Rederijkersspelen

[p. 70]

III
Een leerlijck taefel-spel van drie persoonen

te weten:

1.	Patrija.
2.	Respublica.
3.	Lijbertas.

patrija

 

Godt verleen u paijs, ghij hooge verheven ‘hier.

respublica

 

Sijn woort blijve u bij eewigh sonder endt.

lijbertas

 

Sijnen geest verlichte u int leven ‘fier.

patrija

 

Godt verleen u paijs, ghij hooge verheven ‘hier.

respublica

5

Uwe vijanden moeten sijn verdreven ‘schier¹⁾).

lijbertas

 

In geluck onverandert moet zijn u regiment.

1) weldra.

[p. 71]

patrija

 

Godt verleen u paijs, ghij hooge verheven ‘hier.

respublica

 

Sijn woort blijve u bij eewigh sonder endt.

lijbertas

 

Wel, wie sijt gij, die u dus herwaerts wendt?

10

Tschijnt u persoon ijet sonderlings wil adverteren¹⁾),

 

Want gij dunckt mij heel vreemt te zijn.

patrija

 

Wilt u niet verwonderen van mijn aenschijn.

 

Out ben ick en nootsaecklijck, wilt dit contempleren²⁾)

 

Int begin geschapen vanden Heer der Heeren,

15

Elck even gedienstich, niemant ick versmae.

respublica

 

Wel, hoe is uwen naem?

patrija

 

Ick heete Patrija,

 

Off tVaderlant, anders soo geseijt.

lijbertas

 

Dat sijt gij: de gene, die staet in ongenae

 

Vande hooge goddelijcke majesteijt.

20

Want niet dan distels en doornen men van u verbeijdt,

 

Waer toe meucht gij dan dienen?

1) onderrichten.

2) in aanmerking nemen.

[p. 72]

patrija

 

Hoort nader bescheijt.

 

Ick salt u seggen, geeft mij audientie:

 

Eerst verleen ick den mensch een sonderlinge conventie¹⁾,

 

Dat hij hem over mij mach uijtbreeden,

25

Voor doverval des waters geef ick assistentie,

 

Hooge steijle rotsen quaet om te betreden.

 

Oock geeff ick steen en hout tot huijsen en steden,

 

Daermen hem in beschermt voor krijch en gewelt.

 

Van mij komt ijser en stael om wapenen te smeden;

30

Gout en silver om te munten gelt;

 

Tmetael datmen tot groote bussen²⁾ smelt;

 

En voorts tprincipael³⁾ sult gij noch hooren,

 

Als vlas en kennip⁴⁾, tsij u vertelt;

 

Druijven tot wijn en texcellente kooren,

35

Olij, vleesch, visch, dit meucht gij in mij spooren⁵⁾.

 

Somma, door mij komt alle overvloedicheijt.

 

Hoe kan hem dan ijemant op mij verstooren?

 

Want elck gebruijckt om niet mijn goedicheijt.

respublica

 

Uijt u komt oock veelderhande onspoedicheijt⁶⁾,

40

Als vijperen⁷⁾, baselisken⁸⁾, en sulck gebroetsel.

lijbertas

 

Ja, wapenen en geschut en sulcke verwoedicheijt,

 

En tgout, dat de gierigen strekt tot geen voetsel.

patrija

 

Voorwaer, dat geeff ick elck tot boetsel⁹⁾,

1) toestemming; wel verward met concessie.

2) kanonnen.

3) het belangrijkste.

4) hennep.

5) zoeken.

6) rampspoed.

7) adders.

8) een soort adders, vooral in N.-Afrika, die, volgens het volksgeloof, zelfs door hun adem of blik konden dooden.

9) middel.

[p. 73]

 

Om haer selven te helpen ter goeder intentie,

45

Oock in tijt van noot tot elcx defentie;

 

Maer die dese misbruijcken die doen groot quaet.

respublica

 

Ick kant niet begrijpen.

lijbertas

 

En tis mij te intricaet¹⁾.

 

Mij dunckt, sijn daet ‘en schijnt niet waerachtich.

respublica

 

Hij beroemt hem als een element krachtich,

50

Als taerdrijck machtich ‘wie sout gelooven?

patrija

 

Voorwaer, gij slacht den dooven,

 

Die tal verkeert verstaen watmen prononceert,

 

Of tverstant moet in u sijn gefaeljeert²⁾.

 

Nu, ick sal voort seggen en int klaer ontdecken:

55

Nademael dat Godt hadde geordonneert,

 

Dat elck mensche zijn saet soude verwecken,

 

Soo heeft sich de menscheijt geplant tallen plecken.

 

Inde eerste werelt, doen de deucht was onbesneen³⁾,

 

Alle tgoet sachmen geheel daer toe strecken;

60

De menschen int minste malcander niet misdeen;

 

Nijdicheijt, eijgenbaet stonden subject de reen.

