In excelsis

[p. 214]

Leonard van Limoges

WELKE HEILIGE ZOUDEN WIJ VANDAAG BETER KUNNEN KIEZEN, OM ER onze gedachten aan te wijden, dan Leonard de Kluizenaar, Patroon van allen die in de gevangenis zuchten. Hij staat in de glorieuze kalender der Kerk omgeven van andere groten. Van Carolus Borromeus, die ons voor ogen zou houden hoe een actief mens, met een gaaf en mannelijk karakter, in de kracht Gods een werkelijk ongelooflijke berg werk in zijn leven kan verzetten. Hoe hij, vandaag een geleerde achter de lezenaar, morgen een heldhaftig verpleger kan zijn, die in etter en wonden hetzelfde heilige raadselschrift van Gods Aanbiddelijke Wil leest, als in de geschriften der Vaders.

Maar we zijn in deze tijd allen zo bijzonder in de gevangenis geïnteresseerd. Tienduizen-

[p. 215]

den zijn er eergisteren uit verlost, tienduizenden zijn er gisteren binnen gegaan.

Langs de straten zien we de grauwe colonnes trekken van die gestraft worden voor ernstige, maar ook voor totaal onbelangrijke vergrijpen, of omdat hun rechters over bepaalde zaken anders dachten dan zij. Overal houden de advocaten zich uit hoofde van hun ambt, de naastbestaanden en vrienden uit hoofde van hun genegenheid, en nog veel anderen zich krachtens hun gekwetst rechtsgevoel met het verlossen van gevangenen bezig.

Het is nog altijd een werk van barmhartigheid.

Leonard van Limoges, wiens feest in de hemel en op aarde op 6 November gevierd wordt, leefde in de tweede helft van de zesde eeuw. Geboren onder de trotse daken van een machtige burcht in de landstreek rond Orleans, uit ouders die tot Clovis' hofhouding behoorden, werd er van hem verwacht dat hij zijn koning zou dienen als legeroverste en hoveling. Hij gaf er de voorkeur aan te behoren tot de leerlingen van den heilige Remy, die wel de Samuel van de Franse koningen wordt genoemd.

Deze leermeester verkreeg van zijn vorst het heerlijk voorrecht gevangenen in vrijheid te mogen stellen, wanneer hij meende dat deze de vrijheid wederom verdienden of opnieuw waardig konden worden.

En Leonard, wiens faam als verstorven, heilig en vroom man, tot de koning was door-

[p. 216]

gedrongen, verkreeg op zijn aandringen een zelfde gunst. De geschiedenis zegt dat hij geen gelegenheid voorbij liet gaan om van zijn merkwaardig recht gebruik te maken.

‘Misbruik’ zullen de kwaadaardige mensen van zijn tijd wel hebben gezegd. Want er waren toen natuurlijk mensen, (en men zou soms menen dat ze er nóg zijn!) die hun eigen rechtvaardigheid, hun eigen voortreffelijkheid, hun schuldeloosheid, (hun ‘zuiverheid’ zouden sommigen het thans noemen) door niets meer en beter bevestigd zagen dan door de veroordeling en de straf van anderen.

Maar Leonard had natuurlijk gezien hoe heldere ogen achter muren en heiningen dof worden, hoe de glans van durf en moed verbleekt, hoe de blijdschap uitdooft en tot schichtige moedeloosheid wordt.

En hij had ook gezien hoe vrouwen hunkeren naar hun beschermer en beminde, hoe kinderen eerst vurig verlangen naar hun ouders, dan onverschillig worden en verwilderen, omdat de heilige band van het gezin is stuk gebroken.

Hij wist hoe overstelpend de vreugde is en de aandoening, wanneer de wereld weer groter wordt dan de afstand tussen poort en poort, de horizon weer vèr wijkt en de vrijheid als een bonte vlinder voorgaat langs de wegen.

Dat was de aardse beloning voor zijn werk, de genoegdoening voor zijn hart. Op de Hemelse beloning vertrouwde hij echter méér dan op die welke de mensen plegen te schen-

[p. 217]

ken, en daarom gaf hij de gevangenen méér dan de vrijheid alleen. Hij gaf ze de gedachte aan Christus' voorbeeld en aan het eeuwig doel des levens, en zó vast geloofde hij zelf aan wat hij leerde, (want dat is het geheim van iedere prediking en haar sterkste kracht) dat zijn gevangenen niet alleen bevrijde burgers werden, maar verloste zielen, die voortaan leefden in dagelijkse gemeenzaamheid met hun God.

Leonard onttrok zich aan de bisschoppelijke waardigheid, die hem was toegedacht, hij onttrok zich aan de veilige rust van het klooster. In een bergwoud vond hij de eerlijke weerbarstigheid van de natuur die hem de beste omgeving toeleek voor het dagelijks gevecht waarin vlees en begeerte moesten overwonnen worden.

En rond zijn kluis kwamen de trouwe volgelingen wonen, wier aardse en wier zonde-ketenen hij stuk had doen springen.

Hij wees ze een perceel grond aan, waarop zij hun nooddruft konden telen. Harde, stugge, weerbarstige grond, die werkelijk met zweet als doordrenkt moest worden, alvorens er de wijnstok gedijen wilde en de groenten er mals wilden worden.

Want in niets woont de zuiverheid des harten en de ootmoed zó zacht en zó veilig, als in een lichaam dat het gevecht met de vermoeienis kent.

Daarom keek hij in bruine, blije kindergezichten, wanneer hij zich op het altaar van de

[p. 218]

Mariakapel, die zij hadden gebouwd, naar zijn kolonie omwendde.

Want tot een kolonie groeide zijn bos-der-bezinning. Gevangenen die door het aanroepen van zijn naam, soms ver in vreemde landen, de ketenen van handen en voeten zagen glijden, kwamen tot hem om het sterke brood van zijn woord en zijn voorbeeld. Familieleden en vrienden stelden zich onder zijn gezag.

En toen hij met de woorden van de heilige Andreas de dood begroette: ‘O dood, zo lang verlangd, wees welkom!’, uitgestrekt op de plavuizen van zijn geliefde kapel, toen was er niet één die niet met hem had willen reizen naar die oneindige glorie die hij hun immer gepredikt had als het uiteindelijk loon.

Bidden wij tot de heilige Leonard om troost voor de gevangenen, om hun spoedige bevrijding, en opdat wij zelf tuchtvol mogen leven in de vrijheid van de kinderen Gods.