Lezen doet je goed. Leerjaar 8c

[p. 27]

5 Mathias en Sabanadia

Sabanadia:

Ik ben geboren in het bos. Het was vroeg in de ochtend; de nevel hing nog tussen de bomen en de mistslierten weerkaatsten het licht van de eerste zonnestralen.

Mijn moeder had mij zes maanden gedragen en wist dat het tijd voor mij was om de wereld te zien. Ze was gaan liggen tussen de uitgegroeide wortels van een walababoom, verscholen onder struikgewas, en had mij uit haar lichaam laten glijden. Daar lag ik een tijd hulpeloos; mijn moeder zorgde voor me. Maar al snel lukte het mij op mijn pootjes te staan en kon ik de prachtige wereld om mij heen verkennen.

[p. 28]

Mathias:

Ik ben geboren op Witagron, een dorp in het binnenland van Suriname aan de Coppenamerivier. Er loopt een weg langs ons dorp. Mensen die naar Avanavero, Raleighvallen of Apoera gaan, komen langs ons dorp. Mijn moeder was een sterke Marronvrouw die geen moeite had met het baren van kinderen; ik was haar vijfde. Haar borsten waren lang en uitgerekt, maar hadden genoeg melk om mij te voeden tot de volgende mijn plek op haar rug zou overnemen. Ze sleepte mij en de andere kleintjes mee naar haar kostgrond, waar ze cassave, bananen en napi plantte, totdat we groot genoeg waren om naar school te gaan.

Sabanadia:

Ik genoot van het bos dat groeide op de zanderige, hier en daar rotsachtige bodem van de savanne waar wij leefden. Overal om mij heen kon ik lekkernijen vinden. Mijn moeder wees me op malse blaadjes, sappige vruchtjes en knapperige nootjes wanneer we onze tochtjes maakten. Er stroomden talloze kreekjes door ons gebied. Het water was donkerbruin en koel, heerlijk om te drinken en om in te zwemmen. We deelden ons gebied met ontelbare andere wezens. Ik hield het meest van de gingamakka, het stekelvarken. We zagen hem regelmatig, omdat hij op zoek was naar hetzelfde voedsel als wij. Als we te dichtbij kwamen, rolde hij in elkaar tot een ronde bol. Ik hupte achter felgekleurde vlinders aan en luisterde naar het geschetter van de papegaaien. 's Middags lagen we in de schaduw tot de zon begon te kleuren en de nacht de dag verjoeg, altijd veel te vlug. Voordat ik het wist was het donker om ons heen. Op weg naar onze slaapplek schrok ik van de grote uilenogen, die mij vanuit holle bomen aanstaarden.

Mathias:

De juf sloeg me. Ik weet niet waarom. Eerst sloeg ze mij met haar vlakke hand tegen mijn hoofd. Haar gezicht stond boos en ze sprak luid. Ik weet niet wat ze zei. Ze sprak een taal die ik niet verstond. Het Kwinti is mijn moedertaal. Later sloeg ze me met een lat. Ik moest mijn hand ophouden. Haar gezicht stond nog steeds boos, maar ze schreeuwde niet meer. Ze telde: ‘Een, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht, negen, tien.’ Zo heb ik leren tellen in het Nederlands. Toen mijn broertje thuis eruit flapte dat de juf mij sloeg en ze gezien had hoe rood mijn

[p. 29]

handen waren, ging mijn moeder op hoge poten naar school om de juf te vragen waarom ze mij had geslagen. De wachter bracht haar bij het schoolhoofd, een meester. Die probeerde haar te kalmeren. Mijn moeder verstond hem niet. Mijn moeder is nooit naar school gegaan. Toen ze zes jaar was, begon de Binnenlandse Oorlog, die zes jaar duurde. Er kwamen in die tijd geen leerkrachten naar het dorp en de school was gesloten. Een basya van ons dorp werd erbij gehaald. Die verstond wel Nederlands en de meester verstond zijn Sranan. Een taal die ik later ook zou leren spreken. ‘Je jongen luistert niet’, zei de basya tegen mijn moeder.

‘Hij loopt de hele tijd door de klas en stoort de andere leerlingen. Daarom slaat ze hem. Zo is de school. Als je wilt dat je jongen naar school gaat, moet hij stil zitten.’ Ik ben daarna niet lang meer naar school gegaan. Nadat de juf mij weer had geslagen, dit keer had ze tot twintig geteld, heeft mijn oom, de broer van mijn moeder, een wisi gezet bij het huis waar de juffrouwen bleven. Geen van die juffrouwen is na de vakantie teruggekeerd.

Sabanadia:

Toen ik groter werd, vertelde mijn moeder dat mensen onze grootste vijanden waren. Gelukkig kwamen ze niet vaak naar ons gebied. Toch zag ik niet lang daarna voor het eerst een mens. Het was de meest traumatische gebeurtenis in mijn leven.

Mathias:

Er waren mannen uit Paramaribo in het dorp. Ze werkten aan de brug over de rivier. Die werd gerepareerd. Ze wilden gaan jagen en vroegen oom Kofi om hen te gidsen. Oom Kofi was een goede jager. Ik was vaker met hem mee gegaan op jacht. Hij had een scherp oog en oor voor de sporen en geluiden in het bos.

Hij wist waar de pingo's zich ophielden, kon zich ademloos stil houden om de boskippen niet te alarmeren en schoot feilloos een bosduif uit een overvliegende vlucht vogels. De mannen hadden oom Kofi een nieuw geweer gegeven. Ik kreeg zijn oude geweer en mocht mee met de groep als hulpje. We zouden een paar dagen wegblijven. De mannen wilden naar het savannebos. Daar, bij de kreken, kwam vaak het grotere wild drinken tegen het vallen van de avond. Het was een dag lopen naar het heuvelachtige gebied. Onderweg schoot oom Kofi een kleine aap, een sagowenke. 's Avonds aten we geroosterd apenvlees bij de rijst met bruine bonen die de mannen uit de stad klaarmaakten op een houtvuur.

[p. 30]

Sabanadia:

Het was een prachtige dag. De zon scheen en overal in het bos waren dieren bedrijvig in de weer hun voedsel te verzamelen, hun nesten te bouwen, hun holen te verstevigen of gewoon plezier te maken op zoek naar een vrouwtje of mannetje. Nog niet moegespeeld huppelde ik bij het vallen van de avond met mijn moeder naar de drinkplek bij de kreek.

Mathias:

We hadden ons vanaf de middag verscholen bij de kreek, waar oom Kofi de sporen van herten had ontdekt. Hij had de mannen gezegd dat ze geduld moesten hebben. Ze moesten zorgen uit de windrichting te blijven, zodat de dieren hen niet zouden ruiken. Ook elk vreemd geluid zou de beesten laten schrikken, waardoor ze op de vlucht zouden slaan. Het was al schemerig toen ons geduld eindelijk werd beloond. Een volwassen hert kwam met zijn jong bij de kreek. Het kleintje had witte vlekken op zijn vacht. Het waren prachtige beesten.

Ik keek en bewoog niet. Ik mocht niet schieten. Oom Kofi zou ook niet reageren.

Hij wilde de mannen de kans geven ook een prooi buit te maken. De knal kwam toch onverwacht. Ik zag het grote hert, het moest de moeder zijn, met een schok haar balans verliezen. Ze zakte door haar voorpoten. Een jager had haar in de kop geraakt. Een andere kogel zat in de flank. Het bloed vloeide langzaam uit de gaten. Het kleine hert, dat de kreek al had bereikt en net wilde drinken, keerde zich om. De moeder viel om. Oom Kofi gooide een lasso om de nek van het kleine hert.

Sabanadia:

Toen zag ik mensen. Ze renden naar mijn moeder. Uit haar ogen sprak een pijnlijke angst. Toen werden ze dof. Instinctief wist ik dat ze niets meer kon zien. Er was iets dat me gevangen hield. Ik werd meegetrokken en hoorde de mensen praten, druk en opgewonden. Boze armen hielden me vast. Mijn poten werden vastgebonden. Ik werd weggedragen. Het was de laatste keer dat ik het bos zag.

[p. 31]

Mathias:

Het grote hert werd ter plekke gevild. De vacht werd van het lijf gestroopt.

Daar zouden ze een jachttrofee van maken. De kop en ingewanden werden weggegooid in de kreek. ‘Voor de vissen’, lachten de trotse schutters. Oom Kofi kreeg het grootste deel van het vlees. Het ging de jagers meer om de sport. Eten hadden ze genoeg in de stad. Ze vertrokken de volgende dag. Het kleine hert namen ze mee.

Sabanadia:

Toen ik werd losgemaakt, stonden er een heleboel mensen om me heen.

Mannen, vrouwen en kinderen. De kinderen raakten me aan. Ik voelde hun kleine vingers over mijn vacht glijden. Ik denk dat ze me gerust probeerden te stellen, want ik trilde van angst. Toen de touwen om mijn poten werden losgesneden, hielpen ze me overeind, samen met één van de mannen. Ze gaven me gras, verse blaadjes en nootjes. Ik mocht vrij rondlopen, maar ver kon ik niet gaan. Overal was afgesloten en 's avonds sliep ik in een hok. Zo heb ik een tijd geleefd. Na die eerste dag was het erg rustig. De kinderen zag ik elke dag en van de grote mensen kreeg ik eten. Ik verlangde naar mijn moeder en naar het bos.

Mathias:

Op een dag ging ik met mijn oom en neef Ayani naar Paramaribo. We kregen een lift van de arbeiders die aan de brug werkten. Ik keek mijn ogen uit. Wat was het er druk! Wat waren er veel mensen. We bleven bij families die al eerder van Witagron waren verhuisd naar de grote stad. Ze hadden op een open veld in een deftige woonwijk houten huisjes in elkaar getimmerd. Het was gek, al die armoedige hutjes in die buurt van rijke mensen. Ik sliep met Ayani en nog een paar andere neven in een kamer op de grond. Het was wel gezellig. Ik hoorde veel over Paramaribo.

Sabanadia:

Ik was net een beetje gewend aan mijn nieuwe leven, toen ik aan een touw werd weggebracht in de bak van een vrachtwagen. Een man hield me stevig vast. We

[p. 32]

reden over drukke straten met veel lawaai. Dat maakte me weer bang. Gelukkig gingen we naar een plek waar het rustig was. Ik mocht uit de bak springen en een man aaide me en voerde me met lekkere blaadjes. Het touw werd losgemaakt en ik mocht vrij rondlopen. Ik zag andere dieren rondlopen. Sommige kende ik niet. Ik had nog nooit kippen gezien. Ik zag ook meer mensen. Niemand deed me kwaad. Toen zag ik nog een hert. Wat voelde ik me gelukkig.

Mathias:

Mijn oom ging terug naar Witagron. Ayani en ik bleven. Mijn tante zei dat we moesten proberen werk te vinden. We gingen mee met neef Dembe, die al langer in de stad was, naar een plaats waar we stenen moesten sjouwen. Van het geld dat we verdienden, ging het grootste deel naar tante. Ze klaagde steeds dat er niet genoeg geld was om eten voor ons te kopen. Vooral vlees was verschrikkelijk duur. Maar één of twee keer in de week kregen we een stukje kip in bruine bonen of in soep. Toen vertelde Dembe dat hij een plek wist waar we een dia konden vangen. ‘Hier in de stad?’, vroeg ik verbaasd. ‘Ja, ze noemen daar de Paramaribo Zoo’, zei Dembe.

Sabanadia:

Ik sliep in het gras, dat de verzorgers in mijn hok op de vloer hadden gestrooid.

Een vreemd geluid wekte me. Toen zag ik de jongens. In hun handen glommen grote messen. Ik voelde een felle pijn. Toen gleed ik weg. Het was donker, maar in de verte scheen een licht. Toen hoorde ik de stem van mama. Ze riep me.

Mathias:

Het was na middernacht, toen we door een gat in de omheining van de dierentuin kropen. De wachter was nergens te zien. We slopen over een wandelpad achter Dembe aan. De dieren sliepen in hun kooien. ‘We moeten naar de kinderboerderij’, zei Dembe. ‘Daar is een mooie jonge dia. Hij zit niet in een kooi, maar gewoon in een hok.’ We hielden onze jachtmessen gereed. Ayani scheen met een flashlight. Ik kon de sabanadia zien liggen. Wat een prachtdier!

Hij werd wakker. Ik zag hem kijken met zijn grote hertenogen. Dembe sprong op zijn rug en trok zijn kop omhoog. ‘Koti’, siste hij. Ik sneed de keel door. We vilden het dier. Handig ontleedde Dembe het lichaam. We vulden de plastiek zakken die we hadden meegenomen met het vlees. Het was eten voor een hele week.