 

Maer naer dat bedroch door practijck⁴⁾ was geboren,

 

Soo sachmen stracx de getrouwicheijt vertreen,

 

Dies menichte der sonden hen oock lieten hooren,

65

Waer door liefde terstont ging verloren,

 

Door tgewelt die tal tot eijgen⁵⁾) bracht door tijrannij.

1) ingewikkeld.

2) tekortgeschoten.

3) onbeperkt.

4) vgl. Cr. O., 51.

5) lijfeigen(schap).

[p. 74]

 

Hierom donnoosele¹⁾) plaets mosten besporen²⁾),

 

Tot versekertheijt om tontgaen haer partij³⁾),

 

Die allengs door goe wetten haer saeck soo brachten bij,

70

Datse veel steden overal hebben konnen fonderen;

 

Hier namen sij tgebercht, daer de zee op een zij,

 

Daer sachmense bosschen en rivieren passeren,

 

Om soo tontwijcken tfortselijck⁴⁾ regeeren,

 

En om te schouwen⁵⁾) sulcken slavernie en bant.

75

Hier in liet ickse over mij multipliceeren,

 

Gevende haer voedsel veel en abondant.

lijbertas

 

Dese reden soude ick verstaen bijkant⁶⁾),

 

Maer ick twijffele noch aen veel saecken.

respublica

 

Nu opent ons voort u materie elegant,

80

Waer in gij den onnooselen oijt quaemt te baeten?

patrija

 

Soo wil icker onder vele weijnich aenvaten⁷⁾.

 

Wat weer konde Leonidas den Lacedemonier bieden,

 

En had hij niet gestreden door de enge straten

 

Uijt Thermophilis, daer hij Xerxes dede vlieden?

85

Themistocles victorie hadde noijt konnen geschieden,

 

En hadden de twee enge stroomen gedaen

 

Als Arthemisis en Salamis⁸⁾ na Herodotis bedieden,

 

Want de menicht der vijanden hadse anders omvaen⁹⁾.

 

Hoe soude Fabius tegen Hannibal hebben konnen slaen,

90

Sonder tgebercht, wilt Lijvius en Josephum lesen.

 

Niettemin al dese wil ick overslaen¹⁰⁾.

 

En waeren de Hollanders oock niet in vreesen¹¹⁾,

1) onschuldigen.

2) trachten te vinden.

3) tegenpartij, vijand.

4) gewelddadig.

5) schuwen.

6) bijna.

7) ter hand nemen, behandelen.

8) zeeslagen bij Artemisium en Salamis (480 v. Chr.), Herod. VIII.

9) omsingeld.

10) ter zijde laten.

11) gevaren: vgl. V.T., 184.

[p. 75]

 

Sonder dat mijn stroomen over tlant waeren geresen?

 

Want veel te swack voorwaer was haer armade¹⁾.

95

Dies ick als nootsakelijck moet sijn gepresen,

 

Om dat ick haer vrij maeckte door Godts genade,

 

Oock haer altijt noch bijstae vroech en spade,

 

Om dat haer partij haer met onrecht wil krencken.

lijbertas

 

U propoost²⁾ is goet, na ick kan dencken;

100

Ick haddet metten eersten soo wel niet overleijt,

 

Maer den mensch, die gij verleent vrijheijt,

 

Dese moeten tgebruijck metter hant beschermen.

respublica

 

Dat bleeck binnen Romen, doen tdaer was ocharmen,

 

Door de vierige en vergifte spelonck,

105

Daer Marcus Curtius³⁾ om u te verlossen in spronck,

 

Een daet waerdich te wesen uijtgesondert⁴⁾).

patrija

 

Noijt en seijde ick anders, sijt niet verwondert,

 

Dan dat ick den mensche nootsakelijck sij.

 

Ick mach wel sonder hem, maer hij niet sonder mij.

110

Daer om moet mij elck voorstaen, geeft mij credentie,

 

Wederstaende mijnen vijant off partij

 

Door kracht van wijsheijt en eloquentie.

 

Hierom Lacenas⁵⁾, wiens soon bleeff in slants defentie,

 

Hoorende van sijn doot, sprack sonder vreesen:

115

Daerom heb ick hem opgevoedt met diligentie,

 

Om dat hij voor tvaderlant ten besten soude wesen.

1) vloot.

2) uiteenzetting.

3) M. Curtius zou, 362 v. Chr., op het Forum te Rome in een kloof,waarschijnlijk door aardbeving ontstaan, gesprongen zijn, om, overeenkomstig het orakel, den toorn der goden te stillen, waarna de kloof ook inderdaad gesloten werd.

4) (afzonderlijk) vermeld.

