Multatuli Encyclopedie

Indië,

(Nederlands-Indië), sedert de dagen van de voc het meest uitgestrekte en produktieve wingewest van Nederland, werd in 1949 door officiële soevereiniteitsoverdracht als de staat Indonesië van Nederland onafhankelijk verklaard. Van 1839 tot 1856 was dd. er, met enkele onderbrekingen, als ambtenaar werkzaam. Zijn ervaringen daar waren doorslaggevend voor zijn verdere leven. Het Indisch beheer en politieke bestuur vormen een hoofdthema in Max Havelaar, Minnebrieven, Over vryen arbeid en Nog eens: Vrye Arbeid. Behalve daar wordt Indië ook behandeld in Wijs mij de plaats; ‘Brief aan de kiezers van Nederland’; ‘Brief aan den Gouverneur-Generaal in ruste’ en ‘Brief aan Ds. W. Francken Az.’.

De inrichting van het bestuur in Indië wordt door Multatuli in de Max Havelaar uiteengezet (vw i, p. 58 e.v.). In noot 14 (1881) merkt hij hierbij op dat het in 1860 volstrekt noodzakelijk was de Europese lezer te informeren over de inrichting van het Indische bestuur: ‘En meer nog: op de hoofdplaatsen in Indië zelf was, kort geleden nog, 't mechanisme van ons Bestuur een gesloten boek.’ (vw i, p. 320). Ook in zijn beide werken over Vrije Arbeid gaat Multatuli uitvoerig op dit onderwerp in.

In de Minnebrieven worden de uitzuigers van Indië aan de kaak gesteld in de *Kruissprook:

‘Al wat er knaagt aan Insulindse knoken,/Al wat er zuigt aan de Insulindse koe,/Al wat er hangt aan d'afgestroopten tepel,/Al wat er zwelt van 't afgezogen bloed!’ (vw ii, p. 114)

En Multatuli waarschuwt verder:

‘In Indië zal de stryd gevoerd worden om de wereldheerschappy. (...) Nederlands-Indië zal dus verdedigd moeten worden. Maar die verdediging zal zeer zwaar vallen, ja onmogelyk wezen, wanneer de inlandse bevolking gemene zaak maakt met de aanvallers... of met de ongeroepen beschermers, wat compleet hetzelfde is. En 't behouden van de Indische bezittingen zal gemakkelyk wezen, als de bevolking ons steunt.’ (Minnebrieven, vw ii, p. 81-83)

In Over Specialiteiten hekelt Multatuli de onbevoegdheid van de kamerleden om Indische belangen te behartigen:

‘Indië gaat verloren - er is geen woord van waar, schrik dus nog altyd niet, ik stel maar iets - Indiën is in de war... vry-arbeid... kultuurstelsel... algemene ontevredenheid... ministeriële krises zonder eind... aardbevingen... overstromingen... echtliberale meerderheid... allerlei ongelukken. Alzo: Specialiteiten voor! Daar zyn ze. A kan kasi api zeggen. Hy is dus een halve Maleier, en the right man. Maar... B heeft het gebracht tot 'n soendaas tjokot seuneuh, en C tot 'n ongestameld javaans ndjaloek geni’ [vert. (3): ‘geef of breng me vuur’] (vw v, p. 525)
‘Slechts zeer onopmerkzame lezers zullen deze bemoediging voor iets anders dan ironie hebben gehouden. (...) De toestand in Indië is erbarmelyk. De zaken gaan er zo hard achteruit als 'n franse maarschalk lopen kan.’ (aantekening uit 1879 bij Over Specialiteiten, vw v, p. 640)

*Raad van Indië *gouverneur-generaal *resident *assistent-resident *regent *Insulinde