Lezen doet je goed. Leerjaar 8b

[p. 12]

2 Ma Kato van plantage

‘Opstaan jongens, opstaan meisjes, mijnheer Zerp komt zo’, hoor ik ma Trude roepen. Ze loopt van de jongenskamer naar de meisjeskamer en daarna terug naar de voorzaal waar alle spullen staan opgeslagen. Eén dag in het jaar hoeft ma Trude ons maar één keer wakker te maken. Dat is de dag waarop we met de familie naar plantage gaan voor de zes weken durende schoolvakantie. Het is vier uur in de ochtend.

Het Marowijneproject is nog in diepe rust, maar bij ons, in huize Cairo-Pengel, heerst er grote bedrijvigheid. Als we gebaad en aangekleed zijn, gaan we op het balkon zitten wachten op de bus van mijnheer Zerp. Hij brengt ons elk jaar naar onze vakantieplek. Het is het plantagehuis bij de Coropinakreek, waar mijn moeder is opgegroeid.

[p. 13]

Ma heeft alles goed voorbereid. Ze is kleuterjuf en weet haar zaakjes goed te regelen. Dat moet ook wel met zes kinderen. Ik heb vier broers en een zusje.

Alle schooltassen, pennen, schriften, linialen, schoenen, kousen en sokken heeft ze al in juli gekocht. De nieuwe schooljurken zijn al gestikt en geleverd door mevrouw Panka en de nieuwe jongenskleding van kleermaker Kromo ligt ook netjes in de kast.

Onze taytay met kleren en beddengoed, potten, pannen en bestek worden in de achterbak van de bus geladen. Ook de stoof, een grote zak broodbeschuit en andere etenswaren gaan daar. De achterbank is al vol met nog meer spullen. Bruintje, de hond, ligt rustig onder ma's stoel.

Als we vertrekken, zwaaien we naar de buren. Ze hebben beloofd zes weken op ons huis te letten. De bus rijdt eerst naar Flora 1, waar de familie Marengo wordt opgehaald. Daarna gaan we naar Latour waar de familie Pocorni instapt. De bus is vol. Luid babbel ik met mijn drie nichten over de nieuwe zwempakken van mij en mijn zusje. We djaffen over de grote banden en ander zwemspeelgoed dat we van onze ouders hebben gehad. De jongens wedden wie de meeste vissen gaat vangen, in de hoogste boom kan klimmen en wie het snelst naar de overkant van de Coropinakreek kan zwemmen. Wanneer we een eind op weg zijn, ga ik staan. Ik ben net zo'n regeltype als mijn moeder en vind dat de vakantie ordelijk moet verlopen.

Ik zeg: ‘We moeten afspraken maken om samen huisje, winkeltje en popki patu te spelen. Laten we morgenmiddag sey liba bij elkaar komen en de dag en plaats bepalen. Vindt iedereen dat goed?’

‘Dat zijn alleen meisjesspelletjes’, zegt Johannes. ‘Over het leukste en spannendste spel praat je met opzet niet, Joyce. We weten wel waarom, hahahahaha.’

De andere jongens lachen luid mee.

‘Sjuuuuuuu’, sis ik luid, zodat iedereen weer stil wordt.

‘Ik zou er net over praten, Johannes. Zomaar zoek je ruzie.

[p. 14]

We gaan natuurlijk weer pakkertje spelen bij het water. Vorig jaar hebben de jongens gewonnen, maar de meisjes gaan dit jaar winnen, toch?’

‘Ja, ja, jaaaaaaa’, schreeuwen de meisjes in koor.

De jongens antwoorden: ‘Boe, boe, boeeeeeeeee.’

Het zal weer een spannende vakantie worden op de plantage.

Op de highway kan je het lekkere zwarte water, de ‘libasmeri’ ruiken. Het is gemengd met de ‘busismeri’ van het tropisch regenwoud en de ‘udufaya’ rooklucht van het houtvuur uit de keukens van mensen die hier wonen.

Hoe dichter we de plantage naderen, hoe luider onze stemmen klinken in de bus. Dan komt de laatste afslag. Onze gezichten, van jong en oud, worden minder vrolijk. Die broko-broko pasi is echt vervelend. Als de weg goed was, zou je hem in tien minuten kunnen afleggen. Maar de rit over deze ongeveer vijf kilometer lange verbindingsweg van de highway naar onze vakantieplek duurt een uur.

