In dienst van de 'Koninklijke'

[p. 72]

5.0

Kijk uit waar je loopt. Niet proberen je diensten aan te bieden aan allerlei heren boven je, want daar krijgen ze het alleen maar drukker mee, maar gewoon kijken hoe, beneden je, het dagelijkse werk wordt gedaan en je op dat niveau dienstbaar maken.

Ik zag weer die operator op zijn oude fiets en ik zag iets heel anders. Het gemak waarmee hij kwam aan rijden, die stoot tegen de tank - metaal op metaal - en toen stond hij stil... Opschrijven en weer verder, wat was daar eigenlijk verkeerd aan? Als die man aan het geluid kon horen wat hij moest opschrijven, waarom moest die meting dan veranderd worden? (Meting van de dagelijkse produktie.)

Het leek mij toe dat die man en dit veld bij elkaar hoorden. Niet esthetisch, omdat de zon zo mooi scheen, maar functioneel. Ik bedacht dat dit veld, eenmaal zonder menselijke attentie, best eens heel slecht zou kunnen gaan functioneren: morsen, roesten, zonder dat iemand het zag. Zou het niet mogelijk zijn dat zo'n man de prestaties van een olieveld beoordeelde alleen door even te luisteren? Waren Uitendaal en ik eigenlijk wel op de hoogte van de functie van het veld? Wat gebeurt er als een put stuk gaat?

Waar mijn schema, wijsneuzig gezien, op neerkwam, was dat ik mensen die verantwoordelijk waren voor het onderhoud van die vijfduizend putten, wilde zien als een déél van die putten, ofwel de metafysica ervan, zoals het metafysische gedeelte van een tuin de tuinman is, want: zeggen we veld, dan zeggen we veld + het personeel dat op dat veld aan het werk is, belt, onthoudt, schrijft, zich herinnert, zich niet herinnert, nadenkt, uitvoert, ontvangt, opbergt, samenvat, scheidt, opdraagt, luistert, verifieert,

[p. 73]

wacht, schema's maakt, haast heeft, niet weet, maar toch opschrijft et cetera - dat alles werkt volgens natuurlijke procedures en het was voldoende die procedures te beschrijven om daarmee beschreven te hebben wat iedereen doen moest, deed, c.q. had gedaan.

Om een plan te kunnen maken is het nodig te kunnen beschikken over gegevens, is de gulden regel, die heel aannemelijk klinkt totdat je tot de ontdekking komt dat de beste planning geschiedt niet daar waar mensen geleid worden door gegevens, maar daar waar ze geleid worden door procedures. Op het niveau van het dagelijkse werk: gewoontes. Gewoontes namelijk voorspellen veel beter dan welke gegevens ook wat er in de toekomst gebeuren gaat.

Twee werelden. Een papieren wereld en een echte wereld. Een papieren wereld die hard werkt, om meer mensen vraagt en om computers die hen in staat stellen nog harder te werken. En een echte wereld die niet om computers vraagt, maar ze wel krijgt, zodat de mensen niet meer hoeven te werken - de eerste wet. De tweede is daarvan een gevolg en luidt: de papieren wereld houdt van computers, de echte wereld niet. Waarom houdt de echte wereld niet van computers? Omdat die computers hen overbodig maken. En de regel die ik daaruit afleidde, leek een paradox te zijn: omdat de mannen van de echte wereld niet van papier houden, heeft die wereld een computer nodig.

Van academisch belang. Ik kan u melden dat mijn meeste collega's, zelfs als ze de zak hebben gekregen, gewoon doorgaan met hun mathematisch commentaar op het economische leven te leveren of zich hebben verzekerd van een plaats aan een universiteit waar genoemde modellen, los van enige werkelijkheid waaraan ze dagelijks getoetst zouden kunnen worden in die zin dat iemand ze zou wil-

[p. 74]

len gebruiken - nog de kans krijgen heel wat te betekenen.

Vergelijkbaar met Grieks, of muziek.

Leugens en bedrog, al die bedrijfsrapporten die er worden geschreven, want anders schrijf je ze toch niet? Het mijne was op die regel geen uitzondering, maar ook met deze eerlijkheid bedrieg ik de wereld als ik er niet aan toevoeg dat ik dat systeem creëerde alleen om me zelf een genoegen te doen, want wat interesseerde mij in het leven en werk van de operadores de petróleo anders dan de beschrijving ervan. Welnu, dat leven in die hete, natte, naar olie geurende jungle - niets daarvan kun je op papier zetten zonder belachelijk te zijn, als je niet weet te vertellen wat de functie is van zo'n leven.

De enige manier, voor mij, om er achter te komen wat ze deden en wat de functie was van hun werk: het te systematiseren.

Uitendaal en ik dreven verder van elkaar weg. Dat wil zeggen: ik dreef, hij bleef op zijn standpunt. Wat dat standpunt waard was, voor hem, mocht ik ervaren op een regenachtige morgen, toen hij mij, een beetje verlegen, maar met een geheimzinnige glimlach ontving op zijn kamer. Ik had me zelf daartoe een paar dagen van tevoren uitgenodigd. Hoe langer je op een zelfde plaats zit, des te formeler je wordt, de eerste symptomen van iets dat doodgaat...

Nadat hij, langzaam, het bord had schoongeveegd, zette hij daarop uiteen (en later aan de hand van voorbeelden): olieputten van het Tia Juana/Bachaquero-veld, daarvan de gemeten produktie, temperatuur en druk alsmede van de olievoerende aardlaag in de onmiddellijke omgeving van zo'n put de grootheden porositeit, permea-

[p. 75]

biliteit, watervoering en kleef - hoe in een watervoerende laag de verhouding produktie: permeabiliteit evenredig was aan de helling van de laag en in de niet-watervoerende laag deze verhouding evenredig was aan het omgekeerde ervan.

Het was niet goed van mij om daarop te antwoorden dat dat gewoon kwam omdat olie op water drijft, maar niet op gas, want daartoe had ik aangenomen dat op drieduizend meter diepte de fysica dezelfde is als de fysica aan de oppervlakte. Bovendien was het dom om te vragen wat, als je al die gegevens verzamelde en daarmee door analyse het verband aantoonde tussen een en ander, wat je in dat overbekende veld waarvan je, die meetgegevens immers tonen dat aan, tóch al alles weet, voor nieuws zou ontdekken. Uitendaals antwoord was dat dat verband helpen kon van nieuwe velden uit een déél van de benodigde gegevens het andere benodigde deel te berekenen in plaats van te meten. Welk nieuw veld, was mijn vraag. Elk nieuw veld, antwoordde hij en dat was nu iets waar ik bezwaar tegen maakte: hoe wist hij dat?

Laat ik bot zijn in mijn kennis van de wetten der fysica, was hij niet even bot in de toepassing ervan? Meetgegevens dienen om, teruggekoppeld, het gemeten object te kunnen besturen. Op een van de vorige bladzijden heb ik, hoop ik, aannemelijk kunnen maken dat, ook al zijn je meetmethoden gestandaardiseerd, de terugkoppeling voor elk veld verschillend is.