Lezen doet je goed. Leerjaar 8a

[p. 100]

[p. 101]

13 Zachary's experiment

Als kleuter al experimenteerde Zachary graag. Hij nam de make-up spulletjes van zijn moeder en mengde die door elkaar. Later, toen hij wat ouder was, deed hij de reparatieoliën van zijn vader erbij. Meestal maakte hij gewoon morserij, maar een keertje liep het bijna mis.

Hij was toen acht jaar. Zijn moeder had haar spulletjes opgesloten in de kast, en ook de gereedschapskist van zijn vader was achter slot en grendel. Zachary snuffelde in de keuken rond en vond een fles met chloor en eentje met ammoniak. De flessen waren bijna leeg. Het dienstmeisje had ze klaargezet om naar de vuilcontainer te brengen.

‘Wat zal er gebeuren als ik deze restjes bij elkaar gooi?’, vroeg Zachary zich af. Hij heeft het geweten. Toen hij de vloeistoffen mixte, ontstond er een damp die hem bijna liet stikken. Zijn ouders waren woedend.

‘Ben je gek geworden’, schreeuwde zijn vader, terwijl hij hem uit de keuken sleurde.

Je zou dus denken dat Zachary het experimenteren voortaan zou laten. Nee hoor, het inspireerde hem juist. Zodra hij de kans kreeg, mixte hij weer, tot grote ergernis van zijn ouders, allerlei spullen met elkaar. Zijn droom was om chemicus te worden. Dan kon hij elke dag middeltjes met elkaar combineren. Misschien kon hij er zelfs levens mee redden. Bommen of vuurwerk maken, klonk voor hem ook interessant...

Zijn ouders begrepen intussen dat Zachary later chemicus wilde worden. Het was niet vreemd in de familie. Tante Valerie, een zus van zijn moeder, was ook chemicus.

‘Kijk eens’, zei ze tegen Zachary op zijn tiende verjaardag. ‘Dit is professor Robert Boyle.’ Ze gaf hem een pop van een blanke man met lang krullend haar, een witte sjaal om zijn nek en een donkere mantel aan. ‘Hij was een hele

[p. 102]

belangrijke chemicus.’ Ze gaf hem ook een boek. ‘Hierin kan je alles over hem lezen.’

Zachary was ontzettend blij met zijn cadeaus. Maar nog blijer werd hij toen zijn vader hem een tablet gaf.

‘Kijk Zach, op YouTube hebben ze allerlei filmpjes met chemische proefjes. Die van Boyle kan je er ook vinden.’

Zachary was maanden zoet met zijn boek en tablet. Van alles zag hij op YouTube: stoffen die steenhard werden, of juist smolten, bij sommigen had je een bubbeleffect of kwam er stoom. En hij kon eindeloos kijken naar de filmpjes van vuurwerkontploffingen met prachtige kleuren. Maar helaas waren de chemicaliën die je daarvoor nodig had niet in de winkel te koop. Alleen mensen met een speciale vergunning konden die krijgen.

Zouden er geen experimenten zijn met gewone huishoudelijke spullen? Voilà! Hij had gevonden waar hij naar zocht. YouTube had ook filmpjes voor kinderen.

Zachary experimenteerde naar hartenlust. Steeds zette hij daarbij Robert Boyle op een plek waar hij goed kon toekijken. Na een jaartje was hij zover dat hij eigen toevoegingen bedacht bij de experimenten. Over het algemeen gebeurde er niet veel. Geen explosies, hooguit rookvorming of bubbeltjes.

Alles veranderde op Onafhankelijkheidsdag.

‘Zach, ga je mee naar de Palmentuin?’, vroeg zijn moeder.

‘Neeeee..., heb geen zin in die drukte.’

‘Maar dan ben je alleen thuis, want Suzy gaat ook mee.’

Suzy was zijn zusje. Dat zou helemaal balen zijn. Zij vond hele andere dingen dan hij leuk.

‘Laat hem maar’, zei Zachary's vader. ‘Die jongen is al twaalf. Hij kan wel alleen

[p. 103]

thuisblijven.’