Iedereen is muisstil bij het gevaarlijkste deel van de reis: de enge oversteek over de oude houten Coropinabrug. De twee kleinste nichtjes houden de handen over de ogen, de moeders doen een schietgebed. Het lukt! We bereiken de overkant! Even later stopt de bus voor het ouderlijk huis van ma Trude. Ze loopt naar de voordeur en doet die open. Iedereen helpt mee om de bagage in de voorzaal te zetten. Gelukkig heeft neef Rewald het erf goed schoongemaakt, anders konden slangen in het huis gaan. Daarna gaat Ma Trude met alle kinderen naar Oom Dolf en tante Vantje. Zij wonen naast en moeten netjes gegroet worden.

‘Gaan jullie mooi zitten op de stoep. Ik breng zo jullie brood en thee’, zegt ma Trude. Ze schept water uit de emmer van tante Vantje en gebruikt ook één van haar glimmende potten om thee te koken op het houtvuur.

‘Dag oma, dag opa, dag tante, dag oom’, groeten wij vanaf de stoep de langslopende plantagevrouwen. Ze dragen grote bekkens op het hoofd en emmers en teilen in de arm om in de kreek de vaat of kleren te wassen. Hun kinderen gaan mee om te baden in het koele water. De oudere kinderen sjouwen de wasplanken en kodya's - wasknuppels - van hun moeder. De mannen lopen

[p. 15]

langs met pari's in de handen en geweren op de schouders. Ze gaan vissen en jagen. Verschillende honden, onti dagu's, lopen braaf mee met enkele mannen. Sommige blaffen naar Bruintje.

Nadat we onze broodjes met pindakaas en thee met melk hebben opgemaakt, gaan we ons vakantiehuis schrobben. Een jaar lang is het huis dicht gebleven. Pas als alles weer fris ruikt, geeft ma Trude ons toestemming om te gaan zwemmen. We rennen met veel gejuich richting de Coropinakreek. Vrolijk springen we allemaal in het water. We blijven een beetje uit de buurt van de tantes die bezig zijn met de was, om het water daar niet troebel te maken. We spelen verderop in de kreek, waar ook andere kinderen al een tijdje zwemmen.

Wie kan het langst onder water blijven, strey dukrun. Ook langs de kant is het een drukte van jewelste. Ik speel pakkertje met Johannes, Edwardina en Christiaan. Jongens tegen meisjes.

‘Ik pak je..., ik pak je..., mi o kisi yu’, gilt Johannes, terwijl hij mij bijna te pakken krijgt.

‘Noyti, no no, a no kan, mi gaw moro yu... Ik ben zo snel als een lagadisa’, daag ik hem grinnikend uit.

Met mijn slanke lijf duik ik lenig en snel tussen de dikke struiken onder de mopéboom langs de kant. Ik ben onzichtbaar voor de twee jongens. Dan hoor ik plotseling geritsel. Edwardina was al eerder tussen de struiken gaan schuilen. Zachtjes spreken we een strategie af om het spel te winnen van de jongens.

‘Dina, yu musu lon psa a mopebon, dan mi sa lon go na Christiaan sey. Na so wi o kisi den na ondro a manyabon.’

Met zachte stem geef ik de instructies aan Edwardina, die heftig knikt met haar hoofd. Edwardina steekt een voet naar voren als lokaas. Ze beweegt haar voet van links naar rechts. Haar andere voet dient als steun en basis voor de volgende zet. De jongens trappen in de val en rennen hard op ons af, vanuit de kreek.

We gebruiken de struiken als schild en wachten geduldig totdat de jongens dichtbij zijn. Dan springen we uit de struiken, ieder rent een andere kant op.

[p. 16]

Ik ren zigzaggend naar de manjaboom en dan pijlsnel terug naar de kreek.

Maar dan struikel ik en rol over de harde, droge grond. Ik voel een hevige pijn. Ik zie bloed aan mijn voet en gil angstig. Ik had die scherpe, uitstekende steen in de grond niet gezien, maar hij was daar, wachtend op zijn prooi.

‘Brudu, brudu, ik bloed! Ma, mama, mijn voet is kapot! Wai, wai!’

Mijn gehuil is over de hele plantage te horen. De kinderen in de kreek zwemmen zo snel als ze kunnen naar de oever en de meeste kinderen die thuis spelen, rennen ook direct naar de waterkant. Enkele moeders onderbreken hun huishoudelijk werk en haasten zich naar de kreek.

