De Middelnederlandse boerden

[p. 25]

III⁺ Wisen raet van vrouwenaant.

Ghi hebt ghehoert te meneger stonden
Dat vrouwen wisen raet vonden.^2.
Te Haerlem (oft in ander steden)
Nv hoert wat een joncfrouwe dede:
Si was een ertsche creatuere;^5.
Op een huys dat hoghe muere
Hadde, daer was si besloten in.
Haer vader peinsde in sinen sin
Dat hi verwaren woude haer ere,
Des quam een ridder of een jonchere^10.
Diese aen hem te wiue sochte^11.
Ende hise teren bringhen mochte.^12.
Daer om dede hise sijn allene,
Dat si met man neghene
Gheselschap en mochte hantieren,
Dan met hovesschen camerieren^16.
Plach si te leiden haren tijt.
Vrienscap ende minne sonder nijt
Droechsi tot enen jonghen man.
Wiselike dat sijt began
Hem doen te wetene bi wat saken^21.
Dat si manlijc anderen quamen te spraken.^22.
Si ontboet enen predecare^23.
Ende si deden comen tot hare;
Si seide, si woude hare biechte spreken,
Want niemen en es sonder ghebreken,
Sprac si, weder man no vrouwe.^27.
Here, want ic v wel betrouwe,^28.

+ 39c

2. wisen raet een listig bedenksel.

5. ertsche aards gezind, werelds.

10. Des 1. Tes, totdat.

11. aen hem...sochte van hem vroeg.

12. Ende hise hangt af van Dat in vs. 9.

16. Dan behalve.

21. bi wat saken op welke wijze.

22. manlijc anderen elkander.

23. predecare predikheer, Dominicaan.

27. weder noch.

28. want omdat.

[p. 26]

 

Doer god soe hulpt mi gheraden,^29.

30

Met eenre dinc benic beladen:^30.

 

Een ionghelinc die hier niet verre

 

En woent, heeft mi ghemaect erre;^32.

 

Ic soude v sinen name noemen.^33.

 

Hi es wel drieweruen comen

35

Ende ghinc hier wandelen bi den muere.

 

Ic duchte begrijp van onsen ghebuere.^36.

 

Here, ic soude v bidden gherne,

 

Segt hem dat hijs hem set tonberne^38.

 

Ende mi sijnre minnen verdraghe,^39.

40

⁺ Eer ict minen vrienden claghe.^40.

 

Daer mochte af comen paerlement;^41.

 

Te vele soe wandelt hi hier omtrent.

 

Die broeder seide als een goet man,

 

Hi soudts hem gherne spreken an^44.

45

Ende bidden hem dat hijs ontbare^45.

 

Ende hoe dat si een goet kint ware.^46.

 

Die goede broeder ghinc alte hant

 

Daer hi den ionghen knape vant,

 

Die die joncfrou hem te spreken bat.

50

Tusschen hem tween in ere stat^50.

 

Ghinghen si hemelike staen.

 

Die broeder seide: ghi hebt mesdaen

 

Al daer ghi waert in deser weken,

 

Ter joncfrouwen die ghi wilt spreken;

55

Si es die uwes niet en gaert^55.

 

Ende doet v bidden dat ghijs ontbaert.

 

Die knape swoer bi onsen here:

 

Daer af en wistec min no mere.

 

Die broeder seide in corter woert:^59.

60

Ic bidder v omme, hoedes v voert.

 

Hier mede lieten si die tale.

 

Ic salt v seggen, verstaet mi wale,

29. Daer ter wille van.

30. beladen bezwaard.

32. erre boos.

33. Ic soude ik zou wel kunnen.

36. begrijp aanmerkingen; opspraak.

38. hijs hem set tonberne hij er van afziet.

39. verdraghe bespaar.

+ 39d

40. vrienden verwanten.

41. paerlement praatjes.

44. soudts zou erover.

45. hijs ontbare hij zich er van onthield.

46. goet eerzaam.

50. onder vier ogen.

55. gaert begeert.

59. in corter woert kortweg.

[p. 27]

 

Wat de houessche joncfrou dede

 

Daer si was in hare stede,

65

Dat salic v vertellen hier:

 

Een gordel in enen aelmoesnier^66.

 

Makede si van goeder houde^67.

 

Ende deder penninghen in van goude;

 

Dat en wist haer vader noch haer moeder.

70

Si sende weder om den broeder

 

Ende hi quam tot haer ghegaen.

