Lezen doet je goed. Leerjaar 6c

[p. 4]

Les 1 Hoe cassave is ontstaan

Een heel groot deel van Zuid-Amerika is bedekt met oerwoud. Je zou denken dat het oerwoud alleen uit bomen bestaat, maar dat is niet waar. Er wonen mensen en dieren, en er groeien allerlei soort planten. Dat is al heel, heel lang zo. En ooit is er een tijd geweest, dat de mensen de planten en de dieren konden verstaan.

In die tijd was er een groepje mensen, dat samenleefde als een grote familie. Ze woonden niet op een vaste plek, maar bouwden hun eenvoudige hutjes nu eens hier, dan weer daar. Het was een groep nomadische Inheemsen. Ze bleven wel altijd in de buurt van de brede, machtige rivier die door het oerwoud stroomde. Nog steeds kennen we deze rivier, die we nu de Amazone noemen. De mensen hielden van de rivier, want ze konden erin baden en zwemmen. Ze konden varen en de rivier gaf hen vis. De nomaden hadden geen kostgrondjes. Ze aten vis en plukten fruit van de bomen. Als ze vlees wilden, gingen ze op jacht.

Daarnaast hadden ze genoeg tijd om zich mooi te maken, te zingen, te dansen en mooie voorwerpen te maken. Zo leefden ze heel tevreden in het oerwoud.

Op een morgen gebeurde er iets bijzonders. Alsof ze uit de hemel gevallen was, stond er plotseling een onbekend meisje op de plek, waar ze een paar dagen terug hun kamp hadden opgezet. Ze had een huid, zo wit als de maan. Haar lange haren hadden een donkerbruine kleur, anders dan dat van de Inheemsen. Hun haren waren zwart als de nacht.

‘Waar kom je vandaan?’, vroegen ze aan het meisje.

‘Uit moeder Aarde’, zei het meisje.

Meer vertelde ze niet. Sommigen dachten dat ze een geest was.

Anderen vertelden dat ze de dochter van de maan was. De sjamaan van de groep dacht dat ze een kleine bosgodin was. Wie ze ook mocht zijn, omdat het gevaarlijk kon zijn voor zo'n klein meisje in het bos, wilden ze haar niet wegsturen. Het meisje was bescheiden en behulpzaam en na een tijdje beschouwden de Inheemsen haar als één van hen. Ze noemden haar Mani.

[p. 5]

Mani groeide snel. Het was wel ongewoon dat ze nooit een stukje fruit nam. Ze at ook niets van de buit waarmee de jagers thuiskwamen.

Als de jagers geen geluk hadden en er niets te eten was, ging Mani het bos in. Ze kwam dan terug met platte, ronde broodjes. Niemand wist waarvan ze gemaakt waren, maar ze smaakten uitstekend. Op zulke dagen was de glans op Mani's witte huid verdwenen. Ze had wallen onder haar ogen en haar gezicht was ingevallen. Soms gingen de jagers dagen achter elkaar het bos in. Dan zorgde Mani voor de achtergebleven vrouwen, kinderen en oudjes. Ze konden hun buiken

[p. 6]

vullen met haar platte broden. Het was zwaar voor Mani. Soms wankelde ze van zwakte.

Op een dag gebeurde er een ramp. Een vreselijke aardbeving vernielde het land. De bodem trilde en beefde. De reusachtige bomen van het oerwoud knapten als luciferstokjes. De dieren vluchtten verschrikt in alle richtingen.

De nomaden lagen doodsbang op de grond onder hun afdakjes. De eerste beving duurde niet lang, maar was verschrikkelijk. Net toen de Inheemsen dachten dat ze op konden staan, volgde er weer een schok. Gelukkig was deze niet zo heftig. Pas na een paar dagen werd de aarde weer helemaal rustig. Wonder boven wonder was niemand van hun groep onder een boom terechtgekomen. De grote scheuren in de aarde, die andere mensen en dieren hadden verzwolgen, waren verderop in het woud.

De nomaden hadden dagen niet gegeten. Toch durfde niemand nog op jacht te gaan. Dag na dag stilde Mani de hongerigen met haar broodjes. Maar dag na dag werd ze ook magerder. Een maand lang, steeds als het avond geworden was, verdeelde ze haar broden. Terwijl ze wankelend op haar benen stond, keek ze toe, hoe de Inheemsen ze opaten.

‘Ik weet niet, hoe lang ik jullie nog ga kunnen voeden. De grond beeft niet meer. Het is tijd dat de mannen weer op jacht gaan’, zei Mani op een avond.

Vermoeid ging ze in haar hangmat liggen. Stilletjes gingen de mensen weg. Ze hadden gezien hoe zwak Mani was geworden.

De hele nacht bad de sjamaan om een goede jacht. Al vroeg in de ochtend gingen de jagers op pad. Ze bleven de hele dag weg. Toen ze laat in de middag terugkwamen, bleek dat ze niets hadden kunnen vangen. Het was alsof het bos leeg was. Er hingen zelfs geen vruchten aan de bomen. Ze zouden weer de broden van Mani moeten eten.

Maar Mani kwam niet. Ze gingen kijken onder haar afdakje. Dat had ze opgezet aan de rand van hun kamp. De hangmat hing er nog, maar die was leeg. Ze maakten toortsen en liepen om het kamp. Ze riepen haar. Mani bleef verdwenen. De mannen gingen iets verder weg van het kamp. Ze bleven haar tot laat in de avond roepen en zoeken. Nergens konden ze Mani vinden.

[p. 7]

Terneergeslagen ging iedereen slapen. Ze waren vastbesloten de volgende dag verder te zoeken. Maar de volgende ochtend zagen ze dat haar hangmat was verdwenen. Er groeide een onbekende plant. Zijn brede, vingerachtige bladeren reikten tot aan het rieten dakje.

‘Mani is weggegaan en haar ziel is veranderd’, zei de sjamaan. ‘Laten we haar als dank een plengoffer geven.’

De vrouwen gingen met hun kalebassen naar de rivier om water te halen. Plechtig begoot de sjamaan als eerste de plant. Toen alle mensen de plant hadden natgemaakt, ging langzaam de bodem open. Vol verbazing zagen de mensen dikke, lange wortelknollen.

De sjamaan zei: ‘Mani is van ons weggegaan. Maar ze wil niet dat we hongerlijden. Ze heeft deze plant voor ons achtergelaten. Uit de wortels kunnen we het meel maken, waarmee ze haar broden bakte.’

De Inheemsen groeven de knollen uit. Toen ze die schilden, merkten ze dat het binnenste deel dezelfde kleur had als Mani. Toen realiseerden ze zich dat ook de broodjes van Mani dezelfde kleur hadden. Later ontdekten ze dat ze de stelen van de plant gewoon in de grond konden steken. Dan groeide er een nieuwe plant. In hun taal noemden ze de plant ‘maniok’. Wij kennen de plant als cassave. Sinds die tijd, tot de dag van vandaag, is maniok het belangrijkste voedsel van Inheemsen van de Amazone.