In excelsis

[p. 61]

Joannes van Capistrano

FRANCISCUS IS MEER DAN ANDERHALVE EEUW GELEDEN, DOORSCHIJNEND VAN HEILIGheid en van alle aards gewicht ontdaan, gestorven en het zal nog eeuwen duren eer men, diep onder zijn basiliek, achter een zware rooster het kostbaar gebeente weder vindt.

De veertiende eeuw jaagt naar zijn eind wanneer in Capistrano, in de sombere Abruzzen, het kind geboren wordt, dat later de naam van zijn stadje roem en luister geven zal. Nog jong vertrekt hij naar Perugia, de universiteitsstad die als vanaf een balcon over de diaphane blauwte van Umbrië uitziet. Hij studeert er de beide rechten en ervaart hoe vol glorie en heerlijkheid het aardse leven kan zijn: een student die ver boven de uitblinkers schittert, 'n zeldzaam helder, oorspronkelijk verstand dat zich gemakkelijk uit. Niemand verbaast er zich

[p. 62]

over dat hij aan de magistratuur verbonden wordt, en, nog heel jong, ook daar een voorbeeld is van wijsheid, doorzicht, en strikte rechtvaardigheid. Een van de liefste erfdochters van het gewest schenkt hem hand en hart. Zijn loopbaan is die van een ster, van 'n vuurpijl die, snel klimmend, heel het land in helder schijnsel zet.

Dan breekt God zonder enige aarzeling deze carrière in de wereld, en vangt opnieuw met hem aan in de harde leerschool van het heil. Perugia heeft zich verbonden tegen de Koning van Napels, en omdat Jan door zijn geboorte de Napolitaanse nationaliteit heeft, wordt hij geïnterneerd. Men zegt hem te verdenken van verstandhouding met de vijand, en nu hij zichzelve vrij moet pleiten, helpen hem vernuft, wetskennis en scherpe redenering niets. Hij wacht in de gevangenis op zijn altijd maar weer uitgestelde vrijlating of berechting. De Koning van Napels intervenieert niet en schijnt hem vergeten. Als hij, in een cel waarin geen straal van de hevige zon van dit gezegend land doordringt, overtuigd raakt van de ontrouw en de wisselvalligheid van mensen, dingen en stelsels, brengt men hem het doodsbericht van zijn jonge vrouw.

Dan geeft hij de strijd op. Hij laat zijn goederen verkopen, om het losgeld te betalen dat de stad van hem eist, en trekt van zijn gevangenis rechtstreeks naar de Minderbroeders. De Gardiaan wijst hem niet af, maar is er van overtuigd dat hij met een bevlieging en niet

[p. 63]

met een echte roeping te maken heeft. Teleurstelling, woede en nijd zullen het wel zijn, die de beroemde Jan hier hebben gebracht, en niet de echte nederigheid en de wil tot een verstorven leven.

De Gardiaan weet hoe te handelen: de nieuwbakken postulant moet op 'n dwarse, afgeleefde ezel terug naar Perugia, bedekt met een uit de vodden gezocht habijt en met 'n strook papier om het hoofd waarop zijn zonden en tekortkomingen staan geschreven.

Zó trekt een vermorzeld mens door de straten van een stad die hem gisteren nog bewonderde en vereerde, de burgers schandaliserend die liever veinzen hem niet te zien, het gepeupel tot spot en voorwerp van hun rauwste humor. Is het wonder dat hierna de gewone beproevingen van het noviciaat hem nauwelijks enige moeite kosten? Maar de Gardiaan is een harde overste en nog volstrekt niet overtuigd van de blijvende wil tot heiligheid van zijn novice. Twee keer jaagt hij hem weg uit het klooster. Jan blijft bidden, slapen, hurken aan de poort. De hoon van de soepklanten die hem omringen, de pedanterie van de monniken die hem voorbijgaan als sloeg hem de schurft, zij deren hem niet. Maar zij deren tenslotte wel de Gardiaan en deze bekent zichzelve: hij is van het waarlijk goede, groene hout.

Dan begint een kloosterleven vol heiligheid. Vasten, bidden, een kinderlijke, hartelijke vriendschap met de Moeder Gods maken hem sterk voor zijn nieuwe taak. En als hij einde-

[p. 64]

lijk de kloosterpoort weer achter zich hoort sluiten, gaat hij barstens vol ijver en wilskracht aan een nieuwe taak. Hij predikt de gekruiste Christus, gelegen en ongelegen, en meer nog dan zijn vervoerde woorden predikt het eigen voorbeeld. Hij is afgestorven aan vlees en begeerte en leeft zelf van Gods hartebloed alleen. Als hij zijn prediking de Moedermaagd wijdt, schittert zijn gelaat van vuur, en meer dan eens zien de toehoorders hoe licht als van een driekoningenster hem over voorhoofd en wangen schampt.

‘De Voorzienigheid heeft mij de naam Jan (Joannes) gegeven,’ zegt hij, opdat ik een trouwe leerling van Jezus en de minnende zoon van Maria zou zijn.’

De aardse roem van zijn leven in Perugia verbleekt bij de wonderen van prediking die hij thans wrocht. De pleinen van heel het koninkrijk zijn opgepropt met mensen die zich laven komen aan zijn geest en hart. In Calabrië, in Lombardije, Venetië, Beieren, Oostenrijk, Carinthië, Bohemen, Saksen, Polen, Hongarije, overal worden de menigten begeesterd. In Aquila verbranden de vrouwen haar opschik en haar luxe-dingen als ze hem hebben gehoord, in Neurenberg en Leipzig verbrandt men zijn al te kostbare kleding vlak bij de preekstoel. Overal bekeren zich duizenden. Jonge mannen treden met tientallen in bij de Minderbroeders, joden en ketters geven zich gewillig over aan zijn leiding.

De pausen van zijn dagen gebruiken het licht

[p. 65]

van zijn kennis, de wijsheid van zijn woord. Het ene zware ambt na het andere legt men hem op de schouders en nadat hij reeds het werk van tien krachtige mannen doet, neemt hij ook nog de leiding van de strijd tegen de Turken op zich. Als ook die strijd gestreden is, en zelfs de sultan siddert hij het noemen van zijn naam, van zijn machtige naam, werpt de koorts hem neer. In 'n klooster in Hongarije wil hij tussen zijn ordebroeders zijn. Het leven is in hem opgebrand met een duizelingwekkende vlam. Twee maal hebben tegenstanders geprobeerd hem te vergiftigen, maar wat hun niet gelukt is hebben de bovenmenselijke vermoeienissen gedaan.

Hij, die twee maal de bisschoppelijke waardigheid allernederigst geweigerd heeft, sterft zoals Vader Franciscus gestorven is, uitgestrekt op de vloer en met op de lippen de zoete smaak van het Lam, onder wiens blanke vaan hij 'n leven lang gestreden had.