 

Ay here, ic dede v verstaen

 

Te biddene desen ionghen man

 

Dies ic niet quijt werden en can.

75

Seidijt hem niet, lieue here?

 

Die broeder seide: ic baets hem sere!^76.

 

Hi seide en souder v nemmermeer af spreken.

 

Ay, here, hi was in der weken

 

Neuens die muere comen hier;

80

Dit gordel ende dit aelmoesnier

 

Werp hi mi ten veinster in,

 

Des ic mi scame in minen sin;

 

Deen was in dander ghewonden.

 

Oec riep hi ten seluen stonden

85

Daer waren penninghen in van goude,

 

⁺ Dat icker mede copen soude

 

Cleder, cousen ende scoen.

 

Gheloeft si god, en hebs gheen doen,^88.

 

Want ic hebbe enen riken vader

90

Die mi wel copen mach algader

 

Wat sijn wille es dat ic draghe.

 

Here, ic segt v in desen daghe,

 

Nemt ende draghet hem sijn scoenheit^93.

 

Ende segt hem alsoe als ic hebbe gheseit,

95

Dat ic sijns goets niet en ghere^95.

 

Ende dat hi hem seluen daer mede pallere.^96.

 

Die broeder nam van deser joncfrouwen

66. aelmoesnier geldbuidel, tas; in en.

67. van goeder houde uit oprechte genegenheid.

76. ic baets hem sere ik heb het hem ernstig gevraagd.

+ 40a

88. gheen doen niet nodig.

93. scoenheit kleinood als geschenk gunstgeschenk.

95. ghere begeer.

96. pallere mag opsieren.

[p. 28]

 

Dat scoenheit ende staect in sijn mouwen,

 

Taelmoesnier ende tgordel mede,

100

Ende ghinc alte hant op die stede

 

Daer hi vant den jonghen man.

 

Heymelike sprac hi hem an

 

Ende seide: knape, ghi mesdoet

 

Dat ghi deser joncfrou goet

105

Met wandelinghen smaelt haer ere.

 

Daer aen mesdoedi alte sere.

 

Die knape seide in hogher spraken,^107.

 

Des soudi sekerlike missaken,^108.

 

Wiet hem aentide tot enegher stede,^109.

110

Dat hi noit op hare en mesdede.^110.

 

Die broeder sprac: oec wats ghesciet,

 

Des en willic ghelouen niet.

 

Siet hier tgordel dat ghi haer brocht

 

Ende taelmoesnier, van siden ghewrocht,

115

Gulden ghelt daer in ghedaen.

 

Si en wilt gheen goet van v ontfaen,

 

Nemt hier v gordel ende v ghelt

 

Int aelmoesnier al onghetelt,

 

Si en wilt uwes goets meer no min.

120

Die knape peinsde in sinen sin

 

Datten die joncfrouwe minnen woude.

 

Taelmoesnier goet ende tghelt van goude

 

Ende tgordel van ziden mede

 

Gaf hem die broeder daer ter stede,

125

Ende seide dat hem die ioncfrou sende^125.

 

Die ghene vrienscap aen hem en kende

 

Ende si sijns goets niet en gherde.

 

Die knape naemt als donwerde^128.

 

Ende seide: heer, ic saels mi hoeden,

130

Ghi en dorst v nemmermeer vermoeden

 

⁺ Dat icse aen spreke tenegher tijt,

 

Die joncfrou, ic scelse quijt.^132.132

107. in hogher spraken op hoge toon.

108. missaken ontkennen, afwijzen.

109. aentide aanteeg.

110. noit ooit.

125. dat dat het.

128. als donwerde onverschillig, geringschattend.

+ 40b

132. voor quijt is iets doorgehaald.

132 scelse quijt laat haar lopen.

[p. 29]

 

Nv heeft die broeder wel ghedaen

 

Sine boetschap ende es thuus ghegaen.

135

Die knape was een scoen ionc man;

 

Hi treckede dierbaer cleder an

 

Ende hielt hem seluen suverlike.^137.

 

Die ioncfrou, diene maecte rike,

 

Als ic gheseit hebbe, dit verstaet,

140

Si peinsde herde wisen raet:^140.

 

Si ontboet met enen bode

 

Den broeder, dat hi om gode

 

Comen soude daer si was.

 

Die broeder sat ende las^144.

145

Ende leide sine boeke neder

 

Ende ghinc ter joncfrou weder.

 

Si hieten willecome sijn.

 

Ay, here, seit si, die herte mijn

 

Es alte sere in onvreden!