5) lees:een Lacaena, een Spartaansche vrouw; vgl. Plutarchus, Moral. I, 298 (ed. 1868 Parijs): Θάπτουσά τιζ τὸν υἱὸν, ὡϛ γρ άδιον εὐτελὲϚ προσελϑὸν αὐτῆ. Ὦ γύναι τᾶϛ τύχαϛ, εἶπε. Νὴ τὼ Σιὼ τᾶϛ ϰαλᾶϛ γε, ἔφη. οὗ γὰρ αὐτླྀν ἕνεϰεν ἔτεϰον, ἵνα ὑπὲρ τᾶϛ Σπάρταϛ ἀποϑάϛη, τοῦτό μοι συνέβη.

[p. 76]

respublica

 

Mij dunckt, gij sijt waert te zijn gepresen,

 

Dies thert is geresen ‘waer dat ick ga.

patrija

 

Hoe sijt gij genaemt?

respublica

 

Ick heet Respublica,

120

Off anders geseijt het Gemeen Welvaeren,

 

Die oijt¹⁾ tegenstont, die u wilden beswaeren,

 

Dies ick oock bij dese heeren wesen moet.

lijbertas

 

Respublica? Ja, soo blijft gij ongegroet²⁾.

 

Sij bleven bedrogen, die u oijt gelooffden.

125

O verwarde zeebaeren! o dier met veel hoofden!

 

Die, als Cicero seijt, weerstaet recht en Justitie.

respublica

 

Neen, ick en ben niet van sulcken conditie,

 

Want sulcke vitie³⁾ ‘ick noijt ging plegen.

patrija

 

En waert gij den goeden Camillus⁴⁾ niet tegen,

130

Die in alle wegen ‘u bescherming heeft gesocht?

 

Gelijck oock Scijpio, die gij vals bedocht⁵⁾

 

Uijt Roma hebt gebannen en versonnen⁶⁾;

 

Nochtans hadden sij veel vijanden verwonnen.

 

Cato Censorinus⁷⁾, tdient hier oock verspreijt,

1) altijd.

2) nl. door mij, dus: ik wil u niet groeten (als blijk van vijandelijke gezindheid; vgl. mnl. sonder groete).

3) misslag (lat. Vitium).

4) M. Furius Camillus, die, hoewel later nog herhaaldelijk dictator, ondanks zijn verdiensten (394v. Chr.) verbannen werd.

5) gezind.

6) verzonden.

7) lees: Censorius.

[p. 77]

135

Hebt gij het Burgermeesterschap¹⁾ ontseijt,

 

Hoewel sijn Digniteijt ‘meer hadde verdient.

lijbertas

 

Paulus Aemilius²⁾, al was hij u vrient,

 

Een man waerdich te worden verheven,

 

Wat voordeel hebt gij hem daer voor gegeven,

140

Doen hij tot u proffijt brocht soo veel gelts getast,

 

Dat gij van alle u schulden waert ontlast³⁾?

 

En Lucius⁴⁾, die de stadt van Corinthen spolieerde,

 

Die u al den buijt gaff en selfs niet en begeerde,

 

Aen dien hebt gij doen blijcken een droevigh endt.

respublica

145

Ick sie wel, mijn conditien sijn u heel onbekent;

 

Gij blameert mij als de onbescheijden⁵⁾.

lijbertas

 

Wel, hoe soo?

respublica

 

Gemeen Welvaert, hoe kanmen schoonder bereijen?

 

Voor mij alle boosheijt int gemeen duijckt,

 

Door Iustitia, als die wel wert gebruijckt,

150

Die ick fondere in alle quartieren,

 

Door oprechte overheijt en goede manieren,

 

Met goeden raet ongeveijnst, sonder practijck,

 

Waer door tgemeen floreert algelijck.

 

Mijn weldaet en waer niet wel om sommen⁶⁾.

155

Voor mijn beschermers stelde ick hooge colommen

 

Met verheven beelden, die remonstreerden⁷⁾

 

De eijgenschap haers daets, als de gelaudeerde,

1) consulaat; maar Cato was consul in 195 v. Chr.

2) L. Aemilius Paulus (Macedonicus).

3) na den slag bij Pydna, 168 v. Chr. tegen den Macedonischen koning Perseus.

4) L. Mummius (Achaïcus), 146 v. Chr.

5) onverstandige; als de -, onverstandiglijk (vgl. mnl.).

6) opnoemen.

7) vertoonden.

[p. 78]

 

Die als helden over mijn vijanden kregen victorie;

 

Voorts in koperen tafelen geschreven tot eewige memorie,

160

Waer van Callimachus en Aphidius¹⁾ onversaecht

 

Met Melthiades tleven hebben gewaecht.

 

Wat dunckt u, en ist haer niet wel vergouwen²⁾)?

lijbertas

 

Ick en kan dat voor geen vergeldinge houwen.

