Logo DBNL
Het kwartier van Zutfen (1958)

Het kwartier van Zutfen

(1958)–E.H. ter Kuile–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Laren

+ HET HUIS AMPSEN is een voormalige havezate tussen het dorp Laren en Lochem aan de noordzijde van het Twente-Rijnkanaal. Pl. CII afb. 163.

Litteratuur: P.N. van Doorninck, Inventaris van het Oud-Archief van het kasteel Ampsen, 1897;+ F.J. van Uildriks, Het kasteel Ampsen in de oude graafschap Zutfen, in Eigen Haard 1909 blz. 580 en 596.
De beide in elkanders nabijheid gelegen huizen Olden Ampsen en Nieuwen Ampsen werden in 1605+ door de Spanjaarden verwoest. In 1620 moet Joost Nagel Nieuwen Ampsen hebben herbouwd in de gedaante, waarin het is weergegeven op de gravure naar H. Spilman in Het Verheerlijkt Nederland en een gewassen pentekening door Jan de Beyer uit 1743 in de verz. van Haersma de With. Het huis had toen de vorm van een winkelhaak met een traptorentje in de binnenhoek en dakhuizen op de hoofdvleugel. Onder Johan Herman Sigismund van Nagell werd het huis tussen 1758 en 1784 verbouwd en vergroot met de rechtervleugel, die een tegenhanger vormt van de oudere linkervleugel, maar breder is. Bij deze modernisering en verbouwing verviel de traptoren in de oude binnenhoek. Van de beide bouwhuizen is het linkse in de vorige eeuw vernieuwd.

Het bakstenen herenhuis ligt aan een voorplein dat door bouwhuizen wordt geflankeerd.+ De gracht om het herenhuis zelf is bij de verbouwing in de 18e eeuw gedempt. Een wijde buitengracht sluit het voorplein aan de ingangszijde af.

De linkerzijgevel en de achtergevel tot de uitspringende rechtervleugel vertonen kennelijk-17e eeuws metselwerk, overigens is alle metselwerk aan de buitenzijde van omstreeks 1760 met uitzondering van een modern torentje tegen de westzijde en een 19e eeuws aanbouwsel tegen de achterkant. De zandstenen ingangspartij vertoont de alliantie-wapens-(Van)Nagel(l) en Le Leu de Wilhem. Voor de stoep leeuwen met de wapens Van Nagell-Schimmelpenninck van de Oye.

De linkervleugel heeft een kelder, overkluisd met twee rijen van elk vijf kruisribgewelven op een rij pijlers in het midden, XVII a. Overigens is het onderhuis gedekt door troggewelven op houten balken.

De hoofdverdieping bevat in het midden een ruime vestibule met trap, twee gangen die aan de voorzijde naar de zijvleugels leiden en daarachter twee kamers. De linkervleugel heeft twee kamers in elkanders verlengde gelegen, de rechtervleugel aan de achterzijde de zaal, en daarvan gescheiden door dienstruimten een voorkamer. De zaal is voorzien van een eenvoudige schoorsteen en stucplafond in rococovormen. Verder komen in het huis enkele zeer eenvoudige schoorstenen voor, waarvan die in de achterkamer van de linkervleugel is voorzien van een schoorsteenstuk voorstellende Johan Herman Nagell, 1650, aet. 2½.

Langs de grachtkant van het voorplein loopt een zandstenen balustrade. De boogbrug die toegang geeft tot het voorplein is eveneens voorzien van een zandstenen balustrade en voorts van een sierlijk gesmeed ijzeren hek, alles omstr. 1760.

Op het huis worden bewaard enige Oranje-portretten, waaronder portret van Prin-Willem V als klein kind (Rijksbureau v. Iconogr. Documentatie Coll. v. Nagell nr. 41), een portret van Frederik Hendrik (Oude copie n. van Dijck) en een stel grote portretten van Koning-Stadhouder Willem III en Maria Stuart, genre-Lely, welke door Willem III werden geschonken aan Prof. Dr. C. van Eck te Leiden (1662-1723). De portretten van het geslacht-van Nagell die vroeger op Ampsen aanwezig waren, zijn overgebracht naar de Schaffelaar bij Barneveld.

 

DE KLOEZE, een voormalige havezate even boven Lochem aan de Berkel gelegen,+ genoemd in 1534 (Gelre XII, 1909, blz. 228), is in 1886 geheel verbouwd tot een toenmaals modern landhuis. Een tekening uit 1743, ongetwijfeld door Jan de Beyer gemaakt, en afgebeeld bij A. Staring, Gids van Lochem, 1923 blz. 48 en in ‘Vijf-en-

Veertig Gezichten uit Gelderland’ nr. 22, geeft het huis weer als een vrij onregelmatig samenstel van vleugels en torenvormige hoekpaviljoens, niet ouder dan XVII a. Hiervan is nog vrijwel volledig bewaard het torenvormige paviljoen geheel rechts, waarvan de kelder wordt overdekt door twee kruisribgewelven. Voorts zijn gedeelten van de oude achtergevel en linkerzijgevel voorhanden, gewelven van kelders midden onder het huis en een zeer eenvoudige Lodewijk-XVI trap.

 

+ DE NETTELHORST was een havezate ten oosten van Lochem niet ver van de Berkel gelegen, waarvan slechts één der bouwhuizen en een bouwval van het herenhuis over zijn gebleven.