150

Te nacht quam hier al onghebeden

 

Dese man, daer ic v over claghede.

 

Hi nam dat hijs mi niet en vraghede

 

(Ic saelt v in biechten segghen):^153.

 

Al daer mijns vader[s] torue legghen,^154.

155

Pliet altoes een leder te stane.^155.

 

Te nacht hadde hise gheset daer ane

 

Die camer [die] jeghen die venster staet.^157.

 

Nv en wetic mijns ghenen raet,

 

Ic moeter seker vore steruen!

160

Here, woudi hem noch ene weruen

 

Noch bidden dat hijs mi verlate,^161.

 

Ic woudt v vrienscap ende bate^162/3.

 

Doen, dats v te bat soude wesen.

 

Die broeder seide: haddic ghelesen^164.

165

Mijn ghetide, ic souder gaen

 

Ende doens hem sekerlike af staen.

137. kwam hij proper voor den dag.

140. wisen raet een slim plan, een list.

144. sat ende las zat (zijn brevier) te bidden.

153. in biechten in strikt vertrouwen, als in de biecht.

154. torue turven.

155. Pliet pleegt.

157. Die jeghen die venster staet die aan dit venster is gelegen.

161. hijs mi verlate hij het mij bespaart, ermee ophoudt.

162/3. bate doen belonen.

164. haddic ghelesen als ik klaar was met het bidden van.

[p. 30]

 

Die broeder ghinc ende sprac hem ane;

 

Aldaer men speelde op ene bane^168.

 

Was hi met jonghen ghesellen,

170

Ic sal di waerheit hier vertellen.

 

Di broeder wenkeden dat hi quam.

 

Alder ierst dat hine vernam,^172.

 

Vraghedi: here, wildi iet?

 

Mi es leet dat v goet gheschiet,

175

Sprac die broeder ende seide:

 

⁺ Ghi werct te sere bi onbesceide!^176.

 

Ic hebbe v ander werf ghebeden,^177.

 

Ende noch toe salic v bidden heden,

 

Dat ghi nemmermeer en geart^179.

180

Te comene daer ghi te nacht waert.

 

Die knape vraghede: waer was dat?

 

Ay, of ghi alsoe waerlike hadt^182/3.

 

Vwen onwille, dat waer mi leet.

 

Waendi dat ic niet en weet

185

Hoe ghi comen waert te nacht

 

Ende hadt ene leder ghebracht?

 

Die joncfrou heuet mi gheseit:

 

Aldaer haere vaders berghinhghe leyt,^188.

 

Pliet altoes een leder te stane;

190

Te nacht haddise gheset daer ane

 

Die camer daer ie venster staet.

 

Die wech es broesch ende quaet^192.

 

Ende vanden watere sere verreghent;

 

Ghi waert bede wel gheseghent,

195

Dat die wech niet en brac

 

Of dat si v niet af en stac.^196.

 

Die knape seide in hoger talen,^197.

 

Hi souds hem hoeden herde wale

 

Ende het en soude nemmeer gheschien.

200

Die broeder ghinc thuus wert mettien

 

Ende en sprac den knape nemmeer an.

168. bane kolfbaan.

172. vernam zag.

+ 40c

176. bi onbesceide met overmoed; ongepast.

177. ander werf tweemaal.

179. gaert begeert.

182/3. als dat u werkelijk onaangenaam was.

188. berghinghe voorraad.

192. wech wand (weeg).

196. stac stootte.

197. seide in hogher talen bezwoer.

[p. 31]

 

Des auons ghinc die ionghe man

 

Ende nam die leder daer si stoet,

 

Als hem die broeder maecte vroet

205

Ende hem die ioncfrou hadde ghebeden.

 

Achter aent huus, te seluer steden

 

Sette hi die leder ende clam

 

Ten veinster in. Die joncfrou vernam

 

Dat hi daer was, die ionghelinc,

210

Dien si vriendelike ontfinc

 

Ende haelp hem dat hi quam binnen.

 

Al te hant si doen beghinnen

 

Mont aen mondekijn te legghen;

 

Niet meer en willicker af segghen,

215

Maer Peter van Iersele die sede

 

Dat hise op een bedde lede^216.

 

Ende leerde haer een minnen leuen,

 

Dat si goede ghevriende bleuen

 

Ende niet meer en begherde men daer ter stede

220

Den broeder die die boetscap dede.

Nota

⁺ Item desen sproke houdt ijC ende xx verse

216. lede leidde.

+ 40d