Het land van de dorst

[p. 231]

Een gedenkteeken

Het ‘Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap’ heeft reeds veel vroeger, op instigatie o.a. van H.H. van Kol, pogingen aangewend om ter eere van Tinne een zuil op te richten in de nabijheid van Murzuch, in de Uadi Bergiug.

In zijn werk ‘In de kustlanden van Noord-Afrika’ vertelt van Kol niet zonder trots dat hij de stoot gaf aan deze actie, en dat hij er oorzaak van mocht zijn, dat Nederland zou ‘toonen, dat, waar de mannen des oorlogs, wier roem gespaard gaat met bloed en tranen, vaak zoo uitbundig worden verheerlijkt, het ook zijn tol van eerbied wilde betalen aan deze martelares der werken des vredes, aan deze te lang vergeten Heldin der Wetenschap’.

Schamper vermeldt hij dan verder, dat de zuil niet kon worden geplaatst, ‘uit vrees voor vernieling door de Touraregs’, waarmee hij onmiddellijk te kennen geeft dit volk slecht te kennen, en te zijn afgegaan op verhalen en boeken van menschen die al niet veel beter waren geinformeerd.

Welke ‘werken des vredes’ Tinne heeft verricht, en waaraan zij de toch niet geringe titel van ‘Heldin der Wetenschap’ verdient, verzuimt hij te melden. Zijn heele verhaal trouwens, en dat geldt van alle verhalen (geschiedschrijving mag het niet heeten), die ik over Tinne in het Nederlandsch vinden kon, is overal in strijd met de feiten, en, wat misschien nog erger is, mankeert volkomen het gevoelig instinct dat de kitsch van de waardevolle dingen scheiden moet.

[p. 232]

Kolonel Amato, die de geschiedenis van Tinne uitnemend kende, en reeds in een van onze eerste gesprekken ietwat ironisch de historie van deze landgenoote te berde bracht, wees mij o.a. op de enkele bladzijden die over Tinne in Zolli's voortreffelijk werk ‘Nel Fezzan’ te vinden zijn.

Vijf en veertig jaar na de dood van Tinne (zij werd op de eerste Augustus 1869 bij Tessaua in de Uadi Bergiug door enkele mannen van de Ulad bu Sef, en voornamelijk door een zekere Osman Bud, met een kromzwaard doodgeslagen), teekende Zolli de historie op uit de mond van een oude neger, Abdallah ben Alua, die toen nog in Murzuch leefde.

Na vijf en veertig jaar kon hij er nog niet anders dan met aandoening en een zekere weemoed over spreken, zegt Zolli.

Tinne had, komende uit Egypte, een poos in Murzuch gewoond, in het gastvrij huis van dezelfde Fezzannees.

Hij en zijn broer, Sidi Mohammed ben Alua, hadden de Hollandsche met groote gastvrij heid en vriendelijkheid opgenomen.

Zij was in Murzuch aangekomen vanuit Egypte, langs de oasen en nederzettingen van Siva, Giarabub, Augila, Marade, Zella, Sebha, en Guddua, met een escorte van zoowat tien man en twee Tripolitaansche bedienden. Zij voerde in haar trein veel sieraden, waardevolle voorwerpen, ja zelfs meubels mee. Een spiegel van meer dan een meter hoog (en, als ik Zolli in de rede mag vallen, waaraan herkent men beter en duidelijker de Heldin der Wetenschap?), had meer

[p. 233]

in het bijzonder de bewondering van haar beide gastheeren opgewekt.

Tinne vertelde, dat zij de bedoeling had verder te trekken naar Centraal Afrika, en allereerst naar Gat, en vroeg haar gastheeren haar te helpen met het bijeenbrengen van het voor de reis noodige, en vooral van de bescherming, die zij op deze reis immers nog meer dan op het reeds afgelegde gedeelte zou behoeven.

Abdallah ben Alua ried haar toen aan het oogenblik af te wachten waarop een groep karavaanvoerders, die hij goed kende, en die volkomen betrouwbaar waren, terug zouden zijn gekeerd uit El Gatrun. Met die mannen als escorte zou zij zeker veilig en wel Gat bereiken.

Tinne echter, gewend haar eigen zin te doen, en door de buitensporige geldmiddelen, waarover zij de beschikking had, ook gewend dat al haar grillen konden worden uitgevoerd en al haar wenschen bevredigd, sloeg de raad van haar gastheer in de wind, en begon vast zelf alles in gereedheid te brengen voor de reis. Haar geleide kon dus alleen bestaan uit in Egypte door haar gekochte slaven (laffe en niet aan gevaren en strijd gewende individuen, die waarschijnlijk gewend waren andere diensten te verrichten dan militaire en huishoudelijke), een gids uit Murzuch, een vijftal mannen van de stam Ulad bu Sef, in passage naar Gat, en het wonderlijke koppel Hollandsche matrozen, dat deel uitmaakte van Tinne's hofhouding. Dit bonte karavaantje vertrok in de namiddag van den negen-en-twintigsten Juli 1869 in de richting van Gat.

Zij had in het huis van haar gastheeren, in een van

[p. 234]

de door haar gebruikte kamers; wat meubelen achtergelaten, en de beide broers vroegen haar voor haar vertrek de deur te verzegelen. Aanvankelijk weigerde zij dit te doen, maar toen Abdallah bleef aandringen, deed zij het ten slotte.

Haar gastheer deed haar uitgeleide, en begeleidde de karavaan enkele kilometers ver langs de karavaanweg naar Um el Haman. Bij het afscheid nemen zei Abdallah haar nog dat hij de Ulad bu Sef niet beslist wantrouwde, maar dat zijn hart toch vol slechte voorgevoelens was. Tinne lachte daarom, en vroeg hem spottend, waarom hij toch zoo'n donker gezicht zette? Waar hij eigenlijk bang voor was?

De wijze man kon niet anders antwoorden dan met een van die vage, overvolle wenschen, waarin men daar alles besluit: Allah is machtig en barmhartig, hij weet welke de juiste weg is.

Teruggekeerd in zijn huis, waar hij eerst na het vallen van de duisternis aankwam, zei hij tegen zijn broer: ‘We zien haar nooit meer terug.’

Mohammed antwoordde alleen: ‘Dat Gods wil zich voltrekke.’

Want hij was een heilig man.