In excelsis

[p. 39]

Apollonia

DE HEILIGE APOLLONIA IS EEN OUDERWETSE HEILIGE. EN IK GELOOF DAT ER ONDER de jongeren, o schande, velen zijn die niets meer weten van haar wonderbare macht, en van haar speciale privilegie, de naargeestige kiespijn (die een mens tot razernij toe kan kwellen en kan tergen) te doen bedaren en verdwijnen.

Ik zou wel eens willen weten of er ergens een tandarts is, die haar beeltenis in zijn onderzoekkamer heeft hangen? Of beter nog: in de wachtkamer, opdat degene, die zijn beurt afwacht, zich wat aan haar voorbeeld spiegelen kan, voor hij plaats neemt in de martelstoel. Maar mag dat samenstel van nikkel en zachte kussens, dat luxe voertuig zonder motor, nog wel een martelstoel en een pijnbank heten? De mensen hebben het zich zó buitengewoon ge-

[p. 40]

makkelijk gemaakt. Zelfs voor het trekken van één simpele kies komt heel het apparaat van verdovingsmiddelen, spuiten en gascylinders in beweging, en na de prik is er een beetje kou en een beetje griezel en een raar leeg gevoel dat na drie dagen gewend is. Hing ze nog wèl tegen de muur van de tandendokter, dan zouden drie kwart van de bezoekers niet weten wat die zonderlinge vrouw daar moest beduiden. En misschien of bijna zeker zouden ze meer vertrouwen stellen in het wilde abacadabra waarmede tegenwoordig de ‘wetenschappelijk- bereide’ tandpasta's worden geadverteerd, dan in haar heilig voorbeeld.

Apollonia leeft in het Alexandrië van de derde eeuw. Een ingetogen jonge vrouw, die geprezen wordt om haar deugd en om de klaar blijkende juistheid van haar levenswandel. Zij is vriendelijk, zoals alleen een braaf meisje vriendelijk kan zijn: vanuit een overdaad van liefde en zo zuiver en belangeloos dat gewone woorden kostbaar worden en als nieuw. De trouw en de liefde tot Christus vervult haar leven, en er is nog slechts een dunne haag van tijd en eeuwen die haar van de wandelende Heiland scheidt. Als zij in de voorhof de naald hanteert, hoort ze Zijn sandaal nog schuifelen over de tegels.

Wanneer de stad haar dolheid uitviert en mateloos bewogen wordt door de drijvers die hier tezamen komen, en die Alexandrië weken lang tot een strijdperk en een dolhuis maken, blijft zij binnen de muren van vaders huis.

[p. 41]

Maar dan is er een voorjaar waarin de stad erger dan ooit in krampen ligt. Een die zich magiër noemt, en wien de kennis van de onttroonde mysteriën woedende kracht en verbazingwekkende macht verleent, predikt de oude goden met een hartstocht als Alexandrië in tientallen jaren niet meer heeft gekend. Het volk is als was in zijn handen, en hij kneedt uit de toehoorders het deeg van zijn wraak. De beelden en de mozaïken vallen voor het geweld, de huizen van de christenen worden verbrand en geplunderd. De christenen zelf vluchten met niet meer dan hun handen dragen kunnen. Ook de betovering rond Apollonia is gebroken. Die haar gisteren bewonderden, respecteerden en prezen, vandaag zijn er voor hen alléén nog maar de goden in hun wulpse schittering, en de Gekruisigde, Wiens leer alles arm en nederig en ootmoedig heeft gemaakt, en onder Wiens deugdengesel het vlees verdord en ontluisterd is.

Zij grijpen de maagd en haar glimlach beschermt haar niet meer. De eerste slagen reeds verbrijzelen haar kaken, dat het lieve, zuivere ovaal van het gelaat verwrongen is en het bloed dik en gulpend over de geschonden lippen komt.

De pijn doet haar de ogen sluiten en terwijl het binnen in haar lichter wordt en in haar hart een onwereldse liefde begint te gloeien, wordt haar lichaam haar vreemd en ver-af. De pijn scheurt door de zenuwen, en als haar beulen zien hoe ze probeert iets te zeggen, laait

[p. 42]

hun woede nog wilder en hoger op.

Dit zijn niet de mannen, die gisteren nog disputeerden over de politiek in vernuftige zinnen, en die elkander trachtten te overtreffen in de melodie van woord en zinnen. Het beest in hen is los, de hel danst in hun bloed.

Een jonge man boort zijn vingers tussen de gezwollen lippen en rukt een stuk van de gebroken kaakbeen los. De anderen juicken hem toe en als de kluwen zó veel losser wordt dat Apollonia kan vallen, is haar gelaat verminkt en zijn haar tanden uit de mond gebroken. Men sleurt haar naar de buitenweg waarlangs een boer zijn takkenbossen bewaart. Als de vlam al spits en puntig naar boven boort, helder in het krakende, droge hout, wil men de oude goden nog gróter eer bewijzen aan deze maagd: verdorven handen strekken zich naar haar uit en willen haar schenden....

Maar terwijl de hoofdman van het gepeupel haar bedenktijd geeft, - of ze niet toch nog vrijwillig af wil zien van haar dwaze Kruisgod, - en zij een ogenblik vrij is van hun handen, spreekt ineens de Bruidegom duidelijk in haar, en overstelpt haar met moed en vertroosting. Eer het tierende volk haar grijpen kan keeft Apollonia met enkele veerkrachtige schreden de brandstapel bereikt. Terwijl ze met de linkerhand voor de ogen ziek nog tegen het vuur beschermen wil en de rechter een bevend kruis over borst en schouders tekent, springt ze in het midden van het vuur. En, alsof het vuur gewacht heeft op die zegen, staan ineens

[p. 43]

de vlammen uit het gloeibed op als rozenranken die bloeiend uit de snoeistronk rijzen naar de zon. Het vuur is als een huis rond haar. Een wal waardoor de troebele ogen niet dringen, en waarboven de rook hangt als een donzen dak.

Kort als een stromijt brandt de stapel. En tussen de as is zelfs geen stofje van de maagd gebleven, alles is als ochtenddauw naar de hemel verdampt.