Mijn leven

Den Heer R. Rotterdam.
Parijs, 22 Februari 1874.

Geachte Heer R!

Gij hebt zeker gedacht dat ik u nooit zou antwoorden! Neen, zóó ondankbaar had ik geen plan te zijn, maar ik had u kalm willen schrijven, als ik eens een oogenblikje rust zou hebben; och, 't leven is te kort voor zulke oogenblikken, 't mijne ten minste kent ze haast niet! Ik ben nu sedert drie weken op weg naar Rome en heb 't nog niet verder dan Parijs gebracht, als ik 't niet druk gehad had, zat ik al lang in Italië! En nu ter zake. Gij hebt mijn Judith niet opgevat in zoo'n ruimen zin als waarin ik haar geschreven heb; de woorden die gij aanhaalt bij voorbeeld:

‘Prostitutie is onze eenige wet, onze eenige steun, onze eenige kracht, ons eenig bestaanmiddel, onze eenige lauwerkrans.’

die woorden doelen niet alleen op haar die trouwen om in haar onderhoud te voorzien, of die zich op een andere wijze verkoopen met hetzelfde doel, neen, ze doelen vooral op de weinige supérieure vrouwen, die, door de natuur begiftigd met meer verstand, en vooral ook met meer ziel, dan hare zusteren, toch door de ijzeren hand van onze belachelijke, anti-natuurlijke wetten, genoodzaakt worden neer te dalen tot op de laagte van haar rechters, die noch¹ werk, noch bescherming, noch lauwerkrans hebben voor haar die niet betaalt met prostitutie!

Zeg niet dat ik overdrijf, want de voorbeelden zijn legio, die ik aan zou kunnen halen om de waarheid mijner woorden te staven. Ik zelve had lang de geëischte schatting moeten betalen, als ik geen vader gehad had om mij bij te staan, telkens wanneer 't mij door den een of anderen meester, impresario, dagbladschrijver, uitgever, of wat ook, in n'importe welk vak, onmogelijk gemaakt werd eenig geld eerlijk te verdienen om, hoe zuinig ook, onafhankelijk te kunnen leven. Hoe moeten zij doen die geen vader hebben, en geen fortuin, of geen moed, om zoo lachend met alle wapens te kunnen strijden als ik gewoon ben te doen? -

Ja, prostitutie, dat is ons eenig bestaanmiddel als we arm zijn, en zijn we rijk? .... dan brengen zeden en gewoonten

1 Elize Baart wacht nog op een engagement aan een Nederlandsch Toon eel dat betaalt met geld.
Noot van 1877.

[p. 96]

ons onder een anderen titel even ver; want de meeste huwelijken zijn toch ook maar légale leugens.

Als gij Judith goed gelezen hadt, zoudt gij gezien hebben dat het vooral die légale leugen is, welken ik aanval.

Gij spreekt zelf van ‘de eischen der natuur’, en zegt: ‘al wat wij in onze bekrompenheid tegen haar inwerken is van den beginne af veroordeeld.’ Dit ben ik volkomen met u eens, en dáárom bespot ik de meeste huwelijken en alle meisjes die wachten op mannen die niet komen. Zij zijn anti-natuurlijk, want een huwelijk zonder liefde is een leugen, al zeggen alle wetten ook 't tegendeel, en een vrouw die 't recht niet heeft moeder te zijn is ook een leugen, al noemen alle conventies dit ook deugd.

Ik vraag werk voor de vrouwen, niets dan werk, werk dat betaald wordt met geld. Zoodra wij 't zóó ver gebracht zullen hebben dat wij (evenals de mannen) als een dom kind op de schoolbanken geplaatst worden, om er als een gepromoveerd mensch weer van op te staan, zal de rest wel van zelf komen, want de vrouw die in haar eigen onderhoud kan voorzien, heeft 't recht vrij te zijn, en moeder te wezen in den volsten zin van 't woord.

Dat staat reeds in mijn Lettre à Dumas, maar aan een publiek kan men alles zoo duidelijk niet zeggen, 't moet een beetje gedéguiseerd worden, om de weinig ontwikkelden niet aan't schrikken te maken, en ze niet van zedeloos te laten spreken als er juist het tegenovergestelde verlangd wordt.

Ik heb 't door u opgegeven werk wel gezocht, maar niet gevonden, mogelijk zal ik 't van den zomer in Londen wel vinden.

Ontvang mijn oprechten dank voor uwe belangstellende letteren en geloof mij met de meeste hoogachting

Mina Krüseman.