In excelsis

[p. 167]

Nothburga

O, HET WAS VOLSTREKT NIET VREEMD VOOR NOTHBURGA, DE WEG NAAR HET BERGslot in te slaan! Zo gauw haar kinderoog iets verder had gekeken dan de kleine bloemen vlak voor de voet, hadden vader en moeder haar het kasteel gewezen, dat sterk en rustig tegen de bergwand leunde. En later, toen ze arm in arm met haar vriendinnen al wat verder zwierf, buiten de dorpse erven en de bloemige weien, stonden ze vaak te kijken aan de poort. Daar was altijd iets te beleven. Een bestofte ruiter die aankwam en met stijve benen over het voorplein liep. Karl, de oude poortwachter, die te week van gemoed was om zelfs maar een kip te slachten, maar die graag plagend zijn hazelaren stok ophief tegen de meisjes, die dan hun boezelaar over het hoofd sloegen en deden of ze vreselijk schrokken van zijn gebaar. Of,

[p. 168]

het allermooist, die jachtstoet! Dan waren en dag tevoren hun broers en de knechten van thuis opgeroepen om als drijvers mee te gaan. Ja, dan kwamen ook de grote mensen van Rottenburg wel kijken, want de jachtstoet van Hendrik, hertog van Karinthië, was als een kleurig, vrolijk feest.

Zij herinnerde zich al die onbezorgde uren uit haar meisjestijd, nu ze vandaag voor het eerst op het slot in betrekking ging. Vader en moeder waren gezeten boeren, en het loon dat Nothburga ontvangen zou, mocht ze gerust voor zich zelf behouden. Maar op het kasteel, zei de moeder, ben je onder andere mensen. Je zult er veel dingen leren die je nog niet kent, en je zult later beter je eigen meiden en knechten behandelen, als je zelf weet wat gehoorzamen betekent. Vader had daarbij telkens geknikt, zoals hij gewoonlijk deed wanneer moeder uitsprak wat zij samen bedacht en besproken hadden.

Ze konden haar met een licht hart laten gaan, hun Nothburga. Hun eigen vroom leven, hun voorbeeld van soberheid en weldadigheid hadden van hun dochter een braaf en onschuldig meisje gemaakt, fris en blijmoedig, met een hart vol goede wil en nooit zó blij als wanneer zij anderen helpen kon.

Zes jaar had Nothburga op het slot gewerkt als keukenmeid, toen eerst haar meester, en daarna ook Jutta, zijn vrouw, stierf. Jutta was als een moeder voor Nothburga geweest en zij en haar gemaal waren de hemel dankbaar dat

[p. 169]

zij in Nothburga niet alleen een goede hulp, maar ook een heilige huisgenote hadden gevonden.

Als zij aan het poorthuis de aalmoezen uitdeelde, wisten die beide zeer wel, dat Nothburga soms een oven vol brood extra bakte, alleen om weg te schenken. Maar zij wisten ook dat Gods zegen met Nothburga over het slot gekomen was.

En omdat Jutta maar al te goed het karakter van haar schoondochter Otilde kende, die met haar zoon Hendrik was getrouwd, en die nu meesteres zou zijn, vermaande zij deze nog van haar sterfbed toch Nothburga en haar armen in ere te houden, opdat Gods zegen niet zou wijken van het huis.

Wat doet echter de afgunst, de heerszucht, de hoogmoed, wat doen al die zwarte dieren wanneer men ze niet uit het hart bant, maar ze er een warm nest bereidt?

Otilde was een harde meesteres. Ze deed Nothburga dagelijks gevoelen, dat deze maar een boerenmeisje was, bestemd om haar, de gravin, te dienen en die moest voldoen aan iedere nuk en iedere gril. Nothburga dankte God die de laatste jaren zo weinig van haar nederigheid gevraagd had, en Otilde had zich geen ootmoediger dienstmaagd kunnen wensen.

Maar juist die rust des harten, dat onverstoorbare van 't gemoed stak Otilde zo, dat ze eerst Nothburga verbood haar armen ook nog maar iets te schenken, en haar daarna zelfs bij Hendrik aanklaagde. Nothburga zou oneerlijk zijn

[p. 170]

en zich zelf verrijken met goed en etenswaren die haar niet toebehoorden. Misschien kende Hendrik zijn vrouw maar al te goed en herinnerde hij zich de zorgen van Jutta, zijn moeder. Maar toch was de argwaan gewekt en toen hij Nothburga op het voorplein ontmoette, terwijl zij iets in haar voorschoot droeg, eiste hij bars, dat zij hem tonen zou wat daarin was. ‘Wat brood en vlees’, had Nothburga gezegd, ‘dat ik van mijn eigen noenmaal heb gespaard voor een zieke.

Maar toen de voorschoot openging, waren er wat ruwe spaanders in, zoals men gebruikt om het vuur te ontsteken.

Hendrik meende dat Nothburga hem had willen bespotten, en toen zijn vrouw daarop bleef aandringen, joeg hij Nothburga smadelijk uit haar betrekking weg. O, hoe zwaar vielen haar de schreden, nu zij in het dal van de Inn bij een inhalige boer moest gaan werken. Want naar haar ouders wil zij niet, voor deze schande van haar is weggenomen.

En zo werkt zij dan jaren op het land, biddend voor allen die zij kent, maar ook voor de familie die haar zo smadelijk en onrechtvaardig behandeld heeft. Van de ochtend tot de avond ziet zij, uitdagend en tartend, het kasteel staan, en het is alsof de gedachte aan de schande en de vernedering op die manier altijd levend in haar moet worden gehouden.

Maar op de Rottenburg was met Nothburga de zegen uit huis verdwenen. Otilde werd ernstig ziek en toen Nothburga (die nog altijd op

[p. 171]

de hoogte bleef van alles wat er in haar vroeger tehuis, dat zij nog zo liefhad, gebeurde) haar wilde bezoeken, werd dit gaarne toegestaan. En de klare, eenvoudige goedheid van Nothburga straalde zo uit in Otilde's door ziekte murw geworden hart, dat zij zich gewonnen gaf aan de goedheid. Zij bekende Nothburga vals beschuldigd te hebben. Maar daarvoor was Nothburga niet gekomen. Ze sprak met Otilde over de eindeloze barmhartigheid Gods en toen zij haar meesteres in het stervensuur met haar man alleen liet, wist zij dat een rouwmoedige ziel het Vaderhuis ging zoeken.

In haar boerendienst teruggekomen, werd zij hoe langer hoe meer een ingekeerde stille vrouw, van de morgen tot de avond op zoek naar God en zijn liefde.

Maar Hendrik wilde nu ook goedmaken wat aan de vrome maagd bedreven was. Hij reed naar haar toe, steeg eerbiedig van het paard, ontdekte zich, en vroeg haar vol ontroering om toch weer terug te keren onder het dak van de Rottenburg, nu hij daar een nieuwe vrouw, Margaretha van Hoheneck, binnen zou voeren. Openhartig vertelde Nothburga hoe ze zich elke dag een balling had gevoeld, en hoe gaarne ze daarboven weer God, de armen en het gezin zou dienen.

Zo werd zij weer de toevlucht van allen, die rond haar waren: de vertrouwde hulp, de raadgeefster, de vriendin.

Toen zij ging sterven, stond heel het gezin dat zij zo trouw gediend had, de graaf en de gravin

[p. 172]

met hun vijf kinderen, rond haar. Nothburga zegende de kinderen, die zij als een moeder bemind had.

Zij was acht en veertig jaar oud toen zij in 1313 stierf.