In dienst van de 'Koninklijke'
(1974)–Gerrit Krol–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 86]
| |||||||||||||||||||||||||||||
6.0Dit hoofdstuk gaat over het beleid, wil zich bezighouden met de vraag: wat is beleid (beleidsbepaling) en daarop een antwoord geven.
Het is natuurlijk heel goed de wereld op een afstand te zien en dat wordt je tegenwoordig door menige dokter aangeraden, maar toevallig was het met mij zo gesteld dat ik de wereld nog nooit anders dan op een afstand gezien had en daarom had ik er behoefte aan zelf de hand aan de ploeg te slaan. Omdat dit, hoe idyllisch ook, na een tijdje gaat vervelen, wilde ik die ploeg automatiseren, dan kon ik zelf binnen blijven zitten. Ik zou hem wel altijd in de gaten willen houden, maar omdat ook dat verveelt: méérdere ploegen en omdat ook dat verveelt: ándere ploegen. En omdat ook dat verveelt: gooi je je zelf op een dag achterover in je stoel, je belt naar diverse mensen en vanaf die dag houd je je bezig met het beleid van een en ander. Ja, ja. Je bent nu werkelijk met beleid bezig. Je hebt een secretaresse en je hebt een bril nodig, want zonder bril kan je niet meer lezen en wat je leest is een stuk papier, genaamd rapport. Enzovoort.
...om aan te geven hoe, overal waar actie is, papier ontstaat. Papier dat op die actie geen enkele invloed heeft, maar dat dan inzicht wordt genoemd. Inzicht in een beweging stuurt die beweging net zomin als een blik op een trein bepaalt waar die trein heen gaat. Je moet al achter het stuur zitten of, als de hoeveelheid handelingen niet meer te overzien is...
Laat ik mij corrigeren: inzicht in een situatie is in zoverre nodig dat het ons in staat stelt met meer zekerheid en | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 87]
| |||||||||||||||||||||||||||||
zelfvertrouwen het spel te spelen dat die situatie moet veranderen, wat met inzicht alleen niet goed mogelijk is en zonder inzicht geen gewicht heeft.
De man van het veld volstaat ermee zijn handelingen te begeleiden met het trekken van een streep of het schrijven van een nummer op het papier dat hij heeft meegekregen en hij zorgt ervoor dat hij het papier zo snel mogelijk weer kan afgeven. Die man is nog het beste af.
Naarmate een structuurverandering meer vanuit het Centraal Kantoor wordt geïnitieerd, is het makkelijker om je een serie over de hele wereld plaatshebbende veranderingen voor te stellen en moeilijker om ze in de respectieve plaatsen uit te voeren. Naarmate de structuurverandering in de respectieve plaatsen zelf zijn oorsprong heeft, is het makkelijker deze verandering uit te voeren maar moeilijker om haar te begrijpen. Waar ik op doel is de noodzaak voor de Centrale Kantoren al die verhalen te lezen en vooral: te begrijpen. En te doen begrijpen. Een middel hiertoe is het maken van ‘abstracts’ en van tientallen toch al abstracte verhalen - ik gebruik het woord nu op zijn Nederlands - nog weer grotere abstracties te plegen. Een en ander is zichtbaar in de wijze waarop in de loop van de jaren deze verhalen zijn uitgegroeid tot door structurering tenminste overzichtelijke, maar dientengevolge onleesbaar geworden, anonieme aanbevelingen die, wijl het ook nog mode is de namen van de auteurs weg te laten en zelfs het jaar van uitgave - het gezag krijgen van wetboeken. Maar omdat het geen wetboeken zijn en geen uitvoering wordt verwacht (aangezien het beschrijvingen zijn van toestanden die al lang bestaan) en omdat het voor niemand, uitgezonderd de auteurs, een lolletje is die dingen te lezen, kun je begrijpen dat de werkelijke effectiviteit van dit | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 88]
| |||||||||||||||||||||||||||||
soort papier die van wc.-papier, bedrukt of onbedrukt, benadert, weshalve dergelijke rapporten tegenwoordig door de computer gegenereerd worden.
Onze opvoeding heeft ons geleerd, respect te hebben voor iemands principes in alle omstandigheden behalve als deze principes veranderen. Aangezien men zijn principes vormt op grond van een zekere informatie en nieuwe informatie verantwoordelijk kan zijn voor de verandering van conclusies uit de oude informatie, zou niets zo natuurlijk zijn als dat je elke dag van principe veranderde, als het niet even natuurlijk was nieuwe informatie alleen tot je te laten doordringen als ze met de oude informatie niet in strijd is. ‘Maar gister heb je gezegd dat...’ ‘Ik weet vandaag meer dan ik gister wist en daarom denk ik dat...’ Een aanvaardbaar antwoord van iemand die van mening is veranderd. In verband met het vermogen van de mens dingen te vergeten zou je het ook moeten kunnen aanvaarden dat iemand van mening verandert op grond van dingen die hij vergeet.
Klassen en individuen uit deze klassen onderscheiden zich, ook al gebruik je er dezelfde woorden voor, door het gebruik van het voegwoord. Voorbeeld.
Hetzelfde geldt voor waarschijnlijkheden en zekerheden:
| |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 89]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Hetzelfde geldt voor ontkennende of bevestigende zinnen:
Op grond van het gebruik van de woorden ‘en’ en ‘of’ kunnen we dus de volgende indeling maken:
Op deze manier kom je er toe te denken dat de ontkenning van een bepaalde bewering niet meer betekenis heeft dan de bevestiging ervan, maar dat er méérdere manieren zijn om zo'n ontkenning onder woorden te brengen wat je, schematisch, kunt weergeven met het volgende figuurtje:
Met dit figuurtje is het niet moeilijk aan te geven hoe leugens en waarheden zich van elkaar onderscheiden. Je zou kunnen zeggen dat een gebeurtenis in de geesten dergenen die deze gebeurtenis hebben meegemaakt een veelvoud van gebeurtenissen is, welke uitwisselbaar zijn door ze alle aan te duiden door hetzelfde woord. Voor het ontkennen van die gebeurtenis daarentegen zijn er vele verbale middelen die vaak één interpretatie beogen. Dit is zo'n belangrijke regel dat je niet kunt zeggen in welk deel van de wetenschap hij thuis hoort, anders dan | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 90]
| |||||||||||||||||||||||||||||
in de wetenschap betreffende het dagelijkse leven: de functie van ons spreken wordt er door beschreven.
Een voorbeeld van een klasse van uitspraken die een toestand versluieren is de uitspraak die vele uitspraken insluit: generalisering. Een generalisering is een uitspraak betreffende een aantal mogelijke toestanden en ervaringen. Komt vaak voor bij mensen met ervaring, maar het is goed om te bedenken dat een generalisering juist dient om te verbergen dat je ervaring beperkt is.
Het voornemen van een groep en de mogelijkheid zo'n groep een naam te geven. Deze naam beschrijft precies wat de leden van zo'n groep verbindt, hetgeen, als je wilt aangeven wat de richting is die deze groep inslaat, een groot gemak is. De naam echter zal de individualiteit van elk der leden aantasten, aangezien daarmee de nadruk valt op dat gedeelte van zijn handelingen dat bijdraagt tot de genoemde beweging, eerder dan op de handelingen die hij verricht ten bate van zich zelf. Dit laatste is voor sommige mensen juist een reden zich aan te sluiten bij een groep.
