In excelsis

[p. 66]

Vincentius Ferrerius

GOEDE MANNEN WIER HAREN ZILVER ZIJN ALS HET LICHT VAN DE KRIMPENDE MAAN verzekeren mij herhaaldelijk dat er geen redenen zijn om over de tegenwoordige predikanten bijzonder tevreden te wezen. Zij zijn niet meer als die van vroeger, zeggen zij.

En inderdaad, voel ik mij al eens gesticht over de blijde boodschap die zij mij vanaf de kansel opnieuw hebben gebracht, of opgeklaard door de helderheid waarmede zij Gods bedoeling in daghelder licht hebben gesteld, zij kunnen niet bogen op overwinningen als de predikanten van mijn wijze zegslieden keer op keer behaalden. Kerken die als door het noodweer geslagen waren, zondaars die van duizend angsten trillend te hoop liepen voor de biechtstoel, parochies die in 't voetspoor van de Ninivieten boete deden, nu hen zo welsprekend de dag

[p. 67]

van het naderend oordeel was aangezegd.

In mijn jeugd heb ik er misschien de verre, al zwak geworden echo nog van kunnen horen in de bassen van een triduum of in de pauken van een missie, gespeeld door de Redemptoristen, op wie immers de last der grote traditie voor het grootste deel was gelegd.

Misschien was het hoorngeschal, de bazuinstoot van 't reeds in de parochiekerk begonnen Laatste Oordeel wel eens wat te krachtig voor de oren van de brave zielen voor wie die wrekende klanken dan ook het minst bedoeld waren. Men zegt mij dat er zelfs een tijd was waarin men het succes van een ‘grote missie’ dorst af te meten naar het aantal gelovigen dat weeral volledig de kluts was kwijt geraakt en voor langer of korter tijd onder het getal der zenuwpatiënten was opgenomen.

Dat was natuurlijk zeker niet de bedoeling. Ik vind echter dat men evenmin de tegenwoordige predikanten prijzen kan omdat hun vermaningen blijkbaar niemands aardse evenwicht verstoren...

En men zou toch vurig kunnen verlangen eens onder het gehoor van een predikant als Vincentius Ferrerius te zijn, die op 5 April van 't jaar 1419 stierf na om en bij de twintig duizend predikaties te hebben gehouden voor een menigte die niemand tellen kan.

Vincentius Ferrerius werd geboren op 23 Jan. van het jaar 1357 in de stad Valencia. Toen zijn moeder hem vol blijdschap verwachtte,

[p. 68]

hoorde zij de ‘hond des Heren’ blaffen in haar schoot, en haar oom, de aartsbisschop van de stad, voorzegde dat het kind een groot prediker zou zijn.

Vincentius was met een zeldzaam verstand en een ongekend begripsvermogen begiftigd. Op zijn twaalfde jaar las hij wijsgerige schrijvers, op zijn veertiende jaar ving hij zijn godgeleerde studiën aan. In luttele jaren evenaarde hij zijn leermeesters. Maar meer nog dan naar de stille studeercel ging zijn verlangen uit naar de preekstoel, en wanneer hij maar de gelegenheid daartoe zag, sprak hij hartstochtelijk zijn boodschap uit.

Het huis van zijn ouders liep overvol met armen die hij allen helpen wilde en toen zijn vader hem het derde deel schonk van wat hij eenmaal erven zou, duurde het slechts drie dagen eer alles door zijn milde handen was gegleden.

Eenmaal ingetreden in de orde van de Heilige Dominicus, zonden zijn oversten hem weldra naar Barcelona waar de geleerden van zijn land en tijd de universiteit tot een baken maakten.

Acht en twintig jaar oud ontving hij de doctorshoed, en zijn geboortestad haalde hem met trots en feestelijke voldoening in.

In de dagen na het feest ving hij aan te preken voor zijn stadgenoten, en vanaf dat ogenblik werd de kansel zijn huis en erf.

Gezeten onder het kruis bereidde hij zijn predikaties voor, geknield onder het kruis dankte

[p. 69]

hij God voor het welslagen ervan en vroeg hij kracht en licht voor een volgende uitval naar de burcht der harten.