 

Gij prijst haer, als gij deet Tijberius Grachus³⁾ groot,

165

Die gij eerdet, en hebt beijde sijn sonen gedoot;

 

Alsulcken eere soude ick wel mogen derven.

patrija

 

Hoe veel hebt gijder in u oploopen doen sterven,

 

Die van u eijschten eenich juweel off gelt

 

Ten behoeve van tvaderlant door noot gequelt?

respublica

170

Ontbeijt⁴⁾, en weest dus doch niet ontstelt,

 

En ondersoeckt u selfs off gij oock sijt sorchvuldich,

 

Want elck is van rechts wegen in dit leven schuldich,

 

Dat hij door verdienst twelvaeren soo sal drijven,

 

Dat het onbeschadicht op sijn nakomers mach blijven

175

Met trou en vromicheijt, tot eendracht streckende,

 

Niet door seditie oproer verweckende,

 

Maer in alle gerustheijt den vrede te meenen,

 

Gelijck Callistratus⁵⁾ gebannen uijt Athenen,

 

En Rutilius⁶⁾ uijt Romen: nochtans onverdient,

180

Niet willende dese om vijant off vrient

1) lees: Callimachus Aphidnaeus (= uit Aphidnae); deze nam deel aan den slag bij Marathon(490 v. Chr.), dien Miltiades won.

2) vergolden; vgl. gegouwen (Bredero, KI. v.d. Koe, 550).

3) Tib. Sempronius Gracchus, vader van de bekende Gracchi, consul in 177 en 163 v. Chr.

4) wacht!

5) beroemd Atheensch redenaar, ook als strateeg bekend (377 en 373 v. Chr.), later na oneenigheid met zijn medeburgers verbannen.

6) P. Rutilius Rufus, om zijn streng beheer der provincie Asia door de pachters aangeklaagd, en verbannen (92 v. Chr.).

[p. 79]

 

Haer vaderlant beschaden door twistige erreuren,

 

Maer hadden liever haer ballingschap te betreuren,

 

Dan trepublijcq te brengen inde minste miserie.

patrija

 

Nu, vervolght doch voort u goede materie,

185

Twaer quaet, dat de selve bleeff verstomt.

respublica

 

Daermen mij bemint, alle ding ten besten komt.

 

Dan ick beken, men moet mij wel regeeren,

 

Niet te strange, maer sachtelijck gouverneeren,

 

Volgende Platoos leere ‘in dees twee dingen:

190

Eerst dat sij tgemeen gelt bewaren sonderlingen¹⁾,

 

Al soude haer eijgen goet daerom verharen²⁾,

 

Voort tweede moeten sij het een deel soo bewaeren,

 

Dat het ander deel daer door niet wert verquist,

 

Want hier om was oijt³⁾ den meesten twist,

195

Soomen tot Roma en Athenen heeft bespoort.

 

Voort dat elck regent na Lucius Piso⁴⁾ hoort,

 

Die trepublijcque met een wet heeft gerieft,

 

Reeckeninge te eijschen alst haer belieft

 

Vande gene die de gemeene penningen handelen,

200

Om soo tondersoecken off sij rechtvaerdigh wandelen.

 

Daermen sulcx onderhout salt aen mij niet ontbreken.

lijbertas

 

Noch en hoor ick u van geen geven spreken,

 

Gelijck men hoort, dat het Patrija doet.

respublica

 

Hoort toe, ick salt u voort maken vroet⁵⁾:

1) afzonderlijk.

2) verdwijnen.

3) vanouds.

4) L. Calpurnius Piso (Frugi), consul in 133 v. Chr., bekend om zijn instellen van een quaestio perpetua de repetundis (lex Calpurnia) tijdens zijn volkstribunaat (149 v. Chr.).

5) uitleggen.

[p. 80]

205

En presenteeren wij niet onse lichamen,

 

Eerst inden veltslach bij Marathon bij namen,

 

Soo dat de Persianen meenden wij waeren ontsinnich¹⁾?

 

In Thermophilis waren wij ons oock onderwinnich²⁾

 

Met Leonidas te laten tleven.

210

Gedenckt oock, wat Lucius³⁾ heeft bedreven,

 

Als hij seijde: elck geve na sijn vermogen;

 

Waer in hij hem een voorganger ging togen⁴⁾,

 

Met meer andere machtige en rijcke.

 

Daer gaven wij soo veel, noijt diergelijcke,

215

Datment seer qualijcken konde opschrijven.

 

Hoewel Patria de stroomen dede drijven

 

Over Hollant door storm en tempeest,

 

Wat waer dat in hem selven geweest

 

Sonder trepublijc der Hollanders en Seeuwen,

220

Die den vijant verdreven vechtende als leeuwen,

 

Boven alle gifte en contributie beperelt⁵⁾?

 

Sulcx dat mijn giften sijn bekent de heele werelt.

