Lezen doet je goed. Leerjaar 6c

[p. 26]

Les 7 De armband

‘Haal even een half pond zout bij de kruidenier. Laat hij het opschrijven. Ik heb nu geen geld, dus dan maar op krediet’, zei mijn moeder tegen mij. ‘En doe een beetje snel alsjeblieft. Ik kom er nu pas achter dat ik door mijn zout heen ben.’

Ik had eigenlijk nooit zin om spullen bij de kruidenier te halen. De man zeurde er altijd over dat onze schulden steeds maar verder opliepen.

Net als veel anderen uit de buurt hadden mijn ouders een rekening bij hem lopen. Zijn klanten waren arme mensen zonder regelmatig inkomen. Op zijn toonbank lag een dik schrift. Daarin noteerde hij de aankopen die de klanten op krediet bij hem namen. Voor elke klant had hij een aparte bladzijde. Zo kon hij in een oogopslag zien hoeveel je hem schuldig was.

Er werd beweerd dat hij bij het opschrijven zichzelf nooit tekort deed.

Men verdacht hem ervan dat hij meer dingen opschreef dan de mensen kochten. De meeste klanten waren analfabeet en konden niet lezen wat hij opschreef. Laat staan dat ze zelf een eigen schriftje of notitieboekje hadden waarin ze hun aankopen bijhielden. Aan het einde van het jaar werd de balans opgemaakt. Dan hadden de mensen geoogst en uit de opbrengst konden ze dan hun schulden bij de winkelier betalen.

Dit keer had ik nog minder zin dan anders om te gaan. Het had hard geregend. Het pad naar de winkel ging over de modderige dijkjes. Wij droegen in die tijd geen schoenen. Ik moest op blote voeten door de modder baggeren. Ze werden er ontzettend smerig van.

Bij de deur van de winkel stond een emmer water met een grote mok erin. Naast de emmer lag een dubbelgevouwen jutezak. Het was de bedoeling dat je je voeten schoonspoelde met het water uit de emmer. Daarna moest je op de jutezak stappen om de druppels af te vegen. Zo liep je niet met drijfnatte voeten de winkel in. Braaf deed ik wat er van mij verwacht werd, maar inwendig rilde ik van afschuw. Het water was beslist niet schoon. Alle klanten voor mij hadden een drabbige troep achtergelaten. De jutezak was drijfnat en vies.

[p. 27]

Ik stapte over de zompige mat en ging de winkel binnen. Er waren nog twee andere klanten in de winkel. De één kocht een blikje sardines en een pak lucifers. De ander had spijsolie en rijst nodig. Beiden lieten hun aankopen noteren in het kredietschrift. Daarna was ik aan de beurt.

‘Wat wil je?’, vroeg de dikke winkelier nogal nors.

‘Een half pond zout’, antwoordde ik.

De winkelier woog het zout af en plaatste het zakje op de toonbank. Ik moest nu betalen.

‘Kan je het opschrijven?’, vroeg ik.

De winkelier trok de zak weer naar zich toe.

‘Geen sprake van. De schuld loopt veel te hard op de laatste tijd. Ik moet ergens stoppen. Straks is het kredietbedrag zo hoog dat je ouders dat nooit zullen kunnen betalen. Dit keer wil ik het geld contant. Ga het maar halen, want zonder geld krijg je geen zout!’

Intussen waren er nieuwe klanten binnengekomen. Ze hadden gehoord

[p. 28]

wat de winkelier had gezegd. Ik schaamde me. Terneergeslagen en met de schrik in mijn lijf liep ik met gebogen hoofd naar buiten. Ik moest terug de modder in. Intussen was het weer gaan regenen. Terwijl ik over het pad terugliep, werd ik kletsnat. Toch was dat niet het ergste.

Ik maakte me meer zorgen om mijn moeder, omdat ik wist dat ze echt geen rooie cent had. Hoe zou ze dit oplossen? Moedeloos sjokte ik voort. In mijn beleving duurde het uren voor ik thuis was.

Mijn moeder was in de keuken bezig met het beslag voor bara's. De grote pan met bakolie stond al klaar op de chulha.

‘Je hebt in de regen gelopen’, zei ze. ‘Je gaat ziek worden met die natte kleren aan je lijf. Ga je snel drogen met een baddoek.’

Toen ik bleef staan, vroeg ze: ‘Heb je het zout?’

Ik schudde mijn hoofd. Ik had tranen in mijn ogen. Het viel niet op, omdat mijn gezicht nat was. Ik draaide me snel om en ging een baddoek halen.

Toen ik mijn natte kleren had verwisseld voor droge, ging ik terug naar de keuken en vertelde mijn moeder wat de winkelier had gezegd.

Eerst werd ze boos. ‘Ik weet niet waarom die man zo doet, want ik betaal hem altijd aan het eind van het jaar’, zei ze kwaad.

Toen werd ze verdrietig. Ze had het zout nodig. Zonder zout was het eten smakeloos. Ze liep heen en weer in ons kleine huis. Waar moest ze het geld vandaan halen?

Een dergelijke situatie had ik al vaker meegemaakt. Dan zocht ze overal in busjes, in laatjes, in kastjes. Soms had ze geluk en vond ze nog wat verstopte muntjes. Vaker nog moesten we het zonder de gewenste aankoop doen.

Ook dit keer leek het alsof zij geen oplossing zag. Maar al die monden in het gezin moest zij voeden. Daarin had ze geen keus. Zou ze ons zoutloze bara's voorschotelen? Dat had mijn moeder nog nooit gedaan. Ik hoorde haar diep zuchten.

‘Nou,’ zei ze na een poosje, ‘dan moet ik maar weer een zilveren dubbeltje van mijn armband afhalen.’

Ze moest echt ten einde raad zijn, want de armband had zij als huwelijkscadeau van mijn vader gekregen. Ik liep achter haar aan

[p. 29]

naar haar kamer. Daar stond een metalen hutkoffer waarin ze haar feestkleding en sieraden bewaarde, die ze alleen bij heel speciale gelegenheden droeg. Ze pakte een doos uit de hutkoffer en haalde haar zilveren armband eruit. Ze hield de armband omhoog. Het viel me voor het eerst op dat er meer dubbeltjes ontbraken. Mijn moeder bekeek de armband nog eens goed. Toen draaide ze er voorzichtig, maar krachtig, een dubbeltje vanaf. Ze liep naar buiten en sleep met een steen het laspuntje glad.

Daarna zei ze tegen mij: ‘Vooruit, ga het zout halen.’

Ze stopte het dubbeltje in mijn hand en ging terug naar de keuken. Ze had nog meer te doen.