Lezen doet je goed. Leerjaar 6a

[p. 16]

Les 4 Chinezen in Coronie

Coronie was in de 19e eeuw een welvarend district. Op de plantages werden suikerriet, koffie en katoen verbouwd. Later werd Coronie bekend om de kokosnoten, de honing en de varkens. Coronie was alleen vanuit de zee bereikbaar. In Coronie zelf was er een prachtige weg gebouwd op de schelpritsen. De weg liep van Ingikondre naar Burnside. Daarover reden ezelkarren met vracht. Aan de kant groeiden kokospalmen. Totness was het centrum van Coronie, met een markt en aanmeerplaats. De producten uit Coronie waren gewild in Paramaribo, Nickerie en zelfs Guyana. Daar werden ze met zeilschepen naar toe gebracht.

Hua Tjin-Foek-Sang en Ran Wang-A-Tjoe waren in 1858 met een groep Chinese contractarbeiders naar Suriname gehaald door de koloniale overheid. Ze hadden hun duimafdruk gezet op een contract van vijf jaar. Ze zouden op de plantages werken. Maar het gouvernement had ook arbeiders nodig om het kanaal bij Totness uit te diepen. Vijfentwintig jonge Chinezen werden geselecteerd, waaronder Hua en Ran.

‘Ik heb nooit een kanaal gegraven’, zei Hua, ‘maar moeilijk kan het niet zijn.’

De barakken waar ze in verbleven waren armoedig. Ach, ze waren niet anders gewend. Wat ze wel beviel, was de omgeving. Hun barakken waren niet ver van de markt. Ze werkten van 's morgens vroeg tot laat in de middag in de zwampen. Toch bleef er tijd over om wat mee te maken van het drukke marktleven. Op het terrein van hun barakken groeiden allerlei bomen, die overvloedig vruchten droegen, nadat ze waren uitgebloeid. Sommige vruchten kenden ze uit China. Andere waren nieuw.

[p. 17]

Die moesten eerst uitgeprobeerd worden. Dat deden ze op de markt. ‘Kijk’, zei Ran. ‘Dat is die vrucht die bij ons aan de boom groeit. Laten we die marktvrouw vragen hoe het heet en hoe het smaakt.’

Hua: ‘Maar we verstaan haar niet. Zij verstaat ons ook niet.’

Ran zei: ‘Let op mij.’

[p. 18]

Hij wees naar de kleine bruine vrucht. Daarna wees hij naar zijn open mond.

‘Yu wani nyan sapotya?’, vroeg de verkoopster.

Hoewel Ran niets had verstaan, knikte hij. De verkoopster wreef met haar duim over haar wijsvinger.

‘Je moet betalen’, zei Hua. Hij haalde een muntje tevoorschijn.

De verkoopster gaf hem een hoop vruchten. Hij hapte in de vrucht.

De marktverkoopster schaterlachte. Ze nam de vrucht terug en schilde hem. Ze sneed hem doormidden en haalde de pitten weg.

Ze nam zelf een hapje. ‘Switi’, zei ze.

‘Switi’, herhaalden Hua en Ran. Ze dachten dat de vrucht ‘switi’ heette. Na hun eerste kennismaking gingen Ran en Hua vaker naar de markt. Hoewel ze zelf sapotilles hadden op het terrein van de barakken, kochten ze steevast ‘switi’ bij de verkoopster. Haar naam was Elfriede. Ze was een vrijverklaarde mulattin. Ze verdiende de kost met het verkopen van koekjes, stroop en vruchten. Ze had een zoontje van een jaar of tien, Kendrick. Hoewel hij nog niet vrij was, mocht hij van zijn blanke vader bij haar wonen. Hij hielp haar met allerlei klusjes.

Laat op een avond hoorde Ran iemand op het houten raam bij zijn slaapbrits kloppen. Het was Kendrick.

‘Kon, kon, mi mma e kari unu.’ Hij wenkte Ran en Hua om hem te volgen. Ze gingen het bos in. Kendrick scheen de weg goed te kennen.

‘Hoor je dat?’, zei Hua tegen Ran.

Naast de nachtgeluiden van het bos, was in de verte het geluid van drums te horen. Het werd steeds sterker, naarmate ze dichter bij hun bestemming kwamen. Op de open plek sloegen mannen in een opzwepend ritme op hun drums. Mannen en vrouwen dansten. Hun lichamen glansden in het maanlicht. Af en toe werd er gezongen. Ran, Hua en Kendrick keken van een afstandje toe. Ze zagen Elfriede dansen. Plotseling zag ze hen ook. Ze danste naar hen toe. De muziek zwol op. En toen, zonder dat ze er iets aan konden doen, volgden hun lichamen de muziek.

Ran en Hua dansten tot het vroege ochtendlicht. Eén voor één verdwenen de dansers en de muzikanten. Kendrick trok Ran en Hua mee aan hun armen.

‘Kon, ko gwe, den sma no mag si unu dyaso.’

[p. 19]

Ze haastten zich terug naar de barakken, waar net de andere mannen wakker werden. Er wachtte weer een zware dagtaak. Ran en Hua moesten mee. Half slapend stonden ze die dag in de modder te graven. Kendrick klopte vanaf die tijd met regelmaat in de nacht op hun raam.

En elke keer waren ze van de partij. Steeds meer Chinezen van de groep gingen mee. Ze leerden de taal van het volk praten. En ze leerden de mensen beter kennen.

Ook het eten. De maatschappij die het kanaal liet graven, had het zo geregeld dat een Creoolse kokkin het eten voor de mannen klaarmaakte. Elke avond werd dat bezorgd in enorme potten op een ezelskar. De dochter en de zoon van de kokkin schepten de porties op. Als iedereen had gegeten deelden ze de voedselpakketten voor de ochtend en de middag uit. De dochter, Astrid, was een vrolijke meid van een jaar of vijftien. De zoon was iets jonger, maar hij stak een hoofd boven zijn zus uit. Niemand zou het wagen zijn zus in zijn nabijheid iets aan te doen.

Ran en Hua werden direct goede maatjes met Astrid. Bij ontvangst van hun eten riepen ze steeds het eerste Srananwoord dat ze geleerd hadden. ‘Switi, Switi.’

Dan schaterlachte Astrid en schepte extra bananen voor ze op.

De kosten voor het eten werden ingehouden op hun loon. Hetzelfde gebeurde met de slaapplaats in de barakken en hun kleding. Er bleef niet veel over van hun loon. Zeker niet genoeg om te sparen.

Na hun contractperiode besloot een groot deel van de mannen in Coronie te blijven. Met de uitkering die ze toen kregen, begonnen ze een handeltje. Ran werd bakker en trouwde met Astrid. Hua vond een ander leuk meisje om het leven mee te delen. Hij werd winkelier. Hun nakomelingen zijn trotse Coronianen. Je herkent ze aan hun oosterse ogen en aan hun Chinese naam, Tjin-Foek-Sang en Wang-A-Tjoe.