In excelsis

[p. 152]

Lodewijk de Vrome

HET MOET WEL EEN VERBAZINGWEKKEND GEZICHT ZIJN GEWEEST IN DIE RUIGE TIJD van kruistochten en tournooien, een machtig heer, een groot krijgsman, een koning van Frankrijk, zonder baard. En hoezeer dit tot de verbeelding van het nageslacht heeft gesproken, blijkt wel uit het feit, dat de barbiers Sint Lodewijk als hun patroon vereren. Deze koninklijke patroon was echter meer dan vorst van een uitgestrekt land, hij was een Heilige, brandend van ijver voor het geloof, waarvan zijn land zich trots ‘de oudste dochter’ noemde, en vol liefde en mededogen voor de armen en wezen, de lievelingen van God.

Zijn moeder, Blanche, die de meest koninklijke vrouw van haar tijd was, - zij mocht er zich immers op beroemen dochter, nicht, vrouw, zuster, moeder en tante van koningen te zijn -,

[p. 153]

zei hem eens, toen hij nog als kleine prins met de jachthonden speelde op het kasteel van Poissy: ‘Mijn zoon, ik zou je liever in het graf zien, dan bezoedeld door één enkele doodzonde’. Lodewijk heeft deze woorden nooit vergeten; hij kastijdde zijn lichaam en richtte zijn leven in volgens de regel van St. Franciscus' Derde Orde. En hij werd ook de voornaamste patroon van deze Orde.

Twee dingen hadden zijn warme, koninklijke belangstelling, de zorg voor de armen en de onkreukbaarheid in de rechtspraak. Iedere Zaterdag begaf hij zich naar een plaats, die slechts aan enkele ingewijden bekend was, en daar verzorgde hij de ongeneselijk zieke zwervers, gaf hun te eten en waste hun nederig de voeten. Vaak ook nodigde hij hen en vele andere behoeftigen in zijn paleis, op vigilie- en feestdagen soms wel tweehonderd, verhalen de oude kronieken, en hij, de koning, bond zich dan een voorschoot om en diende aan tafel. Op gezette tijden ook zond hij rechtschapen en wijze mannen door het land, die de rechters ondervroegen en de rechtzittingen bijwoonden, teneinde toe te zien, dat er waarlijk recht geschiedde in Frankrijk. Lodewijk's tijd kenmerkte zich geenszins door vrede en rust. Het gistte in gans Europa. Er dreigden tweespalt en scheuring in de Kerk. Toen hij op de 30ste November 1226 op twaalfjarige leeftijd de troon besteeg, was ook Frankrijk het toneel van burgeroorlog en rooftochten. Maar God beschermde de jonge vorst zichtbaar. Na zijn diep-betreurde

[p. 154]

dood konden de geschiedschrijvers met recht getuigen: nooit was het zo vredig en veilig in Frankrijk als onder zijn bestuur.

Sint Lodewijk maakte Marguerite, de oudste dochter van Raymond Béranger, graaf van Provence en Forcalquier, tot zijn koningin. Een ‘rijk’ huwelijk volgens onze kleine menselijke begrippen sloot hij daarmee zeker niet, haar bruidschat bestond immers uit slechts tienduizend livres. Maar de koning had in haar ogen de ziel gezien van het meisje, dat hem trouw zou zijn en zou volgen, waar hij ging, zelfs op zijn verste reizen en in de gevaren van het slagveld. Tien kinderen schonk zij hem, vijf jongens en vijf meisjes. En toen haar het bericht werd gebraccht, dat de koning ver weg, in de vreemde was gestorven, trok zij zich terug in het klooster van Sinte Clara, dat zij had gesticht bij St. Marcel-lès-Paris, waar zij bleef tot haar dood, toen de armen wenend achter haar lijkbaar gingen.

Veel leed berokkende Sint Lodewijk de gedachte, dat de Heilige Plaatsen, waar Jezus had geleefd, onder de zware bezetting der Mahomedanen zuchtten. Meermalen maakte hij plannen, naar Palestina te trekken, aan 't hoofd van een groot leger, om Jerusalem te bevrijden, doch telkens weer hielden dringende staatszaken hem van dit voornemen af. Tot de dagen kwamen, dat hij zwaar ziek werd, en heel Frankrijk de hemel geweld aandeed, dat de koning voor zijn land en volk behouden zou blijven. Toen deed Lodewijk de gelofte dat hij een Kruistocht zou

[p. 155]

ondernemen, wanneer hij genezen zou zijn. En ofschoon zijn raadslieden het welslagen der onderneming ernstig in twijfel trokken, omdat ook de vorige kruistochten op een mislukking waren uitgelopen, hield de koning zich aan zijn woord, rustte een groot leger uit en trok aan het hoofd van een illustere stoet edelen en soldaten naar het Zuiden.

De sombere voorgevoelens van 's konings adviseurs werden werkelijkheid. Het Christenleger behaalde aanvankelijk enkele successen, maar bij Mansourah raakte de koning met al zijn baronnen en wat er hem aan troepen nog overbleef, in gevangenschap. In de boeien bewaarde hij echter volop zijn geestkracht en waardigheid. Tegen teruggave van Damiate en betaling van een enorm losgeld vrijgelaten, begaf hij zich naar Acre, maar Jerusalem bereikte hij niet meer, want hij ontving het droeve bericht van de dood van zijn moeder, die tijdens zijn afwezigheid het bestuur van Frankrijk had waargenomen.

Terug in zijn land liet hem de gedachte aan het leed der Christenen in Palestina evenwel niet met rust. Herhaaldelijk bereikten hem smeekbeden om hulp. En met toenemende ongerustheid aanhoorde hij de berichten over het gedrag der Saracenen.

Tenslotte besloot hij tot een tweede kruistocht. Drie van zijn zonen bevonden zich in zijn gevolg en ook de koning van Engeland, de roemruchte Richard Leeuwenhart voegde zich met een uitgelezen leger bij hem. Maar toen de

[p. 156]

kruisvaarders na een zware zeereis op Afrikaanse bodem waren geland, brak de pest onder hen uit. Twee van Lodewijk's zonen stierven kort na elkaar. En ook de koning werd door de gruwelijke ziekte aangetast. Lodewijk was toen zestig jaar en hij was vier-en-veertig jaar koning van Frankrijk. In de brandende zon en temidden van duizenden zwaar zieke soldaten stierf hij. Zijn laatste gedachten waren voor Frankrijk, dat hij zo hartelijk lief had, en dat zijn dood als een nationale ramp beschouwde. Bidden wij in deze dagen tot deze heilige koning, bidden wij vooral om wijsheid voor onze bestuurders en een waarachtige vrede. En vragen wij, op Sint Lodewijk's voorspraak, dat wij eindelijk verlost mogen worden van alle eeren rechteloosheid.