Hij zei nog dat Zach goed op het huis moest letten en geen vreemde mensen moest binnenlaten. Voor Zachary was het een perfecte gelegenheid om weer te experimenteren. Hij ging naar de schuur, waarvan hij een deel mocht gebruiken als laboratorium. Hij zette een oude schoenzool in een teil en goot daarover wat smeerolie. In de keuken had hij een mok cola opgewarmd in de microwave oven. Hij schonk de cola in de teil. Er gebeurde niets. Zachary baalde. Dat gas in die cola moest toch een effect geven. Hij keek naar Robert Boyle die op een stoel naast de teil stond.

‘Snap jij het nou?’, vroeg hij aan de pop.

De pop leek een beetje spottend te lachen, maar Zachary merkte het niet.

Geïrriteerd gooide hij zijn balpen, waarmee hij aantekeningen had willen maken, in de teil. Hij liet de boel staan en ging naar binnen om tv te kijken. In de tussentijd scheen de zon door het raam van de schuur. Het mengsel in de teil werd hierdoor extra opgewarmd. Er ontstond een zeer onaangename geur. Zachary rook het helemaal binnen en rende naar zijn laboratorium.

Er kwam bruine damp uit de teil.

‘Wat is hier gebeurd?’, zei hij terwijl hij zijn neus dichtkneep.

‘Ja, als je je experiment niet in de gaten houdt, gebeuren er rare dingen’, zei een stem.

Zachary schrok. Wie sprak daar? Hij keek om zich heen. Er was niemand.

Plotseling voelde hij een schop tegen zijn been.

‘Au!’

Boyle stond naast hem op de grond. Hoe kon dat? Waarom stond hij niet meer op zijn stoel?

[p. 104]

Zachary pakte de pop op en bekeek hem goed van onder naar boven. Hij keerde Boyle ondersteboven en keek onder zijn voeten.

‘Ho, ho, ik sta liever recht’, zei de stem weer.

Zachary dacht: ‘Ik word helemaal gek! Misschien heb ik giftige damp ingeademd.’

Zachary zette de pop weer op de stoel.

‘Leef je of zo?’, vroeg hij half grappend.

‘Ja, dat smurrie-experiment van jou heeft me tot leven gewekt’, antwoordde Boyle.

Zachary knipperde met zijn ogen. Boyle sprak. Hoe was dat mogelijk? Had de mond echt bewogen? Hij tilde de pop op en bracht hem dichter bij zijn gezicht.

Plotseling kreeg hij een lichte klap op zijn wang.

Boyle begon te lachen. ‘Eigen schuld, dikke bult!’, zei hij.

Zachary was stomverbaasd. Hij wist niet wat hij moest zeggen of doen. Hoe zouden zijn ouders reageren op dit nieuws? Zou Robert Boyle ook leven wanneer zij terug waren?

‘Hallo... Zachary, ben je nog op aarde?’, vroeg Boyle.

Zachary keek hem aan. Het enige wat uit zijn mond kwam, was ‘ja’.

‘Zet me dan neer’, zei Boyle.

Zachary zette hem neer en ging op zijn hurken zitten.

‘Luister’, zei Boyle, ‘ik zie dat je in shock bent. Ik ga de vragen die je in je hoofd hebt, beantwoorden. Ja, ik leef. Nee, je kan dit experiment niet herhalen met

[p. 105]

andere poppen. Punt één, ik ben bijna gestikt door de stank. Punt twee, er was sprake van een speciale zonnestand die eens in de tweehonderd jaar voorkomt. Ik weet ook niet hoe lang de effecten van je experiment in werking zullen blijven. Geniet dus van onze tijd samen.’

‘Maar wat gaan die andere mensen zeggen als ze jou horen praten?’, vroeg Zachary. ‘Misschien pakken ze jou wel van me af.’

‘Ik hou me wel stil als er iemand in de buurt is’, zei Boyle.

Zachary nam Boyle mee naar zijn kamer. Daar voerden ze lange gesprekken, vooral 's avonds als iedereen dacht dat Zachary sliep.