+ Litteratuur: Jac. Anspach, Nettelhorst en de Vrije Oorlog, De Navorscher 1896 blz. 1; Craandijk Gelderl./Overijsel blz. 60; A. Staring, Kroniek van Lochem 1923 blz. 53.
Geschiedenis: Het huis, waarvan bekend is dat er in 1610 aan werd gebouwd, werd in 1760 vrijwel geheel nieuw opgetrokken. Na jaren leeg te hebben gestaan en te zijn verwaarloosd, is het in 1875 gesloopt behoudens de linker-achterhoek en de traptoren, welke laatste evenwel in 1884 ineenstortte.

Het linkerbouwhuis, dat nog aanwezig is, maakt de indruk uit 1760 of daaromtrent te dagtekenen. Van het herenhuis zelf staat nog het benedendeel van de traptoren, begin-XVII, en een stuk muurwerk van de linkerachterhoek, kennelijk afkomstig van de verbouwing in 1760. Merkwaardig is de uitwendige afwerking van de traptoren die, doordat hij al spoedig moet zijn ingebouwd, vrijwel geheel onverweerd is gebleven. De specie van de voegen is zorgvuldig vlak uitgewreven, zodat men bijna de indruk krijgt van gepleisterd muurwerk. Vervolgens zijn strepen over de voegen ingeritst, daarna is alles roodgekleurd en tenslotte zijn de voegen wit overgekalkt.

Een klok van 1686 door Gerhard Schimmel te Deventer, voorzien van jachtfries en wapen Van Heeckeren, wordt in het bouwhuis bewaard.

 

+ OOLDE is een voormalige havezate ten n.w. van het dorp Laren. Het huis werd in 1663 door Goossen van Keppel nieuw gebouwd op enige afstand van de oude huisplaats (J.R. van Keppel in Gelre XXVI, 1923, blz. 61 vlg). Pl. CIII afb. 320.

Het rechthoekige huis vertoont aan de voorzijde in ankers het jaartal 1663. In of kort na 1771 zal het zijn verbouwd, te oordelen naar de decoratieve zandstenen middenpartij die bekroond wordt door de alliantiewapens van Derk Jan van Keppel en Charlotte C.E.D. van Heeckeren tot Overlaer, die in 1771 huwden. In de vorige eeuw is het huis nog eens min of meer gemoderniseerd en uitwendig gepleisterd. De eenvoudige eikenhouten trap is XVIII. Op het terras terzijde van het huis ligt een wapensteen met de wapens-Van Keppel, Van Ittersum, Van Coeverden en Sloet met het jaartal 1664. Vanouds behoort tot de inventaris een eikenhouten kast met de 16 kwartierwapens van Derk van Keppel en Maria van Coeverden, gehuwd 1602.

 

+ DE VELHORST onder Klein Dochteren aan de zuidzijde van de Berkel is een eenvoudig landhuis met driezijdig uitspringende middenpartij, gebouwd in 1741 en in 1819 aan de achterzijde vergroot. Op de stoep de namen van het echtpaar Van Löben Sels-Op ten Nooort, dat het huis bouwde, en het jaartal 1741. Litteratuur: A.H. Martens van Sevenhoven in Gelre XXXVIII, 1935, blz. 51.

VERWOLDE is een voormalige havezate o.n.o. van het dorp Laren.+

Litteratuur: J. de Graaf, Het huis en de heerlijkheid Verwolde in Gelre XXVI, 1923, blz. 1 vlg.+
Frederik Willem van der Borch en zijn vrouw Sophia Juliana van Rechteren lieten in 1775 op de plaats+ van het oude, bijna geheel verdwenen slot het deftige nog bestaande huis bouwen volgens de plannen van Philip Willem Schonck, architect van stadhouder Willem V. Behalve de correspondentie van Schonck met zijn opdrachtgevers worden op het huis bewaard een plattegrond van de bovenverdieping, gesigneerd P.W. Schonck en een niet gesigneerde doorsnede. De oorspronkelijke stoep is XIX B door de huidige vervangen. In 1927 is het huis hersteld door de architecten gebrs. Nieukerken, bij welke gelegenheid tevens aan de rechterzijde een torenvormige uitbreiding is gemaakt en het oorspronkelijke dak is vervangen door een dak van steiler gedaante.

Het huis, dat behoudens de vergroting van 1927 een rechthoek vormt, is opgetrokken+ van baksteen met toepassing van zandsteen voor de bekleding van de middenpartij en voor andere decoratieve elementen van de voorgevel. Pl. CII afb. 317.

De hoofdverdieping verkeert nog vrijwel geheel in de oorspronkelijke staat. De vestibule is voorzien van ornamentaal stucwerk, evenals alle overige oude stucwerk door Jeronimus (?) Columbo (pl. CIII afb. 318). Links van de ingang bevindt zich een kamer waarvan de wandvlakken zijn beschilderd met chinoiseries en met twee dessus-de-porte: Chinese kindertafereeltjes door of in de trant van J.H. Keller (pl. CIII afb. 319). Deze en alle overige kamers van de hoofdverdieping hebben nog hun oorspronkelijke stucplafonds, schoorstenen en betimmeringen bewaard, maar de oude behangsels zijn behalve die van de Chinese kamer verdwenen. Zij waren in 1778 door de stoffeerder Troost te Amsterdam geleverd. De schoorsteen op de bibliotheekkamer rechts boven is in 1927 van elders overgebracht.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen