Methoden tegen de helderheid

[p. 241]

Libellen uit het nevelrijk

Sinds de uitvinding van het dynamiet gaat alles wat geen daverende klap geeft ongemerkt voorbij, merkt Salvador Dali ergens in zijn autobiografie op. Voor de muziek geldt dat laatste al sinds 1847, twintig jaar vóór A. Nobels denderende gift aan de wereld.

1847, het jaar waarin zekere Dresdener kapelmeester een ‘nordischer Zarathustra’ voet liet zetten op de oever van de Schelde. Nadien, nadat de toonkunst in het drama van de dissolverende Zwaanridder naar het getuigenis van velen haar zenit had bereikt en als door onbreekbaar koepelglas de stilte in het gezicht had gekeken, was natuurlijk alleen de terugval mogelijk. Onder dat panisch fladderen van brandende vleugels kon de tyfusherrie weer in alle hevigheid losbarsten, met immense opluchting - en voor je er erg in had was het alweer 1 januari 1848.

Revolutie!

Een ander, aanzienlijk dunner revolutiejaar: 1968. Maar de audiovisuele mogelijkheden waren ook aan de oevers van de Schelde inmiddels aanzienlijk uitgebreid. J.C. Hubregtse schreef in Hitweek 3(1968)nr. 24 een bijdrage over een Vlissings concert van Pink Floyd en anderen op 17 februari 1968: ‘Intussen is op het grote podium een vrachtwagen vol kasten neer-

[p. 242]

gepoot, want de trots van Middelburg treedt op: Dragonfly. Poepoeoe! Dat was me wat. (...) Het hele tafereel ondergedompeld in mooi borrelende en draaiende projekties. Het overdonderende van een Dragonfly-optreden ligt voor een groot deel in het geluidsvolume, dit is zonder meer verbijsterend. Je hóórt het niet alleen, je vóélt het ook; ondanks de terugkerende titel “Celestial” onderga je een bijna lichamelijke sensatie.’

Na des Zwaanridders transfiguratie tot het Niets konden lichamelijke sensaties natuurlijk alleen nog aanzet zijn: het spannen van de spieren tot de sprong - of, voor wie vooralsnog het nakijken had, tot het uit de lucht grissen van obsolete parafernalia, neergedwarreld uit die volmaakte boog van het losgeraakte en niet langer van belang voor wie ontsteeg. Nog jarenlang had ik een psychedelisch kolbertje in mijn bezit, achtergelaten door Pink Floyd bij het befaamde Vlissingse concert van februari '68, maar het evenement zelf woonde ik niet bij. De groep zelf haalde ik pas in tijdens het popfestival van Kralingen in 1970, het ‘Nederlandse Woodstock’; maar toen was ik degene die vloog dat het een aard had, zodat de muziek paradoxaal genoeg opnieuw aan mij voorbijging.

LSD dus. De ‘muzikale adviseur’ en latere producer van Dragonfly, dichter en tv-maker Hans Verhagen, stak er laat in 1967 volop de loftrompet over, in het decembernummer van

[p. 243]

het plots in verbijsterend alternatief vaarwater verzeilde Teenbeat: ‘LSD is iets voor fijnproevers. Het opent nieuwe werelden. Al zou vandaag alle LSD voor eeuwig van de aarde verdwijnen, dan zou het nog van enorme betekenis voor de evolutie van de mens geweest zijn. Daar wegen de eventuele nadelen niet tegenop. Ik heb ook wel eens slechte trips gemaakt maar dat is niet belangrijk. Misschien zijn er een paar slachtoffers gevallen. Maar ze zetten het verkeer toch ook niet stop vanwege de ongevallen.’ Dragonfly-zanger John Caljouw beweerde in het maartnummer van 1968 van hetzelfde tijdschrift evenwel, slechts high te zijn van de Zeeuwse mist. De dampen van Uranus versus de nevels van Neptunus. Geen wonder dat dit op scheiding der geesten moest uitlopen. Of had het ook te maken met vage mededelingen van Verhagen dat hijzelf als vocalist met de groep wilde gaan optreden?

Verhagen aan de kant! Van Dragonfly vernamen we echter na berichten over een steeds uitgesteld vertrek naar Rome, tot deelname aan een bij voorbaat legendarisch festival, niets meer. Maar in 1997 hoorde ik de Dragonfly-single Celestial Dreams weer eens op de radio. Het was als een bericht van gene zijde. Nog altijd een goed en mooi nummer in z'n genre, ook zonder obligaat respect voor de antiquarische status. Die antiquarische waarde zou trouwens nog geweldig kunnen stijgen door steeds toenemend gekraak, gespatter en geknoerp

[p. 244]

wegens slijtage van het afspeelmedium, de grammofoonplaat: een groeiende akoestische doornwal tussen de banale, fysiologische actualiteit van het horen en de feeërieke distantie van de muziek zelf; zoals bij de oudste Caruso-opnamen. Helaas is er de terreur van technologische perfectie; de hoge kwaliteit van de digitale audiotechniek - en alles zal te zijner tijd digitaal zijn uitgebracht, ook het Dragonfly-materiaal - doet het antiquarisch-muzikale genot teniet.