Het waren die dagen waarin hij het vurigst predikte, dat de duivel hem het meest met zijn bekoringen sloeg. Maar de heiligheid waarover hij sprak en de deugden die hij aanbeval, zij leefden en bloeiden in de predikant zelve in zo grote mate dat vermaning en daad, woord en voorbeeld tot een enkel, onoverwinnelijk geheel werden.

Benedictus XIII, door Vincentius voor de ware opperherder gehouden, alhoewel hij een schismatieke paus was, (heel Frankrijk en Spanje deelde deze mening en het was zeker uiterst moeilijk, zonder Gods bijzondere bijstand uit te maken wie de ware opvolger van Sint Petrus was) riep hem naar Rome en verhief hem tot intendant van het pauselijk paleis en tot zijn biechtvader.

Vincentius deed oneindig veel moeite om de vrede en de eenheid in Gods kerk te herstellen, al bleven al zijn reizen en al zijn zendingen ter dezer zake vruchteloos. Zeker is dat hij van diepe dankbaarheid vervuld was, toen Benedictus XIII hem eindelijk toestond zijn leven geheel in dienst van het predikambt te stellen. Zijn leven werd vanaf dat ogenblik een leven zoals dat vandaag nog een muzikant van wereldvermaardheid leidt, met dit verschil dat zijn podium een preekstoel en zijn solistenkamer een biechtstoel was. Letterlijk alle landen van Europa zagen hem komen en gaan, en zo

[p. 70]

groot was zijn roem en de roep van zijn machtige en vrome overtuigingskracht, dat hij met meer eerbewijzen dan een vorst ten deel vielen, werd ingehaald. Hij zat daarbij gewoonlijk op een ezel, omdat hij meende dat het rijdier dat God gedragen had voor hem zeker goed genoeg was.

Zou hij 's morgens preken, dan liepen 's nachts de pleinen en de markten vol, want sinds lang had Vincentius de kerk moeten verlaten, die immers nergens meer dan een klein gedeelte van zijn toehoorders bevatten kon.

Wanneer vrome kroniekschrijvers zeggen dat Vincentius in zijn leven duizenden mirakelen deed, dan bedoelen zij zeker dat bijna ieder van zijn preken wonderen uitwerkte in de massa die luisterde. Het pantser van de zonde en de onverschilligheid, het eelt van het gewoontekwaad, de diep-verborgen slechtheid aan geen mens bekend, alles brak en scheurde en kwam aan het licht. Telkens en telkens moest hij zijn toespraak onderbreken, als het snikken en berouwvol schreien van de menigten niet tot bedaren komen kon.

Tenslotte wilden zijn toehoorders hem niet meer verlaten, en zo ontstonden de wonderlijke legers die hem volgden en die uitgroeiden tot een mobiel klooster van penitenten en belijders. Lichtekooien en dieven, moordenaars en overspeligen vormden strenge bataillons, waarin boete de harten schoon waste en het woord van Vincentius dagelijks verder het wonder voltrok van de innerlijke zuivering en groeiende

[p. 71]

heiligheid.

Dood en verdoemenis werden levend in zijn woord, hemel en hel voelbaar in zijn uitroepen. Het was vaak alsof werkelijk het laatste oordeel reeds een aanvang had genomen en Vincentius de engel was, die de bazuin stak en een aanvang maakte om de bokken van de schapen te scheiden.

Rond hem was dan een kracht en een wonderdadige atmosfeer als van de allereerste tijden van het christendom, en de mirakelen onderstreepten de macht van zijn boodschap.

Een van de wonderen die hij deed, en waarbij drie arbeiders, die van 'n dak waarop zij werkten waren neergestort, genezen werden, maakte hem tot patroon van de loodgieters en leidekkers.

Toen Vincentius stierf was hij opgebruikt en opgebrand in Gods vermanend leger. Hij biechtte de laatste week voor zijn dood iedere dag.

Na vijf en twintig jaar soms driemaal per dag de kansel beklommen te hebben, beklom hij de berg Gods om het Eeuwig Jeruzalem te zien, over welks glanzende tinnen hij zo vaak ontroerend gesproken had.