 

Denckt bij u selven, ben ick niet nootsaecklijck?

patrija

 

Ick beken, dat waer is.

respublica

 

Maer gij, die dus gemaecklijck⁶⁾

225

Sijt gekleet, wie sijt gij, die mij vlus soo hart was?

lijbertas

 

Ick ben geheeten van outs Lijbertas,

 

Off anders vrijheijt, dies mij ontfanght,

 

Daer veel menschen oijt na hebben verlanght,

 

Die ick noijt en wilde ter hant staen⁷⁾.

1) ontzind.

2) = indic.: onderwonden wij ons, namen wij het op ons.

3) vgl. r. 196.

4) toonen

5) toegerust (met voortreffelijke eigenschappen).

6) keurig.

7) helpen.

[p. 81]

patrija

230

Geen meerder quaet kan over een lant gaen,

 

Dan daer de vrijheijt heel wert verworven.

 

De vrijheijt heeft het doch overal bedorven,

 

Want hoewel de Gallen, Hunnen en Epiroten

 

En meer andere Roomen hebben bestoten¹⁾,

235

Noijt konden sij haer krencken, een groot wonder.

 

Maer door haer eijgen vrijheijt is sij gekomen tonder.

 

Dus gaet het qualijck, daer gij hout de statie²⁾.

respublica

 

Trogus Pompeus³⁾ seijt, dat eens de natie

 

Van Bactra werde geschoncken de vrijheijt

240

Vande Romeijnen, maer hebben de selve ontseijt⁴⁾,

 

Seggen: tis beter, dat wij in uwen dienst volherden

 

Dan vrij sijn, en daer na dobbel slaven werden.

 

Want geen meerder quaet dan daert al vrij ‘is.

lijbertas

 

Mij dunckt, dat elck van u mijn partij ‘is,

245

Nochtans sietmen elck vlijtich na mij loopen.

 

Hoord ick Patria flus in sijn reden niet nopen⁵⁾,

 

Dat hij verleende bosschen, bergen en rivieren,

 

Hier enge kluijsen, daer donckere duwieren⁶⁾,

 

Om dat elck int sijne de vrijheijt sou behouwen,

250

En met lijff en goet die beschermen souwen,

 

Soo lange sij daer in constant ‘bleven?

patrija

 

Dat seg ick niet, om dat elck sou sonder bant ‘leven,

 

Maer om dat elck tsijn sou besitten binnen en buijten,

1) bestookt.

2) regeert; vgl. Everaert XIII, 538.

3) Pompeius Trogus, van Gallische afkomst, tijdgenoot van Livius, schreef een groot historisch werk, Historiae Philippicae, in 44 boeken.

4) geweigerd.

5) bespreken.

6) spelonken.

[p. 82]

 

In alle gehoorsaemheijt onder sulcke statuijten,

255

Als wijsen raet sou ordonneren voor trepublijck.

respublica

 

Heeft vrijheijt niet geschent tLacedemonsche rijck,

 

Twelck goet was, eer daer de giericheijt regeerde?

 

Maer soo haest tgemeen tot propria¹⁾ begeerde,

 

En doude politie²⁾ quam tot infractie³⁾,

260

Soo volchde terstont tquaet nieu met exactie⁴⁾,

 

Dies hem elck een met rijckdom ging omgorden⁵⁾,

 

Waer door sulck⁶⁾ rijcke stracx barbaris⁷⁾) is geworden,

 

En dat al door vrijheijt, die daer had tregiment.

patrija

 

Door de vrijheijt was Augustus soo geschent,

265

Dat hij Ovidius in Ponto heeft versonnen⁸⁾;

 

Oock Sulla was van u mede soo verwonnen,

 

Dat hij Arminium⁹⁾ uijtbande bloot;

 

En Domitius Nero heeft Senecam gedoot;

 

Marius Sisiphum Sereniam¹⁰⁾ verjaechde.

respublica

270

Julius Caesar trijck oock grootlijcs plaechde,

 

Maeckte hem selfs keijser sonder wille des raets,

 

Waer door binnen Roomen quam soo veel quaets,

 

Dat deendracht des rijcx om laechis getogen,

 

Doude vrede vernielt, de twaelf tafelen gescheurt,

275

De welsprekende Cijcero heeftet oock betreurt.

 

Dit quam al door u met groot verkleijnen¹¹⁾.

1) eigendom.

2) bestuursinrichting.

3) verbreking.

4) afpersing.

5) toerusten.

6) menig; vgl. V.T., 315.

7) lees: barbarisch? (= barbaarsch).

8) vgl. r. 132.

9) lees: Marium? Marius is in 88 v. Chr. door Sulla verbannen. Misschien heeft de naam van zijn vaderstad Arpinum hier op een of andere wijze invloed gehad; want r. 269 wordt de juiste naam gebruikt.

10) ?

11) minachting (voor de rechten der burgers).

[p. 83]

patrija

 

Door u Sijlla. vergoot tbloet der Romeijnen,

 

Dat mer door ging van deen poort tot dander;

 

Door de vrijheijt volcht de boosheijt malcander¹⁾.