David Crosby kan het weten, dat zal niemand ontkennen; en hij beweerde in 1989 in een Volkskrant-interview dat de jaren zestig eigenlijk duurden van 1965 tot 1975. Ik heb dat al elders aangehaald, want geboren in 1953 ben ik het er volledig mee eens. Dankzij de chronologische correctie van Crosby vallen mijn puberteit en adolescentie naadloos binnen dit decennium. De eerste joint in 1969 nietwaar; maar al sinds 1967 naar popconcerten van een allengs merkwaardiger karakter. Ik herinner mij zelfs een optreden van Dragonfly, maar waar greep dit ook alweer plaats? De schouwburg in Middelburg misschien? Joost mag het weten. De meest intense gevoelens van herkenning kunnen bovendien verbonden zijn aan verdwenen herinneringen: aan het niet-bestaande derhalve. Waar dan vaster burcht, betrouwbaarder toevluchtsoord dan in het verzonnen of gereviseerd verleden van mythe en parahistorie, nu God zwijgzamer is dan ooit? Waarmee we weer belanden bij de in

[p. 245]

het jaar en de stad van de Volkerenslag geboren kapelmeester die ik al noemde. Wie, zoals deze Wagner, het levenslicht ziet aan de rand van een dergelijke infernaal toneel van kanongebulder, bloedvlekken, omgevallen bagagewagens, afgescheurde epauletten, gegil en rondvliegende ledematen, charges die keurig op het afgesproken uur beginnen, hetgeen wel het summum van chaos is; en die daarbij mogelijk aan suspect geachte lendenen ontsproot, heeft wel het volste recht om te betogen dat de weg naar de waarheid door het domein van de illusie voert. Kunst is illusie, muziek is de grootste illusie en illusie leidt tot waarheid.

Maar geldt dat ook voor de bombastische ketelmuziek van na de bevrijding van het driftleven in 1848? Toen de veren van Icarus met die van 's ridders zwaan waren weggesmeuld, en de sneeuwen kapelmeester plots met Bakoenin, de solferachtige prins der bommengooiers, bleek te verkeren? Mefistofel en Joosje Pik koutend op een sofa in Dresden, theekopje in de hand en cakekruimels op het vest, en weinig later samen naar de barricaden. De held van toxisch rechts met het idool van krankjorem links. Maar rechts, links - wat betekent dat eigenlijk als je zulke perfect op de behoeften van het nageslacht toegesneden houdingen en gestes op de barricaden ziet? Niets immers! De popillusionisten van de jaren zestig van de volgende eeuw hielden zich met zulke trivialiteiten al helemáál

[p. 246]

niet meer bezig. Zij wisten instinctmatig, door de wol geverfd geboren als het ware, dat voor het publiek de pose oneindig belangrijker is dan het exposé.

Zijn Verhagen c.s. links? vroeg de Volkskrant van 10 februari 1968 zich niettemin nog bezorgd af. ‘Nee, wij zijn niet links,’ sprak Verhagen beslist. ‘Met politiek heb ik niks te maken. Politiek bestaat gewoon niet.’ Dragonfly demonstreerde dit dédain voor het burgerdom en zijn preoccupaties door met geschilderde gezichten door Middelburg te lopen, in een tijd dat zoiets nog opzien baarde, terwijl drummer Huib Pouwer zich bij wijze van ultiem statement had voorzien van een wandelstok. Hij was tweeëntwintig of daaromtrent.

‘Dat komt door de opium,’ fluisterden Middelburgse vrouwtjes, terwijl ze de hengsels van hun boodschappentassen omklemden dat hun knokkels wit zagen.

Maar het was toch gewoon voor die film van Johan van der Keuken?

1848, 1968, dat is allemaal goed en wel. De tijden zijn natuurlijk opnieuw veranderd.

Dertig jaar na Dragonfly verscheen weer een groep uit Zeeland, Blöf geheten, in de Nederlandse hitlijsten. Niet langer

[p. 247]

dankzij de daverende gongslag van de rebellie of het etherisch schouwen van hemelse dromen.

Maar met Liefs uit Londen.

De daling was voltooid, de Trip tot dagtrip geworden.