Het land van de dorst

[p. 158]

Socna, oord van rebellie

Hon ligt midden tusschen de twee andere, kleinere centra van el Giofra: Socna en Uaddan. Als men in de blakende, hard-witte zon de blanke gevels van de vensterlooze, potdicht gesloten huizen ziet, uit zand en water en palmstokken opgetrokken, en, dat ze niet al te zeer overbuigen naar elkaar, om de paar passen door gekalkte, de straat overhuivende bogen gesteund, kost het eenige moeite zich de recente geschiedenis van dit gebied te verbeelden in dit décor.

En heel moeilijk valt het te gelooven dat dit voor een woestijncentrum welvarende stadje eigenlijk maar een bijvrucht is van de militaire activiteit die hier nog geen tien jaar geleden werd ontplooid.

Men kent zoo ongeveer de geschiedenis: hoe Italië Tripoli (el Giofra, Fezzan en Cyrenaïca) bijna zingend kon binnentrekken, schier overal ontvangen met eerbetuigingen en teekenen van onderwerping, en hoe de oorlog nog maar nauw begonnen was toen een, door het défaitistisch toenmalige Italiaansche regeerings-college in de steek gelaten, bezettingsleger hals over kop moest vluchten, voor de opgestane stammen en hoofden uit.

Men weet dat tot onder de muren van Tripoli's citadel de vaan van de opstand woei, en hoe de door de Senussita aangestelde leiders en bestuurders hun oude afpersers- en uitbuitersrechten hernamen, in de naam van de eenige en waarachtige profeet.

Socna, de plaats die veertig kilometer ten Westen van Hon ligt, was tot de Italiaansche occupatie bestuurd,

[p. 159]

gekneveld, uitgemergeld mag men wel zeggen, door de gebroeders Sef ben Nasser, die het recht over leven en dood, practisch alle bezittingen en alle negen-en-dertig duizend dadelpalmen die de oase rijk was, in hun schurkachtige handen hadden tezamen gebracht.

Toen diep in de (toen nog ontoegankelijke) gebieden van Fezzan de eerste schoten vielen en de opstand snel en onweerhoudbaar Noordwaarts kwam, verlieten de Sef ben Nasser's hun residentie Socna, en brachten hun bezittingen en families naar Hon over.

Socna, dat de Italianen hartelijk ontvangen had en ook werkelijk trouw was gebleven aan de beloften, den vreemden heerschers gedaan, en dat was opgeleefd in de korte tijd dat door de Italianen de verschrikkelijke heerschappij van de Sef ben Nasser's was weggevaagd, werd nu vanuit Hon grondig en zonder medelijden gestraft voor deze vriendschap aan Italië bewezen.

De nu openlijk in rebellie tegen het nieuwe bewind gekomen vroegere heerschers brandden de palmentuinen plat en vernielden het grootste deel van de huizen. Aan dit woeden van de broers Sef ben Nasser was het te wijten, dat, de reoccupatie-opmarsch eenmaal begonnen, de expeditie zich allereerst orienteerde naar Hon, waar generaal de Bono op 17 Februari 1928 de vlag kon hijschen, nadat de troepen de bijna verlaten plaats waren binnengegaan.

In November van hetzelfde jaar, toen het fort nagenoeg voltooid was en het kampement grondig versterkt, ontdekte de legerleiding een complot, door de naar het buitenland gevluchte Sef ben Nasser's gesmeed met de chefs en familiehoofden in Hon, om, samen met de

[p. 160]

oasebevolkingen van de buurtschappen, een aanval te doen op de Italiaansche bezetting.

Onmiddellijk nadat het complot ontdekt was, liet kolonel Amato (die ik later ontmoette op zijn verre post in Sebha, en die mij daar boeiend en meesleepend van de reoccupatieoorlog te vertellen wist) de leiders er van onder de bevolking van Hon, in generale en gedwongen presentie van alle inwoners ophangen, en deporteerde hij de bevolking in massa naar de kust, om daarmee te voorkomen dat opnieuw contact met de opstandelingen in het achterland zou worden gezocht.