Lezen doet je goed. Leerjaar 6a

[p. 32]

Les 8 Een wintiprèy

Oom August was een bijzondere man. Hij hielp mensen die problemen hadden met hun kra. Je kra is je innerlijke, je ziel. Je kan het niet zien, maar het is er altijd. Ik was van jongs af aan gefascineerd door het werk van oom August. Hij vond het niet erg. Integendeel, hij was blij met dat neefje dat allerlei vragen stelde. Hij leerde me de namen van kruiden kennen. Hij liet me zien hoe ze gebruikt werden. Ook legde hij me uit waarvoor de voorwerpen bij de verschillende rituelen waren. Ik was tien jaar toen ik mee mocht naar een wintiprèy. Het was de wintiprèy van mevrouw Marijke.

Mevrouw Marijke was na het overlijden van haar vader niet meer zichzelf geweest. Ze had een sterke band met hem gehad. Ze kon na zijn dood geen rust vinden. Ze had last van nachtmerries. Steeds vaker werd ze midden in de nacht wakker, badend in het zweet. Ze ging naar de dokter. Die kon niets vinden. Haar zeventigjarige tante Eline sprak haar aan.

‘Dat ding wat je hebt, is niet voor de dokter. Hij kijkt naar je lichaam. Dit is iets van de geest. Je kan liever een luku gaan doen bij een bonuman.’

Bij een luku vraagt de bonuman aan een hogere

[p. 33]

macht om de oorzaak van een probleem te vertellen.

Mevrouw Marijke zei: ‘Ik dacht het al. Ik zal bonuman August bellen. Hij heeft al veel mensen geholpen met hun problemen.’

Tante Eline knikte: ‘Ja, hij is goed en betrouwbaar.’

Zo kwam mevrouw Marijke bij mijn oom terecht. Tijdens de luku werd aan hem geopenbaard dat de overleden geest van mevrouw Marijkes vader niet van haar wilde scheiden. Het liefst nam hij haar mee naar het dodenrijk. Met verschillende rituelen wist oom August de geest tot andere gedachten te brengen. Na een tijdje ging het beter met mevrouw Marijke. Oom August adviseerde haar de behandeling af te sluiten met een wintiprèy.

[p. 34]

Dat zou de balans tussen haar kra en haar lichaam helemaal herstellen. De pré vond plaats op een zondag op een buitenplaats achter Santodorp. Ik hielp om het kamp schoon te maken. 's Morgens plaatsten we geurende bladeren langs de posten om een sfeer van rust en zuiverheid op te roepen.

Mevrouw Marijke zelf mocht tot twaalf uur uitslapen.

‘Om twaalf uur is het tijd voor je eerste wasi’, had oom haar gezegd.

‘Zo'n kruidenbad zuivert je geest. ’

Na het bad moest ze zich terugtrekken in een speciale ruimte. Op de grond stond een kalebas met water en een kaars.

‘Je kan je hier mentaal voorbereiden op de wintiprèy van vanavond’, zei oom August. ‘Probeer te mediteren. Om zeven uur is je tweede wasi.’

Intussen waren buiten familieleden en andere helpers druk bezig voorbereidingen te treffen voor de wintiprèy. Ik hielp met rijen angisa's diagonaal over de plaats te hangen. Er werd ook gezongen en gebeden, zodat de avond goed mocht verlopen voor mevrouw Marijke.

Tegen halftien 's avonds kwamen de muzikanten aan. Mevrouw Marijke had intussen een speciale bigi koto aangetrokken.

‘Hoe voel je je?’, vroeg tante Eline.

‘Rustig’, zei mevrouw Marijke.

De spanning die ze 's ochtends had gevoeld, was verdwenen. Ik zag steeds meer gasten het kamp binnenkomen. De stemming zat er goed in. Sommige familieleden hadden elkaar een tijd niet gezien.

Ze begroetten elkaar enthousiast. Er werden nieuwtjes uitgewisseld en moppen getapt. Men haalde herinneringen op. Lachsalvo's weerklonken. Daartussen klonken de geluiden van de muzikanten die hun instrumenten stemden.

Iets na tien uur begon de muziek echt. De muzikanten speelden speciale muziek om de winti's op te roepen. De eerste winti was Mama Aisa. Ze nam bezit van tante Eline, het oudste familielid. Ze danste met haar.

Oom August had me verteld dat we een hoekje moesten inrichten met een ouderwetse dyarusustoel en een koperen bekken. In de koperen bekken kwamen wat flesjes drank en gladgestreken, in model gevouwen, hoofddoeken. ‘Voor welke winti is dit?’, vroeg ik.

[p. 35]

‘De Basra Aisawinti houdt van deze spullen’, antwoordde oom. ‘Als mevrouw Marijke die winti wil uitnodigen, moet ze op de dyarusustoel gaan zitten. Ze kan een slokje nemen uit de flesjes. Ze mag ook een kaars aansteken, wat pemba doti strooien en wat geurwater sprenkelen. Dan zullen de positieve krachten van deze winti op haar inwerken.’

De winti's lieten mevrouw Marijke en haar tante dansen. De anderen in het gezelschap volgden hun dans. De muziekgroep speelde speciale muziek om verschillende winti's op te roepen om mee te doen. Zo kwamen onder andere de Busi-ingiwinti, de Watra-ingiwinti en de Apuku. Allemaal hadden ze hun eigen dans.

De Watra-ingiwinti vond ik de gezelligste. Het is een luidruchtige, babbelgrage winti, die gemakkelijk bezit neemt van de mensen. Tijdens het dansen werd er flink gepraat. Het ging er luidruchtig aan toe. De mensen maakten plezier.

Tegen vijf uur in de ochtend werd de prèy afgesloten. Een prapi met water waarin geurige bladeren waren gelegd, werd in het midden van het kamp geplaatst. Mevrouw Marijke droeg nu een pangi. Alle aanwezigen gaven haar een brasa. Hierna werd ze door haar naaste familieleden gebaad. Ze namen steeds met een kalebas water uit de prapi. Ze gooiden dit over haar heen. Het bad had een verkoelende werking. Het moest Marijke uit de hogere sferen halen, waarin ze tijdens de wintiprèy had verkeerd. Om halfzes keerden de meeste gasten huiswaarts.

Met de familie werd 's middags nog een rituele maaltijd genuttigd. Er werd van alles gekookt: moksâleysi, gestoofde kip, pinda- en okersoep. Aan de winti van deze ceremonie werd respect getoond met een speciale vlag. Voordat er werd gegeten, legde Tante Eline de aanwezigen uit dat Marijke de juiste rituelen had gevolgd. Ze was nu vrij om verder te gaan met haar leven. Daarbij moest ze steeds oprecht te blijven. Na het eten werd er gebeden. Daarmee waren de rituelen rond de wintiprèy afgerond. Met mevrouw Marijke ging het daarna goed. Ze maakte haar studie af en vond een goedbetaalde, uitdagende baan waar ze veel plezier aan beleefde.