Lezen doet je goed. Leerjaar 6c

[p. 36]

Les 10 Knikkeren

Walther Donner is geboren in 1930 en opgegroeid in de Gonggrijpstraat te Paramaribo. Hij vertelt over de spelletjes die ze daar deden toen hij een kind was. Er was toen geen televisie. Kinderen hadden natuurlijk ook geen telefoon. Knikkeren was een favoriet spel.

‘Geld om knikkers te kopen hadden we natuurlijk niet. Maar in de winkel verkochten ze een bepaalde soort soft. De softs werden in flessen verkocht. In die tijd had je geen petflessen. In de hals van de softfles was er een soort stuiter. Die moest het koolzuurgas in de drank tegenhouden. Als je de hals van de fles kapotsloeg, had je een knikker.

Verder moest je dan knikkers van je kameraden zien te winnen. Er waren allerlei knikkerspelletjes.

Eén daarvan was ‘waka tyopu’. Dat begon door je knikker een meter of drie voor je uit te gooien. Je tegenspeler moest proberen die knikker met de zijne te raken. Als hij miste, moest zijn knikker liefst niet te dicht bij de andere knikker terechtkomen. Je mocht namelijk vanaf de plek waar jouw knikker lag, de zijne proberen te raken. Je kon dit spel ook met drie of vier kinderen spelen. Niet meer, anders waren de knikkers te ver vooruit om nog goed te kunnen mikken. Zo gingen we de ene straat uit, de andere straat in. Vaak legden we de hele weg van en naar school knikkerend af.

Een ander spel was ‘olo meti’. Je maakte een gaatje in de grond, door met je hiel in het zand te draaien. Dan werd er een lijn getrokken op ongeveer zes meter afstand van het gat. Om de beurt gingen de spelers achter deze lijn staan. Ze wierpen een knikker naar het gat. Wiens knikker het dichtst bij het gat kwam, mocht als eerste spelen. Degene wiens knikker iets verder terecht kwam, werd tweede enzovoort. De eerste speler nam dan de knikkers van alle spelers in zijn hand. Die gooide hij naar het gat. De knikkers die in het gat terechtkwamen, mocht hij houden. Daarna was de tweede persoon, de runner-up, aan de beurt. Hij wees een knikker aan die geraakt moest worden door een ‘reis’.

[p. 37]

Een reis was een platte, ronde schijf van lood. Als je reis de aangewezen knikker raakte, was die voor jou. Als je reis een verkeerde knikker raakte of in het gat terechtkwam, dan moest je boete betalen. De boete was één of meer knikkers. De tweede speler pakte dan weer de overgebleven knikkers. Hij gooide ze tegelijk naar het gat. De knikkers die in het gat rolden, mocht hij houden. Speler nummer drie mocht daarna aanwijzen welke knikker met een reis geraakt moest worden. Het Curaçaose spel was een variatie van olo meti. Je maakte ook

[p. 38]

een gat in de grond. Er werd een lijn getrokken en net als bij olo meti de volgorde van de spelers bepaald. De eerste speler wierp ook een handvol knikkers naar het gat. De knikkers die in het gat terechtkwamen waren zo al gewonnen. De andere knikkers moest hij met zijn duimnagel in het gat zien te schieten. Als het lukte, mocht hij die ook houden.

Een knikkerspel waar ook volwassenen aan deelnamen was ‘pot naar lijn’.

Je trok een lijn van ongeveer een halve meter in het zand. Dan maakte je vijftien grote passen en trok weer een lijn. Deze moest iets langer zijn. De spelers namen om de beurt plaats achter de korte lijn en wierpen hun knikkers naar de lange lijn om de spelersvolgorde te bepalen. Wie met zijn knikker het dichtst bij de lijn kwam, mocht als eerste spelen. Alle spelers legden dan een knikker op de korte lijn.

Vervolgens namen de spelers om de beurt plaats achter de lange lijn. Je moest dan met een knikker proberen een knikker op de lijn te raken. Als dat lukte, was de eigenaar van de knikker out. De knikker was dan van jou. Als je niets raakte, bleef je knikker gewoon liggen. Sommige spelers gebruikten een ‘bugru’. Dat was een stalen kogel, veel groter dan een glazen knikker. Spelen met een bugru had voor- en nadelen.

Je kon de knikkers makkelijker raken, maar je werd zelf ook makkelijker geraakt. Er was een jongen Mohammed, die erg goed was in dit spel.

Hij is later rechter geworden. Er was nog een jongen, die erg bedreven was in pot naar lijn. Hij heette Reinier. Het is merkwaardig, maar hij is later ook rechter geworden.

‘Bounce back’ was ook een populair knikkerspel, waaraan vaak volwassenen meededen. Van hen kon je aardig wat knikkers winnen.

Bounce back werd gespeeld onder een huis op hoge neuten. Je wierp je knikker tegen een pilaar om die te laten terugkaatsen. De knikker moest dan op de grond liggende knikkers raken. De knikkers die geraakt werden, mocht je houden. Als je geen enkele knikker raakte, werd gekeken welke knikkers in de buurt lagen. Als je knikker op een handbreedte van een andere knikker lag, mocht je die houden.

De handbreedte werd ‘anda’ genoemd. Je vingers moesten daarbij gestrekt zijn. Dan werd de afstand tussen de top van je pink en de top van je duim gemeten. Hoe langer je vingers waren, hoe makkelijker je

[p. 39]

bij een andere knikker kon komen. Spelers met letterlijk lange vingers, waren in het voordeel. Om onze vingers te rekken wreven we onze pink en duim in met kokosolie. Dan trokken we aan ze en masseerden ze stevig naar buiten toe. Later heb ik daar spijt van gehad. Ik wilde cello leren spelen. Bij dit instrument zijn je duim en pink erg belangrijk. Die bleken te zwak te zijn geworden.

Hele zondagen konden we zoet zijn met bounce back. We gingen dan naar de familie Knoppel aan de Prinsessestraat. Opa Knoppel, pa Knoppel, oom Knoppel, zoons Knoppel, iedereen deed mee. Soms speelden we met zijn vijftienen. Een aparte figuur daarbij was Willie Brewster. Hij had een neefje van een jaar of vijf. Zijn naam was Roël.

Hij had de opdracht op een sein van Willie weg te lopen en even later terug te keren. Hij moest dan roepen: ‘Oom Willie, oma roept je!’

Willie protesteerde zogenaamd heftig en deed alsof hij niet wilde weggaan. Roël bleef doorzeuren. Hij wist dat hij anders een flinke dreun zou krijgen. Zogenaamd spijtig zei Willy dan: ‘Sorry mensen, ik moet weg.’

Hij kreeg dan de kans zijn gewonnen knikkers mee te nemen. De volwassenen eisten eigenlijk dat je door bleef spelen totdat je geen knikkers meer had. Je was dan ‘skeer’. Ik ben vaak skeer geweest, maar vond altijd wel knikkers voor een volgende keer.’