280

Gij sijt te schouwen²⁾ als het meeste verdriet.

lijbertas

 

Neen, ick en ben sulcke onbetoomde vrijheijt niet,

 

Die gemeenlijck spruijt uijt onbeleefde daet,

 

Waer uijt dat dan rijsen tweedracht en haet,

 

En soo allenskens twist met ongemake³⁾,

285

Waer van gij republica sijt doorsake.

respublica

 

Uijt de vrijheijt en quam noijt veel profijts,

 

Maer wel tijrannij om trepublijc te verkorten,

 

Want de gene daer gij u bloet voor sout storten,

 

Diens bloet stort gij sells als een verwurger.

patrija

290

Men behoeft geen burger, die meer behoeft als een burger,

 

Nochtans overtreet gijt al met groot onrusten.

lijbertas

 

Niemant is vrij, die daer dient sijn eijgen lusten,

 

Noch geen rijcke en sal nimmermeer bedien⁴⁾,

 

Die over haer selven niet en konnen gebien.

295

Wie mij ontfangt, heeft een kostelijcke gave,

 

Off anders blijft gij des boosheijts slave,

 

Soo in vele daden oijt is bevonden.

 

Maer, Republijcka, hoord ick u niet vermonden⁵⁾,

1) volgt de eene boosheid op de andere.

2) vgl. r. 74.

3) schade.

4) gedijen.

5) vgl. V.T., 154.

[p. 84]

 

Hoe gij u leven met Melthiades hebt geavontuijrt?

300

Waer door Callimachus en Aphideus¹⁾ ongetruijrt²⁾

 

Opgerecht sijn, soo gij segt, veel calommen³⁾,

 

Wast niet om datmense vrije Atheniensers sou nommen⁴⁾?

 

Voorts de heerlijcke daet van Leonides,

 

Oock den grooten scheepstrijt van Themistocles,

305

Doen hij wijff en kint inde schepen dede vluchten,

 

Was niet al om mij haer roepen en suchten?

 

Men most mij eerst door veel bloets verwerven.

respublica

 

Tis waer: Liever willen wij altsamen sterven,

 

Dan wij sulcke vrijheijt wilden abandonneren.

lijbertas

310

Ick hoor wel, wij sullen noch accorderen.

 

Maer laet mij eerst een weijnich seggen,

 

En van veel tijrannen maer een uijtleggen,

 

Als van Periander⁵⁾, die veel edel kinderen deed ontmannen,

 

En sijn sone dede hij uijt Corinten bannen,

315

Liet daerenboven verbiedende weten,

 

Dat niemant hem en gave drincken noch eten.

 

Oock hadde hij sijn eijgen wijff doen dooden;

 

Heeft oock al de vrouwen van Corinten ontboden

 

Al haer kleeren uijt te trecken thaerder schanden,

320

Die hij terstont opentlijck dede verbranden,

 

En hondert andere, soomen bij Plutarchum⁶⁾ mach lesen.

 

Ick laet oock de seven Siciliaensche⁷⁾ in haer wesen.

1) vgl. r. 160.

2) zonder (om hen) te treuren? Of meer een rijmlap?

3) = colommen; vgl. r. 155.

4) noemen.

5) tiran van Corinthe (627-586/5 v. Chr.), omtrent wiens regeering allerlei overleveringen bestaan.

6) Plutarchus (Moral. II, 1351) zinspeelt terloops op het verbranden der vrouwenkleeren en vermeldt verder (ib. 1047/8) alleen het verhaal der - voorgenomen - ontmanning en dat van Sosicles (r. 323 vlgg.), met verwijzing naar Herodotus, die ook alle andere meedeelt (zie ald. III, 48 vlgg.; V, 92/3).

7) nl. tirannen.

[p. 85]

 

Maer hoort, wat Sosicles der Corintier ambassaet

 

Orreerde inden vollen Lacedemonischen raet,

325

Want sij Periander weder wilden insetten,

 

En als sij met goeden raet daer op gingen letten,

 

Soo sprack Sosicles: Wilt gij ons weer tijranniseren,

 

Soo geeft u selven eerst ondert streng begeeren

 

Van een tijran en wilt sulcx verdragen leeren;

330

Welcke reden die vanden raet soo overleijden,

 

Dat sij Periander trijck en alle hulp ontseijden.

 

Och waer int vaderlant elck soo gesint met mij!

patrija

 

Ick weet u conditie van herten blij;

 

Van veel wert gij begeert, maer van weinich onderhouwen.

respublica

335

Geen vijant, hoe groot, mach eenich lant benouwen,

 

Daer niet en wert gebruijckt dongetoomde vrijheijt.

patrija

 

Hierom Plato tot die van Athenen vrij seijt,

 

Dat men meer wijsheijt heeft van doen

 

Om de vrijheijt te bewaeren avont en noen,

340

Dan sterckheijt en macht om haer te verkrijgen.

lijbertas

 

Ontbeijt¹⁾, en wilt noch een weijnich swijgen,

 

En met voordacht wilt op mijn reden letten.