Bekend is de volgende ervaring. Je leest, op het ogenblik dat je daar behoefte aan hebt, een theoretische verhandeling en dat doe je doorgaans omdat die verhandeling aan jouw vage, reeds werkzame gedachten een bepaalde richting geeft: dit manifesteert zich (in onderscheid van het lezen van een roman) door het van tijd tot tijd met potlood onderstrepen van gelezen passages. Daarmee wil je zeggen: daar ben ik het mee eens. De ervaring leert dat als je deze verhandeling een half jaar later weer leest, je je verbaast over die strepen en die kanttekeningen die je gemaakt hebt. ‘Wat heeft mij voor ogen gestaan?’ zo vraag je je af. Te achterhalen is dat niet meer. Veeleer ben je, bij herlezing geneigd, je strepen c.q. aantekeningen op | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 91]
| |||||||||||||||||||||||||||||
heel andere plaatsen te zetten. Zulke verhandelingen fungeren als wolkenluchten. Je ziet er elk ogenblik iets anders in en hoe theoretisch ze doorgaans ook zijn, lijn zie je er niet in.
Vrijdag. Hoe heerlijk is het 's morgens te ontwaken en te zien dat je al een hele tijd werd gadegeslagen...
Zaterdag. Die antieke pomp van Laura die ik moest opknappen. Zo'n koperen buis met een zwengel eraan, gekocht op een fietstocht langs de dijk naar Leiden, vijfentwintig gulden. Achter op de bagagedrager, onder de snelbinder. Wat ik de eerste jaren niet aan huisraad achter op de fiets heb gehad! Laura door en door gelukkig, met de zwengel over de schouder als een geweer naar huis voor de wind. 's Avonds meteen aan de muur bevestigd. Antiek was hij niet, maar wel mooi. Niet van koper, maar van ijzer, daarom was hij zo zwaar. Daarom moest hij opgeschilderd worden. Een busje donkergroene lak gekocht en dan zal je hem een kleurtje geven (vanavond is hij klaar, verzeker je, en Laura gaat zingend koffie zetten), maar dan moet hij eerst worden schoongemaakt. Dat doe je met schuurpapier en met een staalborstel. Zo krijg je het roest eraf, net zo lang met de staalborstel eroverheen tot het ijzer zwart is en glimmend. Maar wat je aanziet voor zwart is gewoon een gat... En zo is het met dit boek gegaan. Op het moment dat ik met het schrijven ervan klaar was, zag ik dat het pas begon. Een geboren verteller ben ik zeker niet. Al schrijvende creëer je tot je verdriet voornamelijk gaten. Gaten in je leven. Daar moet je dan in afdalen, lager en lager, steeds maar bijlichten en nieuwe gaten schilderen...
Zondag. Traagheid maakt de kracht uit van een groep. Gebrek aan beweging doet zich gelden als het geweten | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 92]
| |||||||||||||||||||||||||||||
van de groep. Dit alles moet je differentiëren naar de mens (Δm), waaruit volgt dat er evenveel tijd is als dat er plannen zijn in een mens en evenveel rust als dat er mensen zijn die een groep vormen.Ga naar voetnoot*
Een paard dat staat in de regen of in de zon. Of laat ik zeggen: een mens die, in de vorm van een vrouw, tussen de rhododendrons staat en een mes hanteert om een bloem te snijden. Sommige paden in het landschap worden aangegeven door de bloemen en als een pad betreden wordt door een paard dat in de zon loopt of in de regen, met een vrouw erop, rechtop, zwart en van achteren, een diepgekleurde, oranje horizon tegemoet, of een vrouw die, zelf oranje, met de armen over elkaar over een heuvel heen ligt, het schilderij dat iemand van zo iets gemaakt heeft, of maken wil, of ziet (het gevoel) - je kiest toch wat je het beste uitkomt. Regen striemt over de heide, een oranje bh. hangt aan de lijn, wat soms hetzelfde is als dat je de zon ziet. Voor wie het voelt, is het althans hetzelfde. Ergo: Vrouwe Justitia met een weegschaal en een koud, rechtstandig zwaard laat zien dat zij het niet gebruikt. Het werkelijke zwaard is de wet, het beste voor ons allen, gesymboliseerd in het bovenstaande door de horizon...
‘...en de volkeren sliepen verenigd in elkaars armen.’ | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 93]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Maandag. Als twee functies elkaar de verantwoordelijkheid voor een bepaalde taak betwisten, komt dat omdat deze taak de eigenschap heeft zich te vormen naar de functie die haar vervult.
Dinsdag. Er zijn mensen die, als ik ze deze problematiek voorleg, mij wijzen op de grote verdienste die ik heb als speurder, ontrafelaar en bottenvreter - alles kan in stukjes, alles moet begrepen worden, is daarbij het parool, alles wat nu begrepen is moet nog eens op een heel andere manier begrepen worden en telkens opnieuw, en wat jarenlang als een begrip heeft gewerkt, als een plag omgegooid. Verplaats je, verras je omgeving en verras de man die jou in het oog houdt door achter hem op te duiken, applaus is je loon. Maar applaus is natuurlijk ook niet meer dan een speciaal soort wind en zeker niet lang van duur. Wat anderen mij aanrekenen als een kwaliteit, wil ik zelf wel zien als een gebrek en mij oefenen in standvastigheid. (Vrije weergave van een beoordelingsgesprek.)
Mijn overplaatsing naar de afdeling Comercio, die hiervan het gevolg was, kwam mij helemáál niet goed uit. Maar, zoals gezegd: het vermogen op een bepaalde weg voort te gaan, in een bedrijf (maar in een gezin geldt het ook) verhoogt je waarde: je telt mee om de doodeenvoudige reden dat de mensen om je heen op je rekenen kunnen. Je krijgt meer verantwoordelijkheid. Je krijgt meer gelegenheid te doen wat je zelf denkt dat goed is om te doen. Meer persoonlijke vrijheid, dat is waar ieder naar streeft in het leven. Evenwel: wat je niet beseft, is dat je geestelijke vrijheid daar bij inschiet. Wat je vandaag beweerd hebt, moet je morgen ook beweren en het is zeer waarschijnlijk dat je, om aan die eis te voldoen, al een paar keer onwaarheden verkocht hebt voordat je er voor de eerste keer op attent wordt gemaakt. Je zult ervaren dat het moeilijk | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 94]
| |||||||||||||||||||||||||||||
is consequent te zijn als je niet geleerd hebt een deel van wat je weet te verzwijgen, als dat nodig is. Al die tijd denk je, wat dat betreft, maar aan één zaak. Dat komt die zaak ten goede en tegelijk volgt hieruit hoe weinig het een verdienste is eerlijk te zijn ten aanzien van een zaak waarvoor je niet verantwoordelijk bent.
Laura was intussen heel gelukkig met haar echtgenoot, zoals hij in een Plymouth Valiant over de Francisco de Miranda gleed, en in het Intercontinental Hotel zijn wenkbrauwen fronste vanwege iets belangrijks. Op dat ogenblik besefte die echtgenoot dat hij weliswaar op rozen, maar niet op zijn plaats zat. Ik vergaderde en vertegenwoordigde het bekende beeld: nieuwe man die nauwgezet luistert naar wat er gezegd wordt en van tijd tot tijd ja knikt. En lacht, de mensen naar het vliegveld brengt en, teruggekomen op zijn werkkamer, aan de gang gaat met het opstellen van richtlijnen: voor iemand van mijn soort is dat niet een goed teken want ik ben gewoon om, voor zover ik aan de toekomst denk, dit zonder richtlijnen te doen. Richtlijnen zijn leuningen voor iemand die zonder die leuningen duizelig wordt. Daaruit mag blijken dat zo iemand daar helemaal niet op zijn plaats is. Maar waarom wilde ik zo graag met mannen van Camco en Bakers Oil Tools eten? Waarom wilde ik op ze lijken? Wil ik daarop een eerlijk antwoord geven dan moet ik gewag maken van mijn verlangen: in de wereld tegelijk een vrij en dienstbaar man te zijn. In een vreemd werelddeel wonen, eenzaam, maar via de moderne middelen bereikbaar zijn, uit welke stad ter wereld ook en klaar om aan welke eisen dan ook te voldoen: binnen vierentwintig uur zoveel ton naphta of zoveel duizend zakken cement laten bezorgen op een plaats waarvan je nog nooit hebt gehoord... Een soort handelsagent zou ik willen zijn. Opgenomen | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 95]
| |||||||||||||||||||||||||||||
worden in het korps van eenlingen die, als knopen van een netwerk, door telefoon en telegraaf verbonden de wereld omspannen en besturen, in afwachting daarvan aan een bar zitten met een vrouw in hun gedachten of met een echte vrouw of deelnemen aan een golfparty en, met de anderen teruggekomen in het hotel, om een feestmaal aan te richten, een sigaret opsteken... Het telegram openen dat ze bij het binnenkomen werd overhandigd... zo'n vent wilde ik zijn.
En terwijl ik dit allemaal zit over te typen, herinner ik mij dat, op deze plaats, een aantal verhalen stond over de mensen met wie ik samenwerkte, verhalen die ik wel eens aan tafel ten beste had gegeven en waar men wel om lachen wilde. Ja zeker, dat kan ik wel, anekdotes vertellen, maar op papier gezet zijn ze natuurlijk bijzonder vervelend. Het papier moet alleen maar geschiedenissen bevatten die je niet kúnt vertellen, dat is de functie van een boek. Waar ik het trouwens ook nog niet over gehad heb, is het trauma, het gat waar je mee rondloopt als je je zelf niet opengooit. Zelfstandigheid, dát was 't wat ik wilde; het vermogen ontwikkelen om iets op poten te zetten, ook onder te brengen in begrippen als vrijheid, glorie en recht. Over deze woorden is veel gezegd, ik zou ze meer moeten gebruiken.
Donderdag. Ik lees in de krant dat, in Chili deze keer, de rechtse oppositie vooral gevoerd wordt door de bewoners van de ‘partes elegantes’, de nette buitenwijken in de steden. Donkerblauw kostuum, das voor, mitrailleur in de hand. Schieten ze, als ze dat nodig vinden, op mensen die hun niet bevallen. Ofschoon het mij verboden is mij te bemoeien met de politiek van dat land, wil ik toch opmerken dat slachting en verbanning steeds minder voorkomen, misschien omdat mensen veel sneller dan vroeger | |||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 96]
| |||||||||||||||||||||||||||||
van idee veranderen? Het standpunt waar je op staat: nu op je linkerbeen en dan weer op je rechter, geeft je een prettig gevoel van vrijheid, vergelijkbaar met het evenwicht dat je voelt als je op een vlot staat.
In de wiskunde staat het bekend als auto-isomorfie: twee punten bepalen een lijn, twee lijnen bepalen een punt. Alle stellingen uitgesproken over lijnen die samenkomen in een punt kunnen worden omgezet in stellingen die zich uitspreken over punten die op een lijn liggen. In de wereld van de lijn is het punt een bijzonder geval, en in de wereld van het punt is de lijn een bijzonder geval. Ieder mens kan auto-isomorfie op zich zelf toepassen (het eerste wat je doorgaans als student probeert): binnen groep A vertegenwoordigt hij B, terwijl binnen B hij A vertegenwoordigt. De auto-isomorfie is een middel om zich te onderscheiden van zijn omgeving. Wie het toepast verschaft het een zekere waarde als hij er in slaagt binnen die ene groep waarde te krijgen als vertegenwoordiger van die andere groep. Je zou het kunnen vergelijken met de rol die een dubbelagent speelt: als de groepen zich dusdanig hebben georganiseerd dat de wederzijdse belangen elkaar zo'n beetje uitsluiten, wat kunnen we dan zeggen van het belang van de man die tot beide groepen wil behoren door zich ervan te onderscheiden?
Er zijn mensen die, geestelijk, alleen willen wonen. |
| ||||||||||||||||||||||||||||