Lezen doet je goed. Leerjaar 6a

[p. 24]

Les 6 De familie van het schip

Alle scheepskooien waren bezet. Op sommige bedden lagen twee, soms zelfs drie mensen. Het gangpad was volgestouwd met bagage. Mae en ik hadden een plaatsje op de grond gekregen, helemaal achter in het scheepsruim, tussen rollen touw en vaten teer. Er was een scheiding tussen de vrouwen- en de mannenafdeling, maar ik mocht bij mae blijven, hoewel ik al tien jaar was. Ik reisde alleen met mae.

Mae en ik, zo was het nadat pae was gestorven. Mae was er erg verdrietig om en huilde vaak.

Zonder pae was het leven extra hard. We sneden gras buiten de dessa. Mae vlocht daarvan manden die we dan op de markt probeerden te verkopen.

Op een dag, toen we terugliepen naar de dessa, sprak een vreemdeling ons aan.

‘Ik ken jou’, zei hij tegen mae. ‘Ben jij niet de dochter van Resopawiro en was jij niet getrouwd met Ngadimin?’

Mae knikte en ik vroeg me af wat de vreemdeling wilde.

‘Ik weet dat je het moeilijk hebt’, zei hij. ‘Ik wil je helpen. Laat me je brengen naar een land waar bomen groeien met gouden bladeren.’

Hij liet ons een sinaasappel zien, waar het takje van goud nog aanzat en toen hij de vrucht opensneed, glommen diamanten tussen het vruchtvlees.

Ik werd bang, want terwijl hij sprak zag ik zijn hoektanden groeien. Ik wilde naar huis, maar op dat moment kneep hij in mijn arm en viel ik in slaap. Toen ik wakker werd, was ik met mae in het havendepot.

[p. 25]

Mae kon niet tegen de zeelucht. Ze was voortdurend misselijk en bleef beneden in het ruim. Naast ons sliep een vrouw, die ik bibi Birah mocht noemen. Ze zorgde goed voor mae. Als het eten aan dek werd uitgedeeld, nam ze altijd een kommetje voor mae mee naar beneden.

[p. 26]

Maar mae gaf alles over. Ze werd zo mager dat je haar botten kon zien. De scheepschirurgijn kwam naar haar kijken.

‘Dat wordt de eerste’, zei hij hoofdschuddend.

Op een ochtend bewoog mae niet meer. Vier mannen hebben haar in een laken gewikkeld. De mensen uit Java stonden stilletjes bij de reling. Ik huilde niet, maar ik kneep hard in de hand van bibi Birah toen ze mae in zee gooiden. In de weken die volgden, deed iedereen zijn best het me naar de zin te maken. De vrouwen zorgden ervoor dat ik goed at en de mannen deden spelletjes met me op het dek. Ik vond ook een slaapplaats bij de mannen. Het was alsof ik een nieuwe familie had gevonden.

We waren er. Tanah sabrang, het land van overzee, was bereikt. Het schip lag gemeerd aan de kade. In het kraaiennest en aan dek juichten de matrozen. Op de kade werd er muziek gemaakt. Het klonk anders dan ik gewend was, maar wel vrolijk.

‘Kom’, zei bibi Birah. ‘Heb je alles?’

Mijn kleren waren in een bundeltje verpakt. Meer had ik niet. Ik schuifelde achter bibi de loopplank af. Alle immigranten moesten in de rij gaan staan. In optocht liepen we de haven uit, de straat op. Een politieman op een motorfiets reed voor ons uit. Mensen bleven staan om naar ons te kijken. Ik had nog nooit zulke mensen gezien. Ze hadden een donkere huidskleur en vreemd haar. De vrouwen droegen kleurige, wijde rokken en vreemd gevouwen hoofddeksels. Ik zag een Chinese venter op een fiets. Dat beeld kende ik wel. We liepen over een groot plein, dat omringd was door mooie, witte gebouwen. We gingen over een bruggetje. De kreek eronder had zwart water.

‘We zijn bij het koeliedepot.’ Bibi Birah wees naar een groot bord dat boven de ingang van een houten gebouw was gespijkerd.

Binnen moesten we ons aanmelden bij een man in een wit uniform.

Op zijn hoofd had hij een tropenhelm. Hij was van de immigratiedienst. Naast hem aan tafel zat een Javaanse tolk. Bibi Birah gaf mijn papieren aan de tolk.

‘Ponyrin’, las hij hardop, ‘zoon van Ratipah Ngadimin, overleden op 30 november 1916.’

Nieuwsgierig keken de mannen achter de tafel me aan.

[p. 27]

‘Is hij alleen?’, vroeg de tolk.

‘Nee’, zei bibi Birah. ‘Hij is met ons.’

De man met het witte uniform zei iets en de tolk vertaalde.

‘Wie is hij van je?’, vroeg hij aan bibi Birah.

‘Hoe bedoelt u?’, antwoordde Birah.

De tolk vertaalde weer. ‘Iemand moet wettelijk verantwoordelijk zijn voor die jongen. Hij is minderjarig. Is er iemand die familie van hem is?’ Mang Riboet stond achter ons. Hij was één van de mannen met wie ik vaak spelletjes had gedaan op het dek. Hij had het gesprek gevolgd. ‘Hij is dyadi. We zijn allemaal familie van elkaar’, zei hij met stemverheffing.

Steeds meer mensen begonnen zich ermee te bemoeien.

‘We zijn dyadi’, riepen ze.

De tolk overlegde met de immigratiebeambte.

‘Ze weten hier niet wat dyadi is. Als niemand familie van hem is, moet hij naar een kindertehuis.’

‘Dyadi is familie’, probeerde bibi Birah wanhopig nog een keer uit te leggen. Ze hield mijn hand vast alsof ze me nooit meer los zou laten.

‘Het moet op een papier staan’, zei de tolk, ‘anders geloven ze het niet.’

Plotseling begon hij te glimlachen. ‘Wacht eventjes’, zei hij.

Hij vroeg de papieren van mang Riboet en bibi Birah.

Hij las hardop. ‘Riboet Sadipawiro, geboren op 12 maart 1895 te Batavia. Aangeworven op 8 september 1916 door het Bataafsche Emigratie Agentschap. Birah Wirasentono, geboren op 19 oktober 1898 te Batavia. Aangeworven op 10 september 1916 door het Bataafsche Emigratie Agentschap.’

Hij overhandigde de papieren aan de man in uniform. Hij deed mijn papieren erbij. De beambte zocht de gegevens op in de lijst met immigranten. Ik zag hem op de lijst schrijven en stempelen. Hetzelfde deed hij op onze papieren.

‘Gefeliciteerd’, zei de tolk, terwijl hij onze passen aan mang Riboet gaf. ‘De officier heeft het genoteerd’, zei hij. ‘Vanaf nu zijn jullie twee getrouwd en Ponyrin is officieel jullie pleegzoon.’

Toen mochten we doorlopen. Mijn leven in tanah sabrang was officieel begonnen.