 

Ick vrijheijt ben oock onder de wetten,

 

Soo Cicero tot die van Roomen dat spelt:²⁾

345

Hoewel gij vrij en ander luijden heer sijt gestelt,

 

Nochtans moet gij de vrijheijt in stilheijt gehoorsamen.

1) vgl. r. 170.

2) uitlegt.

[p. 86]

 

Hier vooren heb ick geseijt, wat de vrije betamen¹⁾,

 

En wat tijrannie is, kondij daer uijt wel letten²⁾.

 

Dus heb ick vrijheijt oock mijn vrije wetten,

350

Want waer geen wet is, daer is oock geen heer,

 

Daer en is oock geen Godt noch godlijcke leer,

 

Daerom moetmen mij houden in groote reverentie,

 

Onvermindert³⁾ Godt, trecht, en de conscientie,

 

Maer weijnighe zijnder dese boosheijt afgestorven,

355

Mits⁴⁾ quade wille, diet al heeft bedorven.

 

Hier mede overslaende⁵⁾ alle oude geschiedenissen,

 

Hoort Patria, was flus niet uw bediedenisse,

 

Hoe Godt zijn waterstroomen wijt uijt spreijde?

 

O gij Respublica, wast oock niet dat gij zeijde

360

Vande vroomheijt der Zeeuwen en Hollander?

 

Hoe kloeckelijck dat bij stont deen den ander,

 

En alsoo den vijant uijt haer erf verjaegden,

 

Wast niet al om mij dattet haer behaeghde,

 

Dat zij lijff en leven daer omme lieten?

365

Zonder dat zij haer noch laten verdrieten,

 

Maer totten lesten mij noch sullen beschermen:

 

Niet datse heel vrij als onbetemden willen swermen,

 

Maer thaere vrijelijck besitten, na vrijheijts aert,

 

Om tgeen haere voorouders hebben gespaert

370

Haer kinderen naer te laten ongemolesteert⁶⁾.

 

Dese vrijheijt wert hier door mij gefigureert⁷⁾:

 

Die anders van mij spreeckt, ick segge daer toe neen.

respublica

 

Ick lij⁸⁾, dat het waer is.

patrija

 

Wij behooren alle drie bij een,

 

Ondancks haer, die voor ons fenijn bereijen.

1) = betaamt; vgl. Ned. Wdb. II, 2204?

2) opmerken.

3) daargelaten.

4) door.

5) vgl. r. 91.

6) ongerept.

7) zinnebeeldig voorgesteld.

8) beken.

[p. 87]

lijbertas

375

Voorseker, uijt dit lant vrij niet en scheijen,

 

Want door goet recht zijn wij hier geplant.

respublica

 

De getrouwe herten hebben ons gebracht int lant,

 

Door dautoriteijt van overheijt en magistraten.

patrija

 

En bijsonder door u hoocheijt uijtermaten,

380

Die voor ons hebt gedaen zoo menigen tocht.

lijbertas

 

Ghij hebt mij oock tot mijn oude fleur gebrocht,

 

De tijrannie verjaeght vol van blamatie.

respublica

 

Dies nu ophouden alle confiscatiën,

 

Met al tmoorden door der Inquisiteuren raet.

patrija

385

Wij zijn bevrijt van menich ellendich quaet,

 

Dies wij u prijsen met alder¹⁾ vromen.

respublica

 

Wel, segt mij, waerom zijt ghij hier gecomen,

 

Bij dees edele heeren hoogh geacht?

patrija

 

Ick hebbe een letter mede gebracht

390

Voor dese heeren seer edel van geeste.

1) alle.

[p. 88]

respublica

 

Met een letter kome ick oock ter feeste,

 

Die ick dese heeren begeere te schencken.

lijbertas

 

En tmijn is oock een letter, na ick kan dencken,

 

Siet daer, noijt vremder sake bedreven.

patrija

395

Wel nu, laetse ons dese heeren geven,

 

En siet watse spellen, tis mijn begeer.

respublica

 

Wat spellen sij?

lijbertas

 

Sij spellen: e.e.r.,

 

Aen elcke zijde, hoe dattet staet.

patrija

 

Mijn dunckt, dit woort is Retrograed¹⁾,

400

Te recht hoort haer eere in abondantie,

 

Want het waert zijn haer elegantien,

 

Door tvolbrengen van haer hooge offitien.

lijbertas

 

Die van Corinten schoncken sonder petitie

 

Alexander voor deze haer Burger-recht,

405

Hoewel them scheen te wesen een daet seer slecht²⁾,

1) men kan het - als ere gespeld (vgl. r. 426) - ook van achteren naar voren lezen.

2) onbeduidend.

