Multatuli Encyclopedie

Tandem,

(Lat. tandem bona causa triumphat: eindelijk zegeviert de goede zaak) door m. in maart 1878 opgericht genootschap om ‘Max Havelaar te pensioneeren’. Men slaagde erin dit initiatief geheim te houden. Pas in 1892 werd er door *Vitus Bruinsma over gepubliceerd (Ter Gedachtenis aan Multatuli, uitgegeven door de Vereeniging ‘De Dageraad’, Amsterdam, 1892, p. 14). Het genootschap, waarvan vele van m.'s vrienden (o.a. Bruinsma, *C. Vosmaer, *De Haas, *Roessingh van Iterson, *Versluys en *Admiraal) lid waren, functioneerde van 1 april 1878 tot 1 april 1882 (lidmaatschapskaart, vw xix, p. 296). De minimale jaarlijkse bijdrage was f 5,- (cf. Vosmaers administratie over 1879, vw xx, p. 113).

m. koesterde grote verwachtingen van dit genootschap. Zo schrijft hij op 30 maart 1878 aan Mimi:

‘Het [Tandem] moet en zal grandioos worden. Een kans van mislukken is niet te bedenken. Je vraagt hoeveel sectiechefs ik benoemd heb. Op 't oogenblik 19. (...) Zoodra 't me schikt (...) verhoog ik 't getal sectiën. Maar ook zonder myn toedoen, zullen ze aangroeien. De sectie die vol is (chef & negen leden) breekt in tweën. (polypenstelsel) Maar, nog eens, ik weet 'n middel om wel 100 sectien te stichten, en zal 't over 'n maand of 'n paar maanden doen. De financieële uitslag zal ryk zyn.’ (vw xix, p. 398)

Op 7 april 1878 bericht hij dat er al 22 sectiën benoemd zijn en dat er nog 7 à 8 op de nominatie staan (vw xix, p. 445). De sectiehoofden werden echter gewaarschuwd ‘niet lichtvaardig in 't uitreiken van ledenkaarten’ te zijn (brief aan Vosmaer d.d. 17 maart 1878, vw xix, p. 326). In 1882 werden de Tandem-bijdragen voor een groot deel in het *Huldeblijk opgenomen. Enkele trouwe vrienden bleven daarna eigen bijdragen sturen (cf. de administratie van M.J. de Witt Hamer, vw xix, p. 945). Het Tandem heeft M. geen financiële onafhankelijkheid gebracht. Bruinsma concludeert in bovengenoemde publikatie over Tandem ‘dat het leed onder de te groote verwachtingen die Multatuli van de nauwgezetheid zijner vereerders in hunne offervaardigheid koesterde’.

[p. 456]

Sinds 1987 bestaat de stichting ‘Tandem 2’ om de studie van m.'s leven en werk te bevorderen.