In excelsis

[p. 209]

Sint Kwintijn

O, HET WAS WERKELIJK EEN MODELCOMPAGNIE, 'N EDELGARDE, DIE DAAR LANGS DE brandende wegen, door de geblakerde velden naar Frankrijk trok. Bronzen, gespierde jonge mannen, die de kohorten van de keizer zouden kunnen voeren van overwinning naar overwinning, overal waar maar de adelaar zijn blik zou richten. Het bevelen was hun aangeboren en de moed tot de deugd van elke dag geworden. En nu zij allen door het doopsel herboren waren en ingelijfd in de jonge legioenen van den Christengod, nu zij het heilig Kruis erkenden als het enig teken van hun waardigheid, nu bedwongen zij met moeite hun geduld. Langer en langer maakten zij hun dagmars en korter hun lichte sluimering. Lopend aten zij van de druiven en een enkele slok uit de beek was hun lafenis genoeg.

[p. 210]

Tot de dag kwam dat zij in de blauwe schaduw van een stadswal van elkander afscheid namen. Sommigen getweeën, anderen alleen, trokken zij naar het gebied dat hun was toegewezen, om de blijde boodschap te brengen en het heilig ongeduld van de heilsverwachting.

Kwintijn was de rijzigste onder hen, en niemand had ook maar één ogenblik verwacht dat hij een gezel zou kiezen. Hij was naar lichaam en ziel een athleet, en als hij sprak over de duisternis van heidendom en zonde, zwollen hem de spieren als een pantser aan het lijf.

Kozen Krispijn en Krispinianus, die ook tot dit vurig commando behoorden, de nederige stiel van schoenmaker om zo, de mensen dienend in het stof, hen des te gemakkelijker te overtuigen van hemel en zaligheid, Kwintijn bevestigde zijn prediking door onstuimige mirakelen. Hij genas blinden en lammen, verjoeg de koorts die hele families tot bevende wrakken had gemaakt, gaf maaglijders de gezondheid en de opgeruimdheid weer, en gaf de moeders haar stervende zuigelingen, nadat hij ze ten hemel had geheven, weerom, om zich met haar te verblijden om de appelblos die in hun wangen schoot.

Hij begreep dat hij de mensen moest helpen, altijd maar weer helpen, nimmer rekenend op hun dank, nimmer zichzelve verheffend, nimmer misbruik makend van zijn invloed die dagelijks wies. Als men hem eren wilde, kniel-

[p. 211]

de hij en bad; als men hem belonen wilde, trok hij zich terug om met het slechtste brood en een simpele kroes water zijn maal te doen. Zijn daden geurden en zijn gedrag was beschamend voor hen die de gedachten overvol hadden van wulpsheid en tafelgenot. Zo gebeurde het dat juist zij, die zich in de aanvang spottend verzetten, plots onder zijn prediking als het ware vermorzeld werden, bevend schreeuwden om verlossing en als kinderen zich vastgrepen aan de mouwen van Kwintijn's wijde kleed.

Hoe dankte hij dan met deze verlosten samen God en hoe stralend van blijde moed trokken zij de dag daarop uit om zelf te getuigen van hun nieuw verworven bezit!

Maar er waren nog andere Romeinen in Gallië, die hun trots en hun zelfgenoegzaamheid, zo ver van Rome verwijderd, als de beste deugden van hun ras beleden, en die het christengeloof niet anders konden zien dan als een bijgeloof van raddraaiers en oproermakers. Dat her en der deze dwazen hun kinderachtige bijeenkomsten hielden, was nog daar aan toe, maar dat een Romein als Kwintijn, zoon van een senator, en met de geur van de huisgoden zijner moeder als het ware nog in de kleren, niets beters wist te doen dan zover van huis dwalen om dit schatplichtig volk op te zetten tegen de keizer en de almachtige beschermgoden van het rijk, dat was onduldbaar. Rictiovarus, landvoogd in 's keizers naam, hoorde voor de eerste maal op een van zijn vele straf-

[p. 212]

expedities, spreken over Kwintijn en zijn opstandig werk. Hij brak onmiddellijk zijn beulskamp op en spoedde zich naar de versterkte vesting die later Amiens werd, om, daar nauwelijks aangekomen en van het reisstof ontdaan, Kwintijn voor zich te laten brengen. En toen hij de fiere, innemende en imponerende figuur daar, in een gelapt, afgedragen bedelkleed voor zich zag staan, steeg hem eerst recht de woede naar het hoofd.

Het werd een lang en verschrikkelijk gevecht. De eer van de keizers, de goden en het rijk met de adembenemende woede van Rictiovarus aan de ene kant, de glorie van God, het geloof in de verlossing, de levende heilsverwachting èn de stralende overtuiging en offervaardigheid van Kwintijn aan de andere zijde. Dan werden de overredende woorden verscheurende zwepen, en na de zwepen kwamen de pijnbank en de brandijzers, en alles wat Rictiovarus in zijn tot waanzin en bedwelming geklommen gramschap maar bedenken kon.

Gekleed in een korst van bloed en wonden ligt Kwintijn dan in de diepste en vuilste gevangenis, maar door alle roosters en gewelven heen klink zijn stem die de ene psalm na de andere aanheft.

In de nacht zegt een engel hem aan zich gereed te houden en tegen de morgen gehoorzaamt hij aan het bevel: ongehinderd gaat hij door deuren, poorten en voorhof, langs de voltallige wacht, om op het grote plein voor het Romeins paleis zó fel en overtuigend te predi-

[p. 213]

ken dat nog eer de dag volledig is opgegaan, meer dan zeshonderd toehoorders luide roepen om de Doop.

Ook zijn wachters komen toegelopen, en als Rictiovarus uit zijn roes ontwaakt roepen de eigen soldaten hem toe dat zij het vertrouwen in de goden van Rome verloren hebben en geen andere Heer meer erkennen dan de God van Kwintijn.

Overgebracht naar Saint Quentin, herbegint daar het eeuwig twistgesprek, de martelingen en het grootse gevecht van de waarheid tegen de leugen. Op de laatste dag van October sterft Kwintijn, na uren lang door zijn stad- en standgenoot gemarteld en bespot te zijn, door het zwaard. Die, door soldaten gedwongen, terzijde staan en toezien, heffen de handen van schrik wanneer zij zien hoe een sneeuwwitte duif als vanuit de hals opstijgt en zwierend ten hemel vaart. En als de stip verdwijnt aan de hemel is er over hun hoofden een stem die allen duidelijk verstaan, en die zegt: ‘Kwintijn, trouwe dienaar, kom en ontvang eindelijk de kroon die Ik je heb bereid. Zie, de koren der engelen halen je in om je juichend te vergezellen in het Hemels Jeruzalem’.