Het hongerjaar 1566

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 2420 C24

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Het hongerjaar 1566 van Erich Kuttner, in het Nederlands bewerkt door Johan Winkler, uit 1949.

 

redactionele ingrepen

p. 5: kop ‘[Opmerking van de vertaler]’ toegevoegd.

p. 76: ‘[1467-67]’ → ‘[1467-77]’: ‘(...) die Karel de Stoute tegen hen in het veld bracht [1467-77] (...)’.

p. 429-445: de noten op deze pagina's zijn in de lopende tekst geplaatst. De betreffende pagina's zijn hierdoor komen te vervallen.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 2, 40, 48, 150, 152, 238, 240, 326, 428 en 446) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

het hongerjaar 1566

 

[pagina 3]

ERICH KUTTNER

HET HONGERJAAR 1566

met een inleiding van prof. dr j. romein

 

[vignet]

 

amsterdam

n.v. amsterdamsche boek- en courantmaatschappij

1949

 

[pagina 4]

Naar het oorspronkelijk manuscript in het Nederlands bewerkt door Johan Winkler.

 

Copyright 1949 by

N.V. Amsterdamsche Boek- en Courantmaatschappij

Amsterdam

 

Druk: Ellerman Harms, Amsterdam

 

[pagina 35]

INHOUD

eerste boek

ECONOMISCHE EN SOCIALE TOESTANDEN IN DE ZESTIENDE EEUW

	Pag.
Inleiding	41
Deel i
Het land der overbevolking en der scherpe tegenstellingen	49
1. De bevolking	49
2. Voedselpositie en graanhandel	58
3. Rijkdom of armoede	63
Deel ii
De geprivilegieerde klassen, haar verval en opkomst	71
4. De adel	71
5. De geestelijkheid	80
6. De burgerij	90
Deel iii
Het vroege kapitalisme en zijn gevolgen	100
7. Kapitalisme en kapitalisten	100
8. Vroeg proletariaat en uitbuiting	106
9. Collectief en individueel verzet	117
Deel iv
Communistische tendenzen in de 16e eeuw	122
10. Tegen de particuliere eigendom	122
11. Het godsdienstig communisme der Wederdopers	127
12. Sociale ellende als gangmaakster der Wederdopers-beweging	133
13. Strijd en verandering van de Wederdopers-secte	140

 

 

[pagina 36]

tweede boek

DE ONTWIKKELING ENER REVOLUTIONNAIRE SITUATIE

	Pag.
Deel i
Het Calvinisme als oppositioneel-revolutionnaire beweging	153
14. Het regeringsstelsel van Karel V en Philips II	153
15. Financiële ontreddering, corruptie	157
16. De economische débâcle	167
17. De politieke oppositie	172
18. Katholicisme en absolutisme	177
19. Calvinisme, burgerij, revolutie	181
20. Calvinisme en massa	190
21. De Calvinistische Maranen te Antwerpen	197
Deel ii
Het begin van revolutionnaire activiteit der Calvinisten en de economische oorzaken daarvan	202
22. De verandering van het Calvinisme	202
23. Toenemende nood, groeiende onrust	208
24. Handelsoorlog en onlusten te Antwerpen	214
25. De hongersnood van 1565-1566 en de graanwoeker	218
26. De revolutionnaire stemming neemt toe	228

 

 

[pagina 37]

derde boek

DE OPKOMST DER REVOLUTIE

	Pag.
Deel i
De hogere klassen in beweging	241
27. Religieuze keer	241
28. Het Putschplan der burgerij	247
29. Het Putschplan van de adel	253
30. Mislukte legale actie	262
Deel ii
De volksmassa's in beweging	270
31. De volksbeweging ontwaakt	270
32. De massa treedt in het krijt	277
33. Het revolutionnair karakter der massavergaderingen	281
34. Beginnende scheuring in de hogere standen	287
35. Adel en burgerij te St. Truyen	292
Deel iii
De Beeldenstorm en zijn gevolgen	300
36. De sociale nood in de zomer van 1566	300
37. De beeldenstorm, een afleidingsmanoeuvre	308
38. De uitwerking van de beeldenstorm op de massa's	318

 

 

[pagina 38]

vierde boek

DE REVOLUTIE OP DE TERUGWEG EN DE CONTRA-REVOLUTIE

	Pag.
Deel i
De zwenking der hogere klassen	327
39. Het verbond der edelen heft zich zelf op	327
40. De burgerij trekt zich terug	333
41. De ontwapening der massa's	337
Deel ii
De contra-revolutie wordt sterker	345
42. Voorbereiding tot de eindstrijd	345
Aanhangsel bij 42: Iets over revolutionnaire oorlogsvoering	353
43. De onlusten van October	356
44. Voortdurende nood en werkloosheid	365
45. De burgerij sluit de beurzen	370
Deel iii
Eindstrijd en catastrofe	374
46. De belegering van Valenciennes en de tous-nus	374
47. De révolte van het industriegehied	381
48. De onderwerping van het textielgebied	389
49. De Geuzen wapenen zich	393
50. Austruweel	399
51. De volksopstand om hals gebracht	403
52. Amsterdam, de laatste kans der beweging	410
53. De débâcle	415
54. Het einde	419
Noten	429
Geraadpleegde literatuur	447