[p. 89]

 

Maer als zij seijden tselve niemant thebben geschoncken

 

Dan Hercules en hem, soo dede tontfoncken

 

Zijn hert in vreuchden heel boven schreven¹⁾.

 

Noch meerder eer wert u van ons gegeven,

410

Want, edele heere, ghij sulcx waerdich zijt.

lijbertas ²⁾

 

Die, als Augustus, in u doen volhaerdich zijt,

 

Die Furnium schonck zijnen gecondemneerden vader,

 

Waer deur hij tleven behielt, als drucx ontlader³⁾;

 

Dies Furnius sprack: keijser, ick blijf gebreeckelijck,

415

Want deer, die ick u wensch is onuijtspreeckelijck;

 

Wat gifte ick u gaef, zij is wel te kleijne⁴⁾.

 

Zulcke eere wenschen wij u int gemeijne,

 

Voor de weldaden bij u aen ons betoont.

patrija

 

Al wiert Marius⁵⁾ Agrippa met deerencroon gecroont,

420

Zijn eere was bij deze eer niet te gelijcken.

lijbertas

 

Soo en doet die oock van Decius⁶⁾.

respublica

 

Regulus⁷⁾ moet wijcken,

 

Met al die drepublijcke ‘van Romen oijt voorstonden.

1) mv.; vgl. Mnl. Wdb. VII, 755.

2) lees: Respublica.

3) verlosser; vgl. Gentsche Spelen v. Sinne, 33: .... dezen gheest is altijts sdrucs ontladere.

4) Seneca, De Beneficiis II, 25.

5) lees: Marcus. M. Vipsanius Agrippa ontving voor zijn diensten aan Octavianus de corona rostrata of navalis.

6) P. Decius Mus, redde, 343 v. Chr., het Rom. leger uit de insluiting der Samnieten, waarvoor hij een rijke belooning en hooge eerbewijzen ontving.

7) M. Atilius Regulus, 255 v. Chr. door de Carthagers gevangen genomen en volgens de overlevering, op gruwzame wijze door hen ter dood gebracht, na te Rome den vrede met hen ontraden te hebben.

[p. 90]

lijbertas

 

Epaminondas¹⁾ moet stilstaen.

respublica

 

Ja Homerus vermonden,

 

Die Achillem prijs jonde ‘boven Hectors vroomheijt,

425

Diomedes en Ajax...

respublica ²⁾

 

Dit als in droom leijt³⁾;

 

Deze Ere de bloom⁴⁾ heijt ‘boven alle Grieckse daden.

patrija

 

Aristoteles en Socrates

lijbertas

 

Hoe wijs van raden,

 

Uwe Ed. genade ‘gaetse veer te boven.

respublica

 

Ja, zijn voorsienicheijt

lijbertas

 

Moet men meer als dUlijsses loven,

430

Zoo dat beproeft hebben haer vijanden.

respublica

 

Sij zijn als den tweeden Josua,

1) aanvoerder der Thebanen in hun overwinningen bij Leuctra en Mantinea (371 en 362 v. Chr.).

2) lees: Lijbertas.

3) dit beteekent niets; vgl. mnl. dats droom.

4) roem.

[p. 91]

lijbertas

 

Die de beloofde landen

 

Nam uijt de handen ‘der Cananeen.

respublica

 

Sij zijn als den tweeden Sampson.

lijbertas

 

Dies wij spelende tot haer treen

 

Als de maeghden deen ‘in Davidts dagen.

respublica

435

Als hij binnen Jerusalem quam en had verslagen

 

Goliath, die quam plagen ‘de Israelijten.

patrija

 

Wat eere men dees dede is niet waert twee mijten¹⁾.

lijbertas

 

Al sout ijemant spijten ‘tegen deer, die wij toonen.

patrija

 

Want dit geschiede door particuliere persoonen,

440

Maer die wij met eer loonen ‘is al verder bekant.

lijbertas

 

Als door de Vrijheijt selfs

patrija

 

En door het Vaderlant.

 

Geen gift soo groot om bij dees gift te gelijcken,

1) niets hoegenaamd; vgl. Cr. O., 104.

[p. 92]

respublica

 

Noch te compareren, want ick respublijcque,

 

Als autentijcke¹⁾ ‘met dander u geve eere.

445

Hier mede uwen oorlof, vermogende heere,

 

Neemt in danck ons onkonstich verclaeren²⁾,

 

U vroomheijt heeft het verdient telcken keere.

 

Hier mede uwen oorlof, vermogende heere.

 

Wij wenschen dat deere ‘daglijcx in u vermeere,

450

Tot uwen grooten lof en tvaderlants welvaren.

 

Hier mede uwen oorlof, vermogende heere,

 

Neemt in danck ons onkonstich verclaren,

 

Wilt dees eer met genuchten eewich bewaeren.

 

Godt kent thert.

finis.

1) vermaard.

2) verhaal.