Schavot, zijn eygen lof uyt-blasen,
Of bij d'onwetende gaen kakelen en rasen.
|
|