Het land van de dorst

Slaven

De negers werken op de putten. Zij zijn verbroederd met de kleine ezels en werken met deze, zoolang het dag en leven is.

Bij het opgaan van de zachte helling stapt trager de ezel, en vormeloos zakt de bokkenhuid tot op de waterspiegel. Als zij tot aan de rand van bron en bekken gekomen zijn, schudt de neger het koord, dat aan alle kanten het water gorgelend de zak zal vullen. Dan keert hij zich en klakt met de tong, en helpt de ezel, dat er vaart komt in zijn stijve, tengere pooten, die dan snel van de helling trippelen, tot boven de waterzak zich uitstort in de houten goot, die naar de akkers voert. Het water dat verloren gaat, valt klaterend en met hooge, zuivere geluiden diep naar beneden en wordt daar weer één met de blinkende, koele effen-

[p. 220]

heid. En weer keert de neger, en weer keert de ezel, en weer trekken beiden, en geen andere rust is de zwarte werker gegeven dan die noodig is om het blanke zweet uit de oogen te wisschen.

Ja, dit zal ik allereerst zien als iemand mij de naam Traghen noemt.

En heel het paradijs zal even schuil gaan achter die van zweet glanzende duisternis van negerlijven, die rusteloos bezig zijn om het in stand te houden.

Zijn er nog slaven?

Hebben dan niet overal de naties en de volken zich beijverd om wat zij menschonteerend noemden en onmenschelijk, af te schaffen, en is het strenge vonnis van de volken, die zich ter onderscheiding cultuurvolken noemen, niet reeds lang gestreken over de landen, waarin het menschenlijf nog een prijs heeft, en de som van een leven vol arbeidsmogelijkheid nog een handelswaarde?

Zijn hier nog slaven?

Als ik het Torelli vraag, zegt hij, kort en bondig, neen. De slavernij is hier afgeschaft. Iedereen is vrij om te gaan of te staan waar hij wil, en de Italiaansche regeering zette een streep onder eeuwen en eeuwen van gedwongen arbeid en geboren dienstbaarheid.

Maar als ik verder kijk en verder vraag, en niet rust voor ik de regels ken van dit vreemde spel met menschen, dan blijkt me dit evenzeer slavernij als de anisette bougha was, al had ook dat vocht dan een andere naam.

Zolli, de oud-gouverneur van Lybië, geeft in zijn boek een heele lijst van heerschende en dienstbare families, aan elkander geketend door de niet uit te wisschen

[p. 221]

wetten van traditie, en vanaf het eerste levenslicht voorbestemd, de een om den ander te dienen, de andere om meedoogenloos en zonder eenig medegevoel te heerschen over de een.

Is dit geen slavernij meer, omdat in theorie deze neger, hij of zijn vader van Tombouctou gekomen door het zand, hij of zijn vader opgedreven voor de kameelen uit, hij of zijn vader geroofd, verkocht, gedwongen tot dit hardste van alle levens, heen kan gaan naar.... Ja, waarheen? Waarheen kan dit mensch zonder denkvermogen, zonder spraakvermogen schier, dit wezen, waarvoor de naam analphabeet nog veel en veel te veel herinneringen zou oproepen aan de mogelijkheid de rede in hem te wekken en werkzaam te doen zijn, dit lastdier, deze trekkracht van een zonder twijfel ‘godvruchtige’ en ‘heilige’ koran-belijder, heen gaan? Welke van de vier windstreken moet hij het zand intrekken om te belanden op een plaats, waar de maatschappij hem herbergen wil en voeden en kleeden?

Waar vindt hij een meester die hem, naast een schamel deel van de oogst en een overkleed, eens in het jaar nog zijn deel geeft aan rust en belooning en goedheid en waardeering?

Die plaats bestaat voor hem niet, en de decreten bleven hem onbekend en hij is bevrijd zonder de vrijheid te proeven.

O, ik weet wel: volgens de papieren wet krijgt hij een derde van de oogst, die groeit op de akkers welke hij bebouwt, en is zijn patroon gehouden hem daarbij kleeren, goed voedsel en goed onderdak te geven.

Maar in werkelijkheid zijn zij, die hun meester amper kunnen verstaan, nu zij zelfs in een menschenleven, en

[p. 222]

generaties soms, hun eigen taal niet voor het Arabisch hebben verruild, gewone slaven.

Daar helpen alle wetten en decreten niet tegen, en zou er zich een bestuurder tegen verzetten, wees er zeker van dat de patroon bezweren zal, dat de man diep bij hem in het krijt staat, en dat er nog jaren en jaren noodig zullen zijn, eer hij door zijn werk zijn schuld heeft afbetaald, wanneer er tenminste in de tusschentijd niet weer bij is gekomen.

Zij werken, van voor zonsopgang tot aan zonsondergang, werken als beesten, vreten als beesten, en slapen als beesten in de hoek van een stal. Onderwijl zit hun meester bij de poort van de moskee, en spreekt traag met zijn vrienden, prevelt de deugden van den profeet, of wacht, zooals nu, geduldig voor het ‘gemeentehuis’, totdat de majoor hem een hand komt geven en een compliment komt maken. Als hij vanmiddag met zijn vrouwen getafeld heeft, zullen zijn witte, bekussende handen, waarmede hij nimmer eenig werk deed, de slip van zijn bournous over het muurtje rond zijn palmentuin beuren, en langzaam loopend, op zijn immer nieuwe, gele muilen, zal hij toezien of zijn gespan negers wel rusteloos arbeidt en niet de dag verluiert....

Ook de kinderen van deze verdrukten bezoeken het schooltje, dat de Italianen hebben gesticht, terwijl zij vroeger van iedere vorm van onderwijs waren uitgesloten.

En dat zal op de duur wel verandering brengen in de toestand, verwacht men.

Het spijt mij.... ik verwacht het weer niet.

Precies als de verschrikkelijke ransel-toestanden in

[p. 223]

de huwelijken hier, en de nog sterker slavernij, waarin een zeker deel van de niet-gehuwde vrouwen hier zucht, komt ook dit wanstaltig misbruik van de medemensch voort uit de gemeenheid en de verdorvenheid van de Arabier.

Het is een uiting van de perfidie en de maatschappelijke zede-loosheid, die met de nauwkeurige observatie van de koran-raden schijnbaar voortreffelijk is overeen te brengen.