Boyle vertelde hem over zijn leven in de zeventiende eeuw in Ierland. Hij had op een universiteit gewerkt en zich gespecialiseerd in scheikunde, filosofie en alchemie.

Zachary vertelde aan Boyle dat hij chemie wilde studeren. Dan zou hij veel meer leren over hoe chemische reacties tot stand komen en echt moeilijke proeven kunnen doen. Hij kon bijna niet wachten totdat hij naar de universiteit kon gaan.

Boyle gaf tips over eenvoudige en ongevaarlijke experimenten die hij in zijn laboratorium thuis kon uitvoeren. Denk maar aan cola met mentos en baking soda met azijn. Hij was net als een mini-coach voor Zachary.

Op een vrijdagavond, het was al over elven, hadden Zachary en Boyle weer een diepgaand gesprek. Plotseling hoorde Zachary voetstappen.

Zijn kamerdeur ging open en Suzy stapte naar binnen.

‘Kan je niet kloppen?’, vroeg Zachary geïrriteerd.

Suzy was op haar beurt ook boos. ‘Je verstoort mijn slaap al maanden met je gebabbel. Met wie praat je eigenlijk?’

[p. 106]

Haar kamer was precies naast die van hem. ‘Ik moet voortaan wat zachter praten met Boyle’, dacht Zachary.

‘Met niemand’, zei hij onschuldig. ‘Waarschijnlijk sprak ik in mijn slaap. Ga maar weer liggen.’ Hij duwde haar de kamer uit.

Suzy geloofde er niets van. Er moest iets in zijn kamer zijn, dat ze niet mocht zien. De volgende dag, toen Zachary naar zijn schaakclub was gegaan, onderzocht ze zijn kamer. Ze keek in alle bureaulades en kasten. Ze zocht ook onder het bed en zelfs in de prullenbak. Helaas zonder succes. Toen zag ze Boyle op het bureau staan.

‘Rare pop’, dacht ze. Ze begreep niet waarom Zachary zo dol was op die pop.

Bovendien was hij al twaalf. Een jongen van twaalf speelde toch niet met poppen. Ze pakte Boyle vast en liep met hem naar buiten. Doordat ze hem strak vasthield, bewoog hij even. Dit voelde de oplettende Suzy meteen. Ze gooide hem van zich af. Boyle smakte neer op de stenen vloer.

‘Au!’, schreeuwde hij.

Suzy schrok. Wat was dat voor engs?!

‘Auuuuu’, kermde Boyle nogmaals. Zijn been was gebroken.

‘Help! Help!’, schreeuwde Suzy.

Haar moeder kwam aangerend. ‘Suzy, wat is er? Waarom schreeuw je zo?’

‘Die pop...’, gilde Suzy in doodsangst. ‘Hij praat.’

Boyle probeerde overeind te komen. Moeder zag het niet, maar Suzy wel. Ze gaf Boyle een schop. Hij zeilde de trap af. Beneden bleef hij roerloos liggen. Moeder raapte de pop op en bekeek hem. Boyle was bewegingloos. Zijn ogen waren star.

‘Zijn been is kapot, maar verder zie ik niets vreemds’, zei ze. ‘Kom maar naar

[p. 107]

beneden.’

Trillend en bevend zakte Suzy tree voor tree de trap af.

‘Kijk dan.’ Moeder hield de pop omhoog, maar Suzy weerde haar af.

‘Nee’, gilde ze. ‘Haal hem weg. Hij praat.’

Haar moeder haalde haar schouders op. Ze deed de pop in een plastic zak en liet hem op de keukentafel liggen.

Daar vond Zachary hem toen hij thuiskwam. Boyle heeft nooit meer gesproken. Zachary was een hele tijd verdrietig, maar hij besloot Robert Boyle te eren door hun gemaakte afspraken over chemie na te komen. Hij gaf hem een mooie plek in zijn laboratorium. Toen hij ging studeren nam hij hem mee. Overal kreeg hij een ereplaatsje. Ook toen Zachary een beroemde chemicus was geworden, mocht Boyle zijn experimenten gadeslaan vanaf een speciale plek, vanwaar hij alles goed kon overzien.