Methoden tegen de helderheid

[p. 279]

Charleston en de Verloren Zaak

‘Gisteren hadden we een tornado,’ zegt de gids van het Nathaniel Russell House aan Meeting Street. Ze is een oudere frêle vrouw met een licht Zuidelijk accent, blauwe aderen die door de witte huid van haar voorhoofd schemeren en een slechte, roodbevlekte huid op armen en handen.

Het Oude Zuiden.

Boven een smetteloos wit kantkraagje zweemt een vermoeide, ietwat arrogante glimlach die perfect past bij de sfeer van dit deel van Meeting Street, in een stadsdeel waar zich de grote huizen van de slavenhoudende aristocratie van de achttiende en vroege negentiende eeuw aaneenrijen.

Tornado? Toen we vanochtend in Charleston op de kade stapten viel een vochtige deken van roerloosheid op ons. Geen zuchtje wind, semi-tropische hitte, gekrijs van exotische vogels, zware bloesemgeuren.

In het kleine, haast verscholen Washington Park op de hoek van Broad en Meeting Street steekt het Oude Zuiden heel wat explicieter zijn kop op. Er is een hoog oprijzende obelisk, gewijd aan de gesneuvelden van de Washington Light Infantry, een monument ter ere van generaal Beauregard én de buste van de betreurde ‘Poet Laureate of the Confederacy’, Henry

[p. 280]

Timrod (1829-1867), de welsprekendste literaire propagandist van de Zuidelijke zaak vóór, gedurende en na de Amerikaanse Burgeroorlog. Zijn ‘Carolina’ werd in 1911 tot het officiële lied van de staat South Carolina verheven. Altijd ziek en na de vrede eensgezind met zijn vaderland in ellende gedompeld, stierf de hoogromantische Timrod twee jaar na het eind van de oorlog. Maar niet voordat hij zijn meest befaamde gedicht had afgeleverd: de ‘Ode at Magnolia Cemetery’ (voluit ‘Ode Sung on the Occasion of Decorating the Graves of the Confederate Dead at Magnolia Cemetery, Charleston, S.C., 1867’), gewijd aan de gesneuvelde Geconfedereerden, engelachtige ‘martyrs of a fallen cause’.

Charleston, South Carolina. Timrods stad en Timrods staat, die zich in 1860 als eerste van de Unie afscheidde en waar in 1861, bij Fort Sumter, de eerste schoten van de Burgeroorlog vielen.

‘Die Timrod heeft een beetje hetzelfde haar als jij,’ zegt mijn metgezellin.

Hetzelfde haar. En dáár ging het om, in het conflict tussen Noord en Zuid en eigenlijk in elk conflict waar koestering van de Bodem en de Traditie in het geding zijn. Hetzelfde haar kan uitgelegd worden in raciale, economische en culturele zin; feit blijft dat mensen met hetzelfde haar in het Zuiden nooit je slaaf konden wezen. Maar dat mensen in het Noorden, die wél

[p. 281]

hetzelfde haar hadden, zich daarmee bemoeiden was een inbreuk op de soevereiniteit der afzonderlijke staten die bij de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 was overeengekomen.

Het Zuiden stond dus in zijn recht, het Noorden was een vreemde, agressie plegende mogendheid en daarom kon na het einde van de Burgeroorlog Timrods ‘fallen cause’ een haast bovenaardse glans krijgen, verwijzend naar een nabij verleden dat razendsnel veranderde in een arcadisch utopia.

In de Market Hall onder het Confederate Museum - alweer aan Meeting Street - vind je een zonderling souvenirwinkeltje, ‘The Old Historic View’ of iets dergelijks geheten. Hier reikt de trots op het Geconfedereerd verleden tot aan het plafond. Er zijn boeken, kalenders, petjes, schorten, spellen, plaatjes, stickers, portretten, emblemen, pamfletten, nagemaakte uniformstukken en Zuidelijke apologieën - en overal schettert de toenmalige Vlag, de Stars en Bars met de omineuze dertien sterren van de afgescheiden staten je tegemoet.

Het Confederate Museum zelf wordt sinds 1898 gedreven door de ‘Daughters of the Confederacy’. Deze organisatie van nakomelingen van Zuidelijke soldaten houdt het Geconfedereerde erfgoed in ere, maar zet zich ook in voor algemene patriottische doeleinden ten behoeve van de Verenigde Staten en haar krijgsmacht: een historische contradictie aan de basis van

[p. 282]

een club met een conservatieve, cultureel-filantropische missie van gewapend beton.

Het uit één zaal bestaande museum is dus een privé-instelling en dat is te merken ook. Een grote tegenstelling met de staatsmusea die, rijkelijk van federale fondsen voorzien, elders in den lande het evangelie van de Verenigde Staten uitdragen.

De houten vloer van het Confederate Museum kraakt alsof je de beenderen van de gesneuvelden betreedt; de houten vitrines stammen kennelijk deels nog uit het stichtingsjaar, wanden en uitstalkasten zijn overvol van vlaggen, sabels, uniformen met kogelgaten, gehavende battle flags, scheepsmodellen, portretten, brieven en autografen, knopen, brokken ammunitie met bijbehorende anekdoten op vergeeld papier, de Colt van kolonel die-en-die, boekenkasten met verzuurde standaardwerken als The Rise and Fall of the Confederate Government van Confederatiepresident Jefferson Davis himself.

Ook mijn nieuwe held Henry Timrod is present, als auteur van de tekst op het Confederatiemonument in Columbia, South Carolina. Op deze plaats gelooft men stellig niet dat hij voor één achtste ‘gekleurd’ bloed had, zoals een peloton verhitte historici heeft trachten te bewijzen of juist weerleggen.

[p. 283]

De twee mollige dames die vanachter een tafel de scepter over deze tempel zwaaien, stammen duidelijk uit een andere sociale klasse dan de gids van het Nathaniel Russell House; hún accent is vet. Deze gezellige moekes van zestig plus tonen zich verrast als we desgevraagd meedelen uit Holland te komen.

‘South Holland of course,’ zegt een van hen.

‘Eh - no.’

‘I am joking.’

Ah, een joke.

Dit stoffige, ouderwetse museum, dáár leefde nog iets authentieks. Er was, in tegenstelling tot het winkeltje beneden, nog iets van het oude leed te proeven, van de schande van het verlies én van het desondanks hardnekkig hooghouden van de Verloren Zaak. Die wordt hier geëerd met een allegaar van relicten dat juist door zijn toevalligheid een indruk van gestolde werkelijkheid wekt. - Maar hoorde ik één van de Daughters niet klagen dat de volgende generatie nog geïnteresseerd moest worden? Het is niet te ontkennen: de melancholieke charme van deze collectie wordt óók teweeggebracht door het kennelijke gebrek aan fondsen en de karigheid van het bezoekerstal.

[p. 284]

Een armlastig, fascinerend museum met een bovenmaatse dubbele voordeur. Een deur die dichtzit. Wegens de tocht, vertelt een vastgeprikt briefje. Je moet aan de deurknop draaien en vervolgens flink duwen.

Met tornado's heeft dit niets te maken. Het minste zuchtje wind kan inmiddels fataal zijn voor de kwijnende herinneringen daarbinnen; eens moet zelfs de Verloren Zaak verloren gaan.