Het land van de dorst

Umberto Cuttica

Luitenant Umberto Cuttica.... laat ik het reisverhaal een wijle onderbreken om de onbekende historie van een der velen te vertellen, een geschiedenis, welke in al haar eenvoud meer zegt over het triestig lied van de snelle eerste Italiaansche overwinning in Lybië. Cuttica was met een colonne van Fezzaneesche Askari's en een tiental Italianen op 17 November gelegerd in Ubari, in het hart van de Uadi El Gial, en brak die dag het kampement op, om te marcheeren naar Gat. Een afstand van vierhonderd kilometer, met een eerste drenkplaats op tweehonderdvijftig kilometer afstand: Serdeles.

Hij had een zend- en ontvangapparaat bij zich, een paar vrachtauto's, en was behoorlijk uitgerust voor een normale marsch.

In de morgen van de 17de November zond hij het gewone, voorgeschreven telegram naar het commando van Fezzan in Brach, dat de marsch onder normale omstandigheden was hervat.

[p. 190]

En verder? Verder moet men de geschiedenis reconstrueeren uit enkele half verminkte, slecht en gedeeltelijk doorgekomen telegrammen.

Wat is er gebeurd tusschen 17 November en het oogenblik, waarop de sergeant-marconist Mernone het telegram seinde: ‘Zijn aangevallen, luitenant Cuttica is dood,.... van de infanterie zwaar gewond, veertig Askari's zijn gesneuveld en de anderen muiten; stuur ons een commandeerend officier, munitie, verband, voedsel....’

Dan ving geen enkele post meer iets op. Geen noodkreet, geen laatste vraag om hulp, niets.... Alleen een kort telegram, waarin een van de radio-telegrafisten aan een vriend en collega in Sirte vraagt om zijn vader zijn laatste groet te brengen, nu hij die wel niet weer zal zien....

Daartusschen-in moet men de tekst plaatsen van het marconigram dat het commando uit Brach aan de troep in nood moest zenden: ‘Heel Fezzan is in oproer; kunnen geen hulp zenden; ga door naar Gat’.

Tusschen de zeventiende November en ongeveer half December moet zich het drama hebben afgespeeld, en de reconstructie die generaal Siciliani er later van gaf in zijn Paesaggi Libici, kan niet ver bezijden de waarheid zijn.

Hij veronderstelt dat, waar op de dag van Cuttica's vertrek heel Fezzan al in onrust en oproer was, reeds vrij kort nadat de marsch hervat was, de eerste Askari's, in wien men te spoedig vertrouwen had gesteld, en die men zeker veel te vlug een goed geweer in de hand had gegeven, tot desertie zijn overgehaald. Zij zullen behalve hun geweren, ook een deel van het

[p. 191]

voedsel hebben meegenomen en een part van de munitie. Van een gebaande weg was geen sprake, zoodat Cuttica in het diepr liggende deel van de Uadi maar langzaam zal zijn vooruitgekomen, van oase naar oase, met een colonne die na enkele dagen al gewonde voeten had van de rotsachtige bodem, en voortdurend nerveuzer werd in de atmosfeer van verraad en hinderlaag.

Cuttica zag in dat het bereiken zelfs van Serdeles een onmogelijkheid was, en moest dus kiezen tusschen een langzame dood door honger en dorst voor hem en zijn troep, of een terugtrekken op Ubari, met de kans daar een beleg, zeker eenige tijd, te kunnen weerstaan. Hoe dikwijls zullen ze gedwaald hebben in de bakenlooze zandzee? Hoeveel hoop was er nog in hun hart, toen ze voor het eerst de minaret van Ubari's heiligdom, de moskee van Sidi-el Hag Assen, weer op de einder zagen?

Ze moesten het fort heroveren op de rebellen, die het hadden bezet, en misschien is Cuttica bij dat eerste gevecht al gesneuveld.

In ieder geval duurde het tot 11 December, dat de zender werken ging en over een afstand van duizend kilometer het korte bericht verspreidde van de kleine post in de woestijn. Tripoli hoorde het en kon niet helpen, en Brach hoorde het en moest de ellendige boodschap seinen, die ik hierboven overschreef.

Daarna? De radiotelegrafisten (vijf waren er, toen Cuttica vertrok), zullen een voor een gevallen zijn; de apparaten konden niet meer werken, toen de benzine voor de motor verloren was of opgebruikt, en alle aandacht van de verzwakte en gedunde bezetting

[p. 192]

was noodig om de vijand van de ruïneuze muren der vesting te houden.

Een van de kanonnen die in Sebha waren buitgemaakt, werd tegen het fort in stelling gebracht, en daarna moet snel de eerste horde aanvallers over de muren zijn gegaan.

Wie is het laatst gevallen, vermoord, op de punt van de bajonet gestoken? De rebellen hebben groote verliezen geleden (later werden successievelijk fragmenten van een brief teruggevonden, die daarover eenig licht verspreidden), maar tenslotte de vesting veroverd en vernield.

Zestien jaar later stonden de Italianen weer in de ruïne van de vesting, en verzamelden er de resten van die eenmaal hun leven verdedigden tot het bittere eind, om die te transporteeren naar het kerkhof van Tripoli.

Wie mag men schuld verwijten, en wie aansprakelijk stellen voor de dood van Cuttica en de zijnen, en van zoovelen die in Fezzan gebleven zijn?

Men mag minstens verbaasd zijn over het volslagen gebrek aan verantwoordelijkheid, dat de Italiaansche regeeringsperiode van die dagen kenmerkte, een zorgeloosheid die door het verdacht-snelle verloop van de eerste occupatiestrijd zeker had moeten worden wakker geschud.

En, die zorgeloosheid veroordeelend, begrijpt men beter de eerbied en aanhankelijkheid, die in het koloniale leger bestaan ten aanzien van de groote zaak van het Italiaansch fascisme, dat van de eerste dagen van de re-occupatie af tot nu toe zijn legers heeft gesteund met kracht en volharding.