Lezen doet je goed. Leerjaar 6a

[p. 20]

Les 5 Sonya en Ram

Zo'n honderdvijftig jaar leefden in het dorpje Jalapur in het Bengaalse deel van Brits-Indië een jonge man en zijn vrouw. Hij heette Ram en zij heette Sonya.

Ze waren arm. Vaak aten ze maar een lepel rijst met bháji van hier en daar geplukte onkruidbladeren. Als het phagwafeest naderde, verlieten veel mannen het dorp om extra geld te verdienen.

‘Sonya’, zei Ram. ‘Ik ga naar Calcutta. Daar wonen veel rijke mensen. Wat moet ik voor je brengen wanneer ik terugkom?’

Ze haalde haar schouders op, teleurgesteld dat hij er met Holi niet zou zijn.

‘Wat denk je van een paar mooie rinkelarmbanden?’, vroeg hij.

Sonya had liever hem dan de armbanden, maar ze begreep dat ze hem niet zou kunnen tegenhouden, dus knikte ze en lachte een beetje.

Toen Holi voorbij was, keek Sonya verlangend uit naar de terugkeer van Ram. Omdat hij er toch niet was, had haar schoonzuster het matras waarop ze sliepen ingepikt. Sonya sliep op het droge gras in de stal.

Nog twee weken gingen voorbij. De mannen waren nog steeds niet terug. Een jaar ging voorbij. Misschien had Sonya nooit geweten wat met Ram was gebeurd, als niet toevallig een man uit de stad zijn zieke broer was komen bezoeken. De man was hun winkelier geweest. Op een dag had hij de winkel gesloten en was met zijn gezin naar Calcutta vertrokken. De dorpelingen wisten niet hoe gauw ze hem moest vragen of hij de mannen had gezien.

‘Ja’, zei hij. De mannen hadden zelfs de nacht bij hem doorgebracht. Ze raakten niet uitgepraat over Calcutta. Voor het eerst hadden ze de haven gezien. Er lagen enorme schepen op het water. Die gingen naar de verste plaatsen van de wereld. Het mooiste was het schip waar iedereen mee mocht varen. Het schip ging naar het land van Shri Ram. Je moest weken varen om er te komen. Er was altijd werk daar. Je werd zo goed betaald dat je schatrijk kon worden. Als je niet langer in het land wilde blijven, bracht het schip je terug.

Je rijkdommen mocht je meenemen.

[p. 21]

‘Kom ook mee’, hadden ze gezegd. De winkelier geloofde niet in sprookjes. Er liepen zoveel bedriegers rond in de stad. Hij had de mannen nooit meer gezien.

Die nacht zei Sonya de koeienstal vaarwel. Ze wilde niet wachten tot haar schoonfamilie haar lot bepaalde. Wat ze ook beslisten, het zou niet mooi zijn. Zonder Ram was ze al gedwongen om als de laagste meid voor de familie te werken. Als ze Ram doodverklaarden, konden ze haar zelfs op een brandstapel zetten. In die tijd was weduweverbranding heel gewoon in India. Als je man doodging, moest je met hem mee op de brandstapel. Zonder man betekende een vrouw minder nog dan het kleinste stofje op aarde.

Sonya liep 's nachts. Toen ze in Calcutta aankwam, zocht ze zo snel mogelijk de weg naar de haven.

Net als Ram en zijn vrienden vóór haar, keek ze haar ogen uit naar alle schepen die op het water deinden. En werkelijk... er lag een schip zo groot als haar dorp. Een man sprak haar aan. En werkelijk... hij vertelde dat het schip naar het land van Shri Ram ging. Wie wilde, mocht mee. Het verhaal van Ram en zijn vrienden was niet gelogen. De man vroeg of hij haar moest brengen naar de scheepsagent. Daar moest je je aanmelden als je meewilde. Sonya wilde niets liever. Op het kantoor van de scheepsagent maakte de man haar duim zwart en drukte die op een papier. ‘Net op tijd’, zei hij. Het schip zou de volgende dag vertrekken.

Het land van Shri Ram was in zicht. De passagiers gingen opgewonden van het dek naar hun slaapplaatsen en terug. Ze moesten hun spullen bij elkaar binden, maar wilden niets missen van de eerste blik die het nieuwe land hen bood. Ook Sonya keek naar het nieuwe land. Zou ze hier haar Ram terugvinden?

[p. 22]

Na een paar dagen werd Sonya tewerkgesteld op plantage Zorgvliet. Reeds de eerste avond kwamen de arbeiders van de plantage kijken welke nieuwelingen waren aangekomen. Toen Sonya een bekend gezicht zag, begon haar hart luid te kloppen.

‘Ben jij het Anand?’

‘Ja Sonya, ik ben het.’

Hij was een van de mannen die samen met Ram was verdwenen. Zonder omwegen stelde ze de vraag die op haar hart lag.

‘Weet jij waar Ram is?’

Anand knikte.

‘Ja Sonya. Morgen.., morgen ga ik je wijzen waar hij is.’

Hij pakte zijn lamp op en verdween in de nacht.

Sonya sliep niet. Rusteloos keerde ze zich om en om op haar slaapmat. Wat zou de dag van morgen brengen?

‘Ik moet je iets vertellen’, zei Anand de volgende dag. ‘Veel dingen hier zijn anders dan in India.’

Sonya keek hem vragend aan.

‘In India verbranden we onze doden’, ging Anand verder.

‘Hier gaat het lijk in een gat in de grond.’

Hij stopte bij een veld met vreemde witte planken in de grond.

‘In India verstrooien we de as. Hier planten ze een kruis op de plaats waar het lijk begraven ligt.’

Anand legde zijn hand op één van de witgeverfde planken.

‘Ram voelde zich bedrogen. Het loon dat we krijgen, is bijna niets. We kunnen niet sparen, laat staan rijk worden. Hij miste India. Hij miste jou. Hij dronk om te vergeten. We hebben hem dood gevonden in het veld.’

Zijn vingers volgden de zwarte letters die afstaken tegen het witgeverfde hout. Moeizaam spelde hij de letters: Ram Soenderpersad. Sonya stond wezenloos naast het kruis. Ze zou Ram nooit meer zien.

Nooit zou ze de rinkelarmbanden die hij haar had beloofd om haar polsen schuiven.

Anand raakte voorzichtig haar arm aan.

[p. 23]

‘Sonya?’

‘Kontji, wat?’

‘De plantagewerkers die niet teruggaan naar India hebben recht op een stuk land. Over vijf jaar krijg je je eigen grond.’

Zo gebeurde het dat Sonya zich vestigde in het nieuwe land. Ze hertrouwde met Anand. Hun kinderen en kleinkinderen groeiden op in het land van Shri Ram.