Ma Kato, de oudste vrouw op de plantage, slaakt een diepe zucht in haar keuken. ‘San de fu du baka dan.’

Ze schuift de stukjes gloeiend hout weg onder de drifutu isripatu, waarin een tayabrafu met pingometi pruttelt. Ze doet haar schort af, veegt het zweet van haar voorhoofd en loopt met grote stappen naar de waterkant.

De kinderen staan in een kring om mij heen, terwijl ik lig te kronkelen van de pijn aan mijn voet. Bloed sijpelt van mijn grote teen naar de grond. Sommige kleintjes huilen mee en de grotere kinderen houden van schrik hun handen op het hoofd of voor de ogen, of op hun open mond.

‘Ma Kato e kon’, gilt een kind. Als ma Kato de groep nadert, gaan de omstanders achteruit om ruimte voor haar te maken. Ma Kato loopt regelrecht naar mij toe, bukt voorover, pakt me met beide handen aan de schouders stevig vast en hijst me omhoog.

‘San de fu du nanga yu, pikin?’

Ik sla hulpeloos met mijn armen om me heen, om los te komen. Maar de grote handen van ma Kato voelen als ijzeren boeien, geschroefd om mijn bovenarmen. Het lijkt alsof mijn keel dicht is. Er komt geen geluid meer uit...en dan val ik als een broko krosi in de armen van ma Kato.

Intussen is ook ma Trude aangekomen.

‘Ma Kato, mi sa wasi a futu. Baka dati mi sa tay dresi gi a soro. Soso bigi mofo a

[p. 17]

pikin disi fu mi abi, ma a frede pen sote .... wan pikin sani, heri kondre musu yere. Mi sabi mi pikin ma Kato... a lobi meki sani moro bigi leki fa a de.’

Mama denkt dat ik me aanstel. Ze denkt dat ik voor niets zo heb gegild.

Ma Kato kijkt me streng aan en ik sla mijn ogen neer. Ook de andere kinderen kijken naar de grond. Niemand durft ma Kato in het gezicht aan te kijken. Ma Kato loopt van het eerste kind in de rij naar het laatste en terug. Ze pakt zomaar een kind haar oor en draait eraan; een ander kind pakt ze bij haar haren en trekt eraan. Tenslotte geeft ze een derde kind een ferme kneep in de arm. Dan spreekt ze de kinderen streng toe.

‘Ala pikin di de dyaso, un arki mi bun.’

Ze zegt dat het de laatste keer moet zijn dat ze uit haar keuken moet komen om te kijken wat er met een kind aan de hand is. Het is nergens voor nodig om zo hard te schreeuwen en de hele plantage van streek te maken. Ze zegt dat we voorzichtig moeten spelen.

‘Prey-prey feti e kiri stondoifi’, houdt ma Kato ons voor. Dat is een Sranan spreekwoord. Het betekent dat een ongeluk in een klein hoekje schuilt.

Ma Kato blijft nog even in het midden van de groep staan. Ze stampt drie keer met haar rechtervoet op de grond.

‘Na so mi taki. Dan noyaso, meki ala pikin go na den oso.’

De kinderen knikken. ‘Iya ma Kato.’

De hele groep loopt weg van de waterkant naar de hoofdweg. Ma Kato pakt haar lange rok aan de ene kant, maakte een strakke halve draai en loopt met grote stappen terug naar haar huis, het tweede huis vanuit de Coropinakreek.

Verdrietig lopen ook Gerold, John, Steve, Ronnie, Lilian en Gloria naar huis.

Vandaag kunnen ze niet meer gaan zwemmen in de kreek.

Ik hink mee met ma Trude naar de waterkant. Sa Dina komt een handje helpen.

Ma Trude pakt mijn verwonde been en plaatst het op een grote boomstronk, een

[p. 18]

tompu. Ik begin te kreunen wanneer sa Dina water schept op de wond. Gelukkig zit de nagel nog stevig vast.

‘Thuis zal ik wat zalf erop zetten’, zegt ma Trude, ‘en dan blijf je binnen voor de rest van de dag.’

Sa Dina pakt hierna haar kodya, schept water op de laatste hoop kleren en gaat door met haar werk. Ik begin op één been naar huis te hinken. Achter mij komen Johannes, Christiaan en Edwardina. Ze hebben geduldig gewacht achter de struiken onder de mopéboom. Ze ondersteunen me op weg naar huis.