Prettig omgaan met jongeren

(2013)–Ismene Krishnadath– rechtenstatus

Discipline en vrijheid

Machtsverhoudingen in opvoedingsrelaties

Iemand heeft macht over een ander als hij beslissingen kan nemen die het leven van de ander beïnvloeden. De machthebber kan opdrachten geven of beslissingen nemen voor de ander. De macht-hebber kan ook verbieden.

Opdracht: ABU, GA HET ERF HARKEN!

Beslissing: TIRZA MOET OP MUZIEKLES.

Verbod: FERDI MAG NIET NAAR MIDNIGHT FILMS GAAN.

We spreken van machtsuitoefening wanneer gehoorzaamheid (d.w.z. het uitvoeren of navolgen van de door de machthebber genomen besluiten) afgedwongen wordt door pressiemiddelen.

Abu, als je niet harkt, MAG JE NIET NAAR JE VRIENDEN.

Tirza, als je niet naar les gaat, MAG JE NIET MEE OP REIS.

Ferdi, als je naar een midnight gaat, WACHT DE RIEM OP JE.

Macht wordt gezag als de ander instemt met deze beslissing. De instemming kan bewust of onbewust zijn.

ABU: Het erf is vol bladeren. Ik ga harken.

TIRZA: Ik wil graag harmonium leren spelen.

FERDI: 's Nachts is het gevaarlijk op straat.

We spreken van gezagsuitoefening als gehoorzaamheid een gevolg is van instemming met de besluiten.

In de opvoeding willen we het liefst gezagsuitoefening. In werkelijkheid zien we machts- èn gezagsrelaties. Als we de machts- en gezagsrelaties tussen ouders en hun kinderen bekijken, dan vallen twee dingen op:

-	ouders voeden hun kinderen op tot volwassenen. Volwassenheid houdt onder andere in: het kunnen nemen van verantwoordelijke beslissingen over het eigen leven,
-	machts-/gezagsuitoefening moet afnemen in de loop van de opvoeding en het kind moet steeds meer gelegenheid krijgen eigen beslissingen te nemen.

In schema kunnen we het als volgt weergeven.

Het vierkant bevat alle beslissingen die genomen worden tijdens de opvoeding. Bij de geboorte worden alle beslissingen genomen door de opvoeders. Als het kind ouder wordt, zal het steeds meer eigen beslissingen moeten nemen. Wanneer het kind volwassen is, moet het alle beslissingen zelf kunnen nemen. Het is de taak van de opvoeder het kind hierbij stap voor stap te begeleiden.

Opvoedingsstijlen

De opvoedingsstijl heeft te maken met de wijze waarop ouders hun kinderen de ruimte geven om eigen beslissingen te nemen. Er zijn vier opvoedingsstijlen:

-	democratische stijl
-	autoritaire stijl
-	toegeeflijke stijl
-	onverschillige stijl

Democratische opvoeders houden bij het nemen van beslissingen rekening met de mening van de jongeren. Zij stellen regels in overleg met de jongeren samen en controleren de naleving van de regels. Hierbij wijzen ze op gemaakte afspraken. Open communicatie waarbij er met wederzijds respect naar elkaar geluisterd wordt en emotionele ondersteuning van de adolescent zijn belangrijk voor de democratische opvoeder. Deze stijl helpt bij de ontwikkeling van zelfvertrouwen, sociale vaardigheden en verantwoordelijkheidsgevoel.

Autoritaire opvoeders laten de adolescent weinig ruimte om eigen beslissingen te nemen. Gehoorzaamheid is belangrijk voor deze opvoeders. Er is weinig ruimte voor communicatie en de adolescent voelt zich emotioneel weinig gesteund door de ouders. Adolescenten met autoritaire ouders hebben vaak gebrekkige sociale vaardigheden. Ze voelen zich weinig verantwoordelijk en tonen weinig initiatief.

Toegeeflijke opvoeders bieden hun kinderen veel ondersteuning, ook in emotioneel opzicht. Aan de andere kant stellen deze opvoeders geen duidelijke regels en oefenen ze weinig controle uit op het doen en laten van de adolescent. De opvoeders communiceren wel met de adolescenten, maar de communicatie heeft weinig diepgang en is vooral gericht op ‘het leuk houden’. Adolescenten met toegeeflijke ouders zijn impulsief, onzelfstandig en voelen zich weinig verantwoordelijk.

Onverschillige opvoeders hebben weinig tijd voor hun adolescenten. Zij geven geen emotionele ondersteuning. Er wordt weinig gecommuniceerd. De opvoeders zijn niet geïnteresseerd in het doen en laten van hun kind en oefenen ook geen controle uit. De opvoeders zijn druk bezig met hun eigen leven en ervaren de adolescenten als een last. Jongeren met onverschillige ouders hebben weinig discipline, zijn ongemotiveerd en soms agressief.

De adolescentie is een periode waarbij de jongere steeds meer beslissingen wil en gaat nemen buiten het gezichtsveld van de volwassene. Dit kan beangstigend zijn voor de volwassene. Toch is dit proces noodzakelijk, omdat de adolescent uiteindelijk, als volwassene, alleen moet kunnen beslissen over allerhande zaken in zijn leven.

OPVOEDINGSSTIJLEN

Een zestienjarig meisje vraagt aan haar moeder: ‘Ma, er is zaterdag een muziekparty met geweldige zangers en muzikanten op White Beach. Ik wil gaan met een paar vrienden en vriendinnen van school. Mag ik?’

EMOTIONELE ONDERSTEUNING (+)
Democratische stijl: Ik zeg geen ja en ik zeg geen nee. We moeten er verder over praten. Ik wil graag weten wie er allemaal gaat en hoe jullie dit gaan aanpakken. Laten we op het balkon gaan zitten en over de details praten. Als we alles hebben besproken, zullen we een beslissing nemen.	Toegeeflijke stijl: Natuurlijk mag je gaan. Je moet het leuk maken met je vrienden en vriendinnen. Hoeveel geld heb je nodig voor de trip?
TOEGEEFLIJKHEID (-)	TOEGEEFLIJKHEID (+)
Autoritaire stijl: In geen geval. Je hebt er geen idee van watje allemaal kan overkomen als je naar dit soort feesten gaat. Je hebt me begrepen toch? Het is nee en nogmaals nee.	Onverschillige stijl: Meisje, ik ben op dit moment bezig met een nieuwe hossel. Je weet dat ik geen geld heb. Als je wil gaan, moet je zelf weten hoe je gaat.
EMOTIONELE ONDERSTEUNING(-)

Het leren nemen van beslissingen is een proces waarbij de jongere begeleid en ondersteund moet worden. De democratische opvoedingsstijl biedt de meeste kansen op een positieve ontwikkeling. De jongere mag eigen beslissingen te nemen, maar moet rekening houden met regels en afspraken.

De leerkracht als opvoeder

Jongeren brengen een groot deel van hun tijd op school door. De leerkracht heeft ook een opvoedende taak. Ook de leerkracht moet een democratische opvoedingsstijl toepassen. Dit is niet gemakkelijk als in de familie van de leerling een andere stijl wordt toegepast.

De school is het tweede opvoedingsmilieu. Het eerste opvoedingsmilieu is de familiekern.

De leerkracht moet weten wat de opvoedingstradities zijn in h et eerste milieu. Als blijkt dat in het eerste milieu andere opvoedingsstijlen worden gebruikt dan de democratische stijl, is het goed dat de leerkracht met de ouders praat over deze stijl. De leerkracht voedt dus niet alleen de leerling op, maar begeleidt ook de ouders in hun opvoedende rol.

Uitgangspunten van de democratische stijl zijn:

-	emotionele ondersteuning van de leerling door het opbouwen van een goede relatie
-	open communicatie
-	een geordende en gecontroleerde regelgeving
-	geleidelijke en begeleide beslissingsvrijheid

Checklist van een democratische ouder

○	Ik praat minstens twee uur per week met mijn kind.
○	Mijn kind en ik zijn minstens twee uur per week samen bezig met een activiteit die we beiden leuk vinden.
○	Ik luister naar mijn kind en weet daarom wat haar favoriete zanger/filmster is.
○	Ik geef mijn kind regelmatig complimentjes.
○	Ik moedig mijn kind aan om door te zetten, als hij/zij iets moeilijk vindt.
○	Ik ken minstens drie namen van vrienden van mijn kind.
○	Ik maak vaker een praatje met vrienden van mijn kind.
○	Ik leg mijn kind uit waarom hij/zij iets niet mag.
○	Als ik fout ben geweest naar mijn kind toe, geef ik dit toe.
○	Ik maak afspraken met mijn kind over wat wel en niet mag.
○	Ik maak afspraken over de straf die volgt op ongewenst gedrag.
○	Ik spreek mijn kind aan als het de regels overtreedt.
○	Ik straf het kind volgens de afgesproken regels bij ongewenst gedrag.
○	Ik geef mijn kind zakgeld.
○	Ik help mijn kind met het zoeken van een bijbaantje.
○	Ik praat met het kind over de besteding van haar/zijn geld.
○	Soms observeer ik mijn kind omdat ik me afvraag hoe mijn kind zich voelt.
○	Ik verdiep me in het ontwikkelingsproces van jongeren om mijn kind beter te begrijpen.
○	Ik maak afspraken met mijn kind over zijn/haar vrijetijdsbesteding.
○	Mijn kind mag vrienden en vriendinnen thuis ontvangen.
○	Ik weet bij wie mijn kind thuis gaat.
○	Ik probeer met mijn kind over zijn/haar gevoelens te praten als ik merk dat hij/zij ergens mee zit.
○	Ik zorg ervoor dat mijn kind is voorgelicht over seksualiteit.
○	Ik zorg ervoor dat mijn kind goede voeding krijgt en genoeg rust.
○	Ik houd van mijn kind.

Checklist van een democratische leerkracht

○	Ik ken al mijn leerlingen bij hun voornaam en familienaam.
○	Ik maak regelmatig in de wandelgangen een praatje met individuele leerlingen en probeer meer te weten te komen over hun interesses en bezigheden.
○	Ik praat niet alleen met spontane, sociaal vaardige leerlingen, maar ook met leerlingen die probleemgedrag vertonen of leerlingen die meer teruggetrokken zijn.
○	Ik probeer bij het lesgeven aan te sluiten bij de interesses en bezigheden van de leerlingen:
○	Als leerlingen in de klas aan het werk zijn, loop ik rond en praat met individuele leerlingen over hun werk.
○	Ik geef niet alleen les, maar doe ook mee met andere activiteiten in schoolverband, zoals sportdagen, feesten, wedstrijden enz.
○	Ik maak een praatje met de ouders zodra de gelegenheid zich voordoet.
○	Ik geef leerlingen regelmatig complimenten als ze hun best doen en/of goed presteren.
○	Ik bespreek de orderegels met de leerlingen.
○	Ik treed op als de leerlingen de orderegels overtreden.
○	Ik luister naar leerlingen die het niet met mij eens zijn.
○	Als leerlingen gelijk hebben, laat ik hen dat weten en verander ik mijn opstelling.
○	Ik probeer goed les te geven.
○	Ik sta open voor leerlingen die meer uitleg nodig hebben, dan ik al heb gegeven.
○	Ik help leerlingen hun studie te plannen.
○	Ik stimuleer leerlingen om initiatieven te nemen waarmee ze hun sociale, intellectuele of organisatorische vaardigheden kunnen ontwikkelen.
○	Ik check regelmatig of het goed gaat met de studieprestaties van mijn leerlingen.
○	Ik geef regelmatig feedback aan leerlingen.
○	Ik help leerlingen bij het organiseren van schoolactiviteiten, zoals wedstrijden en feestjes.
○	Ik stimuleer leerlingen elkaar te ondersteunen.
○	Ik probeer leerlingen die vragen hebben over het leven op een juiste manier van informatie te voorzien.
○	Ik verdiep me in het ontwikkelingsproces van jongeren om mijn leerlingen beter te begrijpen.